Dalajlama

Dalajlama (tyb. ཏཱ་ལའི་བླ་མ་, Wylie: taa-la’i bla-ma, ZWPY: Dalai Lama) – przedstawiciel szkoły gelug – jednej z czterech największych szkół buddyzmu tybetańskiego. Buddyści tybetańscy uważają Dalajlamę za manifestację bodhisattwy współczucia Awalokiteśwary, który odradza się, aby udostępniać wyzwalające z cierpienia nauki innym czującym istotom.

Tenzin Gjaco – obecny czternasty Dalajlama

Określenie dalajlama pochodzi z połączenia słów ta-le (ocean) i bla-ma – lama. Tytuł dalajlamy nadał lamie Sonam Gjaco (bSod-nams-rgya-mtsho, Sönam Gjaco; 1543–1588), ówczesnemu przywódcy tybetańskiej tradycji buddyjskiej gelug, wódz Mongołów, Altan-chan podczas ich spotkania w 1578 roku. Tytuł ten miał oznaczać lamę (o mądrości) jak ocean.

Retrospektywnie tytułu tego używa się w odniesieniu do Gedun Druba (dGe-'dun-grup), czyli Dalajlamy I oraz Gedun Gjatso (dGe-'dun-rgya-mtsho), Dalajlamy II – poprzedzających Sonam Gjaco zwierzchników klasztoru Drepung, Sera i Taszilunpo. Sami Tybetańczycy używają w odniesieniu do dalajlamy (a często i innych najważniejszych inkarnacji tybetańskich – np. karmapy) terminu Gjalła Rinpocze (rgyal-ba-rin-po-che) – Zwycięski Rinpocze.

Według buddyzmu tybetańskiego dalajlama jest jednym z tulku – istot, które po śmierci świadomie wybierają swoje kolejne wcielenie. Dalajlamowie wielokrotnie przepowiadali za życia, gdzie narodzi się ich następna inkarnacja. Tym samym, zgodnie z tybetańskim światopoglądem, jest tylko jeden dalajlama, a kolejne numery oznaczają jedynie kolejne wcielenia tej samej osoby. Dalajlamowie wraz z panczenlamami stanowią najbardziej znaczącą historyczną linię przekazu nauk tantrycznych w szkole gelug będąc sobie wzajemnie nauczycielami, mistrzami i wychowawcami w kolejnych odrodzeniach. Od 1751 do 1950 kolejni dalajlamowie byli świeckimi władcami Tybetu, od 1912 roku faktycznie niepodległego. Do 2011 roku był świeckim przywódcą Tybetańczyków poprzez Centralny Rząd Tybetański, tj. tybetański rząd na uchodźstwie z siedzibą w Dharamsali w Indiach.

27 września 2006 w uznaniu trwałego i wybitnego wkładu w pokój na świecie, niestosowanie przemocy, a także prawa człowieka i zrozumienie religijne, został uhonorowany Złotym Medalem Kongresu (Congressional Gold Medal) - jednym z najwyższych odznaczeń cywilnych w Stanach Zjednoczonych.

Congressional Gold Medal przyznany Dalajlamie w 2007

Lista dalajlamów

Nr	Tytuł	Grafika	Okres życia	Okres sukcesji	Język tybetański/Transliteracja Wyliego	Pinyin tybetański	Inne transkrypcje
1.	Gendun Drup		1391–1474	?	དྒེ་འདུན་འགྲུབ་ dge ‘dun ‘grub	Gêdün Chub	Gedun Drub, Gedün Drup, Gendun Drup
2.	Gendun Gjaco		1475–1541	?	དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་ dge ‘dun rgya mtsho	Gêdün Gyaco	Gedün Gyatso, Gendün Gyatso
3.	Sonam Gjaco		1543–1588	1578–1588	བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་ bsod nams rgya mtsho	Soinam Gyaco	Sönam Gyatso
4.	Jonten Gjaco		1589–1616	?	ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་ yon tan rgya mtsho	Yoindain Gyaco	Yontan Gyatso
5.	Lobsang Gjaco		1617–1682	1642–1682	བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ blo bzang rgya mtsho	Lobsang Gyaco	Lobzang Gyatso, Lopsang Gyatso
6.	Cangjang Gjaco		1683–1706	? –1706	ཚང་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་ tshang dbyangs rgya mtsho	Cangyang Gyaco
7.	Kelzang Gjaco		1708–1757	1751–1757	བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ bskal bzang rgya mtsho	Gaisang Gyaco	Kelsang Gyatso, Kalsang Gyatso
8.	Jamphel Gjaco		1758–1804	1786–1804	བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་ byams spel rgya mtsho	Qambê Gyaco	Jampel Gyatso, Jampal Gyatso
9.	Lungtok Gjaco		1806–1815	1808–1815	ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་ lung rtogs rgya mtsho	Lungdog Gyaco	Lungtog Gyatso
10.	Cultrim Gjaco		1816–1837	?	ཚུལ་ཁྲིམ་རྒྱ་མཚོ་ tshul khrim rgya mtsho	Cüchim Gyaco	Tshültrim Gyatso
11.	Khedrub Gjaco		1838–1856	1844–1856	མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་ mkhas grub rgya mtsho	Kaichub Gyaco	Kedrub Gyatso
12.	Trinlej Gjaco		1857–1875	1873–1875	འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་ ‘phrin las rgya mtsho	Chinlai Gyaco	Trinle Gyatso
13.	Thubten Gjaco		1876–1933	1895–1933	ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་ thub bstan rgya mtsho	Tubdain Gyaco	Thubtan Gyatso, Thupten Gyatso
14.	Tenzin Gjaco		1935-	1940– (od 1959 na uchodźstwie)	བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་ bstan ‘dzin rgya mtsho	Dainzin Gyaco	Tenzing Gyatso

Zobacz też

• Władcy Tybetu
• dżawdzandambowie
• panczenlamowie
• karmapowie
• szamarpowie