Wikipedia

Dwór w Bykowcach

Dwór w Bykowcach (czasem także dwór Tarnawieckich) – zabytkowy dwór w Bykowcach.

Dwór w Bykowcach
Zabytek: nr rej. 302 z 22.11.1993 r.[1]
Ilustracja
Elewacja ogrodowa
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bykowce

Adres

ul. Tarnowieckiej 13
38-534 Załuż

Ukończenie budowy

pocz. XX w.

Kolejni właściciele

Marceli Tarnawiecki, Adam Wiktor, Aleksander Tarnawiecki, Stanisława Tarnawiecka

Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok
Mapa konturowa gminy wiejskiej Sanok, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Bykowce, dwór”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bykowce, dwór”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Bykowce, dwór”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bykowce, dwór”
Ziemia49°32′19,7″N 22°15′24,0″E/49,538806 22,256667
Multimedia w Wikimedia Commons

Znajduje się w Zawadce (części Bykowiec) przy ulicy Stanisławy Tarnowieckiej.

Historia

edytuj
 
Obszar dworski na mapie z 1852

Na przełomie XIX/XX wieku Bykowce należały do rodziny Tarnawieckich. W połowie XIX dobra posiadał Marceli Tarnawiecki (wspólnie z nim baron Wetzlar)[2]. Według stanu z 1868 właścicielem dóbr Bykowce był Adam Wiktor (władający pobliskim Załużem)[3]. W ewidencji z 1872 ponownie właścicielem był Marceli Tarnawiecki[4], a po jego śmierci (1886) wieś przejęli jego spadkobiercy[5]. Około 1890 majątek w Bykowcach objął we władanie Aleksander Tarnawiecki[6], który posiadał go do końca życia[7] (1898). Później, przez wiele lat dobrami władała wdowa po nim, Stanisława Tarnawiecka[8][9][10][11][12]. Pozostawała ona właścicielką Bykowiec jeszcze w latach 20. XX wieku (zmarła w 1923)[13].

Na początku XX wieku rodzina właścicieli wybudowała budynek dworski na fundamentach poprzedniego dworku (najprawdopodobniej z XVIII wieku)[14][15]. Pochodzące z tego czasu piwnice dworu mają sklepienia kolebkowe[14][15]. Dwór jest wybudowany w stylu architektury uzdrowiskowej, murowany i otynkowany[14][16][15]. W północno-wschodnim narożniku budynku jest usytuowany drewniany ganek (taras) z balustradą, zwieńczoną wieżyczką.

W dworze u Tarnawieckich bywały osobistości, m.in. Stanisław Ciechanowski, Feliks Jasieński[17]. 25 maja 1899 w majątku w Bykowcach zmarł ojciec Stanisławy Tarnawieckiej, Rudolf Schwarz[18][19][20]. 3 grudnia 1912 zakończyła tam życie jego żona i matka Stanisławy, Ludmiła Schwarz[21][22]. W latach 20. XX w. właścicielką dworu była także Zdzisława Tarnowiecka[23]. W latach 20. zarządcami majątku byli Adrian Gedl, po nim Zubowski[24]. Po śmierci Stanisławy Tarnawieckiej w 1923 własność dworu objęła przeznaczona przez nią w testamencie spadkobierczyni, tj. jej siostra Ludmiła (znana też jako Lody Palasara), która następnie zbyła majątek prawnikowi Władysławowi Płanecie z Radomska w 1927[17]. Drugi mąż Stanisławy Tarnawieckiej, Ludwik Baldwin-Ramułt, mieszkał jednak tutaj do swojej śmierci w 1929 roku, a jego dzieci z pierwszego małżeństwa także zażądały udziału w spadku[25][26]. W latach 20. zarządcą dóbr w Bykowcach był zmarły w 1928 Jan Spanily (mąż miejscowej nauczycielki Marii Spanily)[27]. Płanetowie byli właścicielami majątku do wybuchu II wojny światowej. W latach 1929–1930 przeprowadzili gruntowny remont dworu.[26] W 1939 do dworu w Bykowcach był przypisany jako administrator Eugeniusz Nowak[28].

Po II wojnie światowej został częściowo rozebrany[14]. W 1971 trwały prace konserwacyjno-remontowe dworu[29]. W 1976 był poddany remontowi[14]. W okresie PRL zabudowania użytkowało państwowe gospodarstwo rolne[14][15]. W latach 70. XX wieku w zabudowaniach dworu działała kawiarnia „Pod kuźnią”[14][15]. W latach 80. XX wieku w pomieszczeniach dworu stworzono należące do PGR przedszkole[14][15].

W późniejszych latach budynek pozostawał nieużytkowany[15]. Na początku XXI wieku dwór pozostał bez właściciela, a pełnienie zarządu nad budynkiem podjął Oddział Terenowy Agencji Nieruchomości Rolnych w Rzeszowie[15]. Został zawarta umowa dzierżawy dworu na okres 12 lat do 2015[15].

Dwór jest położony w zespole dworsko-pałacowym, także wpisanym do rejestru zabytków; otoczony przez zieleń[30]. W zachowanych pozostałościach parku wokół budynku dworskiego rosną topole, jesiony, dęby szypułkowe. Do dworu wiedzie aleja otoczony drzewami[14].

  •  
    Elewacja boczna
  •  
    Elewacja tylna
  •  
    Elewacja tylna

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 12 [dostęp 2013-08-16].
  2. ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 29.
  3. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 27.
  4. ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 10.
  5. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 31.
  6. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 24, X (274).
  7. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 28.
  8. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 23.
  9. ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 18.
  10. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego. Wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 4.
  11. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 22.
  12. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 22.
  13. ↑ Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 559.
  14. ↑ a b c d e f g h i Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. I: Województwo krośnieńskie (zeszyt 2: Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1982, s. 8-9. ISBN 83-221-0158-9.
  15. ↑ a b c d e f g h i Jolanta Ziobro. Stoi i czeka na rozstrzygnięcia. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (1118), s. 4, 17 maja 2013. 
  16. ↑ Bykowce. noclegicisna.pl. [dostęp 2014-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 maja 2014)].
  17. ↑ a b Maryla Pałasz. Dworskie powidoki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (1168), s. 10, 9 maja 2014. 
  18. ↑ Seweryn Berson. Rudolf Schwarz. „Gazeta Lwowska”. Nr 119, s. 3-4, 27 maja 1899. 
  19. ↑ Elżbieta Orman: Rudolf Schwarz. Internetowy Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2021-06-05].
  20. ↑ D. Kolbín: Schwarz (Schwarc), Rudolf (1834-1899), Musiker und Kaufmann. biographien.ac.at. [dostęp 2021-06-05]. (niem.).
  21. ↑ Osobiste. Z żałobnej karty. „Kurjer Lwowski”. Nr 567, s. 4, 9 grudnia 1912. 
  22. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 139 (poz. 166).
  23. ↑ Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo stanisławowskie, województwo lwowskie, opr. Tadeusz Epsztein i Sławomir Górzyński, Oficyna Wydawnicza „Blitz-Print, Warszawa 1990.
  24. ↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 76. ISBN 978-83-933657-8-4.
  25. ↑ Krystyna Płaneta, Historia mówiona, Świadkowie PRL, 2015. [dostęp 2016-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)].
  26. ↑ a b Andrzej Bruno Kutiak. Dwór w Bykowcach. „Skarby Podkarpackie”, s. 26-29, Nr 5 (40) 2015. 
  27. ↑ Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r.. Sanok. s. 221 (poz. 3282).
  28. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-07-07].
  29. ↑ Artur Bata. Sprawozdanie z działalności Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w roku 1972. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 15, s. 65, 1972. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. 
  30. ↑ Walory i atrakcje krajoznawczo-turystyczne. g2zofia.prox.pl. [dostęp 2014-05-20].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dwór_w_Bykowcach&oldid=74886842”