Dołczanka szafranowa
Dołczanka szafranowa (Solorina crocea (L.) Ach.) – gatunek grzybów z rodziny pawężnicowatych (Peltigeraceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dołczanka szafranowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Solorina crocea (L.) Ach. K. Vetensk-Acad. Nya Handl. 29: 228 (1808) | |
.JPG)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Solorina, Peltigeraceae, Peltigerales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisany został w 1770 przez Linneusza jako Lichen croceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1808 r. Erik Acharius[1]. Synonimy nazwy naukowej[3]:
- Arthonia crocea (L.) Ach. 1806
- Lichen croceus L. 1753
- Parmelia crocea (L.) Spreng. 1827
- Peltidea crocea (L.) Ach. 1803
- Peltigera crocea (L.) Hoffm. 1794
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Morfologia
edytujPlecha listkowata, o kształcie rozetkowatym lub nieregularnym, głęboko wcinana, sztywna i krucha. Górna powierzchnia jest gładka, szarozielona lub brunatnozielona. Dolna powierzchnia intensywnie ceglastoczerwona i pilśniowata, z szerokimi i ciemniejszymi (brązowymi) żyłkami oraz chwytnikami. Odcinki plechy mają długość 1-4 cm i zaokrąglone końce, są wcinane i płaskie lub pofałdowane[4].
Plecha zawiera dwa gatunki fotobiontów: w górnej warstwie są to glony Coccomyxa, w dolnej glony Nostoc[4]. Na górnej powierzchni przeważnie posiada owocniki. Mają brunatną barwę, są duże (nawet do 10 mm), płaskie i przylegające do plechy. Nie posiadają brzeżka. W jednym worku powstaje po 8 dwukomórkowych zarodników. Mają rozmiar 6-8 × 35-45 μm, ułożone są w jednym szeregu i oddzielone przegrodami. Mają jasno- lub ciemnobrązową barwę, i szorstką, prążkowaną powierzchnię[5].
Kwasy porostowe: kwas solorinowy[5].
Występowanie i siedlisko
edytujNa półkuli północnej dołczanka szafranowa jest szeroko rozprzestrzeniona; występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji, oraz na wielu wyspach. Na północy sięga po Grenlandię i archipelag Svalbard. Na półkuli południowej występuje tylko w Nowej Zelandii[6]. W Polsce jest rzadka, występuje tylko w Karkonoszach i Tatrach[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status CR – gatunek krytycznie zagrożony, w sytuacji na granicy wymarcia w stanie dzikim[7]. W latach 2004 – 2014 znajdowała się na liście porostów ściśle chronionych[8], od 2014 r. skreślona została z tej listy, gdyż występuje wyłącznie na terenie parków narodowych, gdzie i tak z mocy prawa podlega ochronie.
W Polsce występuje tylko w wysokich górach. Rozwija się na ziemi, w szczelinach skalnych i wśród skał oraz na mchach[4].
Gatunki podobne
edytujDzięki ceglastoczerwonej barwie dolnej strony plechy gatunek ten jest tak charakterystyczny, że praktycznie niemożliwy do pomylenia z innymi gatunkami występującymi w Polsce[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-11-15]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-11-15]. (ang.).
- ↑ a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-11-15].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-11-15].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765) [1]
- ↑ J. Nowak, Z. Tobolewski: Porosty polskie. Warszawa: PWN, 1975.