Stożki
Stożki (Conidae) – rodzina morskich ślimaków o bardzo okazałej muszli, osiągającej ponad 20 cm długości.
| Conidae | |
| Rafinesque, 1815 | |
 Muszle różnych gatunków stożków | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina |
stożki |
Charakterystyka muszli edytuj
Muszle stożków mają kształt dwóch złożonych ze sobą stożków – górny to skrętka, a dolny to ostatni skręt. W zależności od gatunku skrętka może być wysoka (np. Conus gloriamaris) lub praktycznie zupełnie płaska (Conus litteratus). Stożki tworzą zróżnicowane i bogate wzory na muszlach, składające się zazwyczaj z zygzaków, linii prostych, kropek lub ich kombinacji, przez co są uważane (obok porcelanek) za muszle najbardziej poszukiwane przez kolekcjonerów. Spore różnice w ubarwieniu i układzie wzorów mogą występować również w obrębie jednego gatunku, co sprawia iż praktycznie niemożliwe jest znalezienie dwóch identycznych okazów.
Tryb życia edytuj
Stożki zamieszkują liczne morza tropikalne zarówno na płytkim dnie w pobliżu brzegu, jak i głębiej – zazwyczaj pod skałami, w szczelinach raf koralowych, na łąkach morskich.
Wszystkie znane gatunki stożków (ok. 500 w roku 2008) są drapieżnikami unieruchamiającymi swoje ofiary za pomocą jadu. Polują na inne ślimaki, robaki i ryby[1]. Zaopatrzone są w strzałkę jadową, przez którą wstrzykują do ciała ofiary neurotoksynę zwaną konotoksyną[2] lub konopeptydem[1]. Każda strzałka jadowa może być użyta tylko raz, po czym jest wymieniana na nową ze specjalnego zasobnika. Paraliż niewielkich zwierząt następuje praktycznie natychmiast. Ofiara jest następnie pochłaniana za pomocą ssawki i trawiona w ciągu 1–2 h. Następnie niestrawione pozostałości, np. łuski, kości oraz zużyta strzałka jadowa, są wydalane[3].
Toksyny stożków edytuj
Toksyny stożków są bardzo silne i mogą zabić człowieka w ciągu kilku-kilkudziesięciu minut. Poszkodowani nie odczuwają silnego bólu, gdyż jad zawiera substancję znieczulającą. Do roku 2004 zarejestrowano 30 wypadków śmiertelnych spowodowanych przez stożki[2].
Konopeptydy zbudowane są z 10–60 reszt aminokwasowych. Ze względu na swoje właściwości farmakologiczne są badane jako potencjalne leki przeciwbólowe w schorzeniach układu nerwowego, nowotworach i bólu chronicznym oraz jako leki przeciwpadaczkowe. W roku 2004 jeden z konopeptydów, zikonotyna (pochodząca ze stożka Conus magus), został zarejestrowany przez FDA, a w różnych etapach badań klinicznych było 6 konotoksyn z różnych gatunków stożków[2].
Konotoksyny pozyskiwane są jako substancje naturalne, jednak ich zbiór jest niebezpieczny, a hodowla stożków w niewoli jest trudna[2]. Konopeptydy produkowane są również metodami chemicznymi, z wykorzystaniem techniki syntezy oligopeptydów na podłożu stałym lub metodami biotechnologicznymi[1].
Przegląd gatunków edytuj
- Najczęściej spotykane stożki:
- Conus geographus – stożek geograficzny
- Conus imperialis – stożek królewski
- Conus litteratus – stożek literacki
- Conus marmoreus – stożek marmurowy
- Conus textile – stożek tekstylny
- Conus virgo – stożek dziewiczy
- Conus purpurascens – stożek purpurowy
- Conus bengalensis – stożek bengalski
- Conus circumcisus
- Conus generalis – stożek główny
- Conus gloriamaris
- Conus hirasei
Systematyka edytuj
Wszystkie wyróżnione rodzaje stożków (J.K. Tucker & M.J. Tenorio, 2009 oraz Bouchet et al., 2011) rodzaje stożków są następujące[4][5]:
- Africonus Petuch, 1975,
- Asprella Schaufuss, 1869,
- Austroconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Bathyconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Calamiconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Calibanus da Motta, 1991,
- Californiconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Chelyconus Mörch, 1852,
- Conasprella Thiele, 1929,
- Conasprelloides Tucker & Tenorio, 2009,
- Conus Linnaeus, 1758,
- Cornutoconus Suzuki, 1972: synonim Taranteconus Azuma, 1972
- Cylinder Montfort, 1810
- Dalliconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Darioconus Iredale, 1930,
- Dauciconus Cotton, 1945,
- Dendroconus Swainson, 1840,
- Ductoconus da Motta, 1991,
- Dyraspis Iredale, 1949,
- Endemoconus Iredale, 1931,
- Eremiconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Eugeniconus da Motta, 1991,
- Floraconus Iredale, 1930,
- Fulgiconus da Motta, 1991,
- Fusiconus da Motta, 1991,
- Gastridium Modeer, 1793,
- Genuanoconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Gladioconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Globiconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Gradiconus da Motta, 1991,
- Harmoniconus da Motta, 1991,
- Hermes Montfort, 1810,
- Jaspidiconus Petuch, 2004,
- Kalloconus da Motta, 1991,
- Kenyonia Brazier, 1896,
- Ketyconus da Motta, 1991,
- Kioconus da Motta, 1991,
- Kohniconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Kurodaconus Shikama & Habe, 1968,
- Lamniconus da Motta, 1991,
- Lautoconus Monterosato, 1923,
- Leporiconus Iredale, 1930,
- Leptoconus Swainson, 1840,
- Lilliconus Raybaudi Massilia, 1994,
- Lindaconus Petuch, 2002,
- Lithoconus Mörch, 1852,
- Lividoconus Wils, 1970,
- Miliariconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Monteiroconus da Motta, 1991,
- Nataliconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Parviconus Cotton & Godfrey, 1932,
- Perplexiconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Phasmoconus Mörch, 1852,
- Pionoconus Mörch, 1852,
- Plicaustraconus Moolenbeek, 2008,
- Profundiconus Kuroda, 1956,
- Protoconus da Motta, 1991,
- Protostrioconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Pseudoconorbis Tucker & Tenorio, 2009,
- Pseudolilliconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Pseudonoduloconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Puncticulis Swainson, 1840,
- Purpuriconus da Motta, 1991,
- Pyruconus Olsson, 1967,
- Quasiconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Rhizoconus Mörch, 1852,
- Rhombiconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Rolaniconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Sciteconus da Motta, 1991,
- Seminoleconus Petuch, 2003,
- Spuriconus Petuch, 2003,
- Stellaconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Stephanoconus Mörch, 1852,
- Strategoconus da Motta, 1991,
- Taranteconus Azuma, 1972,
- Tenorioconus Petuch & Drolshagen, 2011,
- Textilia Swainson, 1840,
- Trovaoconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Turriconus Shikama & Habe, 1968,
- Varioconus da Motta, 1991,
- Viminiconus Tucker & Tenorio, 2009,
- Virgiconus Cotton, 1945,
- Virroconus Iredale, 1930,
- Vituliconus da Motta, 1991,
- Ximeniconus Emerson & Old, 1962,
- Yeddoconus Tucker & Tenorio, 2009
Galeria edytuj
-
Stożek Conus marmoreus żywiący się porcelanką Cypraea caputserpentis -
Polujący stożek Conus geographus -
Muszla stożka Conus litteratus -
Muszla stożka Conus tessulatus
Zobacz też edytuj
- konchiologia – nauka poświęcona budowie muszli
- inne ślimaki morskie:
- Muricidae – rozkolcowate
- Cypraeidae – porcelanki
- Triviidae – triwie
- Turbinidae – turbany
- Cymatiidae – trytony
- Strombidae – skrzydelnikowate
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Becker, Stefan, Terlau, Heinrich. Toxins from cone snails: properties, applications and biotechnological production. „Appl Microbiol Biotechnol”. 79 (1), s. 1-9, 2008. DOI: 10.1007/s00253-008-1385-6.
- ↑ a b c d Nelson, Laura. Venomous snails: One slip, and you're dead.... „Nature”. 429 (6994), s. 798-799, 2004. DOI: 10.1038/429798a.
- ↑ Terlau, Heinrich, Shon, Ki-Joon, Grilley, Michelle, Stocker, Martin i inni. Strategy for rapid immobilization of prey by a fish-hunting marine snail. „Nature”. 381 (6578), s. 148-151, 1996. DOI: 10.1038/381148a0.
- ↑ Tucker J.K. & Tenorio M.J.: Systematic classification of Recent and fossil conoidean gastropods. Conchbooks, 2009, s. 133.
- ↑ Bouchet P., Kantor Yu. I., Sysoev A. & Puillandre N.. A new operational classification of the Conoidea. „Journal of Molluscan Studies”. 77, s. 273-308, 2011. DOI: 10.1093/mollus/eyr017.
Bibliografia edytuj
- Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
- S. Pigulewski: Jadowite zwierzęta bezkręgowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-01-02687.
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona hobbystyczna poświęcona konchologii
- Muszle w kolekcji Jacka Glanca
- Zbiór stron poświęconych konchologii (ang.)