Wioślakowate

(Przekierowano z Corixoidea)

Wioślakowate (Corixidae) – rodzina owadów z podrzędu pluskwiaków różnoskrzydłych, jedyna z monotypowej nadrodziny Corixoidea[1].

Wioślakowate
Corixidae
Leach, 1815
Ilustracja
Sigara nigrolineata
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Nepomorpha

Nadrodzina

Corixoidea

Rodzina

wioślakowate

Sigara striata
Hesperocorixa castanea
Sigara scotti

Są to pluskwiaki wodne żyjące w wodach słodkich. Znanych jest ponad 600 gatunków wioślaków. Samce wioślakowatych wydają niekiedy dźwięki o głośności 99,2 dB przypominające ćwierkanie (99% mocy dźwięku jest tłumione przez wodę). Wioślakowate bywają w związku z tym nazywane cykadami wodnymi.

Owady z rodziny wioślakowatych mierzą od kilku do kilkunastu milimetrów długości. Tułów mają wydłużony, lekko spłaszczony. Tylna para nóg jest spłaszczona. Przednie nogi służą do poszukiwania pożywienia w dnie. Większość wioślakowatych żywi się roślinami, sokami roślin i glonami, nieliczne są drapieżne. Pod wodą wioślakowate oddychają powietrzem zmagazynowanym pod pokrywami skrzydłowymi.

Ciało tych pluskwiaków osiąga od 2,5 do 15 mm długości[2], jest spłaszczone grzbietowo-brzusznie, eliptyczne w obrysie[3], wyposażone w szeroką, ruchliwą hipognatyczną głowę. Na głowie znajdują się trój- lub czteroczłonowe czułki, bardzo duże oczy o trójkątnym obrysie, a u Diaprepocorinae także przyoczka. Kłujka odmienna niż u pozostałych Heteroptera: nieczłonowa, nieruchomo zrośnięta z głową, zwężona ku szczytowi[2][3], wyposażona w żuwaczki i asymetryczne szczęki, ukryte w jej wnętrzu[3]. Przednie odnóża zmodyfikowane celem pozyskiwania pokarmu: krótkie, zakończone jednoczłonową, czasem zlaną z goleniem stopą, zazwyczaj przekształconą w łyżeczkowatą palę porośniętą długimi szczecinkami. Środkowe odnóża smukłe i zakończone długimi pazurkami, służącymi do zakotwiczania. Tylna para odnóży pływna, wiosłowata, opatrzona dwuczłonową, spłaszczoną stopą z włoskami pławnymi[2][3]. Półpokrywy pozbawione użyłkowania[3]. U dorosłych obecne gruczoły zapachowe na zatułowiu, u larw między tergitami odwłoka[2]. Gatunki wydające dźwięki robią to za pomocą pólka kołeczków na przednim udzie i płata szczękowego[2].

Występowanie

edytuj

Takson kosmopolityczny. Zasiedlają szerokie spektrum wód słodkich, a niektóre spotykane są również w wodach słonawych[2][3]. Niekiedy tworzą dwu- lub kilkugatunkowe zgrupowania o składzie w pewnym stopniu charakterystycznym dla typu zbiorników wodnych[3]. W Polsce stwierdzono 35 gatunków[4][5] (zobacz: wioślakowate Polski).

Systematyka

edytuj

Najliczniejsza w gatunki rodzina pluskwiaków wodnych[2]. Są na tyle odmienne od innych rodzin, że w C. Börner umieścił je nawet we własnym podrzędzie Sandaliorrhyncha[3][2]. Obecnie umieszcza się je we własnej nadrodzinie w obrębie infrarzędu Nepomorpha[1]. Według rezultatów molekularno-morfologicznej analizy filogenetycznej infrarzędu opublikowanej przez Hebsgaarda i współpracowników w 2004 roku wioślakowate zajmują pozycję siostrzaną względem kladu obejmującego Ochteroidea, Naucoroidea, Notonectoidea i Pleoidea[6]. Wyniki badań filogenetycznych mtDNA przeprowadzonych przez Hua J. i innych w 2009[7] jak i drzewo osiągnięte metodą największej parsymonii w badaniach kladystycznych aparatów gębowych, przeprowadzonych przez J. Brożek wskazują, że Corixoidea zajmują w obrębie Nepomorpha pozycję bazalną[8].

Do wioślakowatych należą według BioLib.cz 4 podrodziny[9]:

Starsze źródła wymieniają też Heterocorixinae i Stenocorixinae[2]. Z kolei niektórzy nowsi autorzy, w tym J. Brożek, wynoszą Micronectinae i Diaprepocorinae do rangi osobnych rodzin w obrębie Corixoidea[8].

Przypisy

edytuj
  1. a b Corixoidea. [w:] Paraneoptera Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2016-06-14].
  2. a b c d e f g h i Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True Bugs of the World (Hemiptera:Heteroptera): Classification and Natural. Cornell University Press: Comstock Publishing Associates, 1995.
  3. a b c d e f g h Tadeusz Jaczewski, Aleksander Wróblewski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnioskrzydłe - Heteroptera z. 2 Corixidae, Notonectidae, Pleidae, Nepidae, Naucoridae, Aphelocheiridae. Warszawa, Wrocław: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
  4. A. Wolski: rodzina: Corixidae Leach, 1815 — wioślakowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2016-06-14].
  5. Agnieszka Sowa, Grzegorz Tończyk, Dariusz Halabowski, Mariola Krodkiewska. First record of Sigara assimilis (Fieber, 1848) (Hemiptera: Heteroptera: Corixidae) in Poland. „Oceanological and Hydrobiological Studies”. 47 (2), s. 211–217, 2018-06-18. DOI: 10.1515/ohs-2018-0020. 
  6. Martin Bay Hebsgaard, Nils M. Andersen, Jakob Damgaard. Phylogeny of the true water bugs (Nepomorpha: Hemiptera-Heteroptera) based on 16S and 28S rDNA and morphology. „Systematic Entomology”. 29 (4), s. 488-508, 2004. DOI: 10.1111/j.0307-6970.2004.00254.x. 
  7. Jimeng Hua, Ming Li, Pengzhi Dong, Ying Cui, Qiang Xie, Wenjun Bu. Phylogenetic analysis of the true water bugs (Insecta: Hemiptera: Heteroptera: Nepomorpha): evidence from mitochondrial genomes. „BMC Evolutionary Biology2009”. 9 (134), 2009. DOI: 10.1186/1471-2148-9-134. 
  8. a b Jolanta Brożek. Phylogenetic Signals from Nepomorpha (Insecta: Hemiptera: Heteroptera) Mouthparts: Stylets Bundle, Sense Organs, and Labial Segments. „Scientific World Journal”. 237854, 2014. DOI: 10.1155/2014/237854. 
  9. Corixidae. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2016-06-14].

Bibliografia

edytuj
  • Aleksander Wróblewski: Pluskwiaki (Heteroptera). Warszawa-Poznań: PWN, 1980. ISBN 83-01-02839-4.