Dzwonkówka cytrynowa
Dzwonkówka cytrynowa (Entoloma pleopodium (Bull.) Noordel.) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[1].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dzwonkówka cytrynowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Entoloma pleopodium (Bull.) Noordel. Persoonia 12(4): 459 (1985) | |
,_to_serve_as_an_atlas_to_the_%22Handbook_of_British_Fungi%22_(Pl._365)_(8723373076).jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1805 r. Jean Baptiste François Bulliard nadając mu nazwę Agaricus pleopodius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Machiel Evert Noordeloos w 1967 r.[1]
- Agaricus icterinus Fr. 1821
- Agaricus pleopodius Bull. 1805
- Entoloma icterinum (Fr.) M.M. Moser 1978
- Entoloma pleopodium (Bull.) Noordel. 1985 f. pleopodium
- Hyporrhodius icterinus (Fr.) J. Schröt. 1889
- Latzinaea icterina (Fr.) Kuntze 1891
- Latzinaea pleopodia (Bull.) Kuntze 1891
- Nolanea icterina (Fr.) P. Kumm. 1871
- Nolanea pleopodia (Bull.) Gillet 1876
- Rhodophyllus icterinus (Fr.) Quél. 1886
- Rhodophyllus icterinus f. gracillimus J.E. Lange 1921
- Rhodophyllus icterinus (Fr.) Quél. 1886 f. icterinus
- Rhodophyllus pleopodius (Bull.) Quél. 1886[2].
Nazwę zwyczajową zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia
edytujŚrednica 1–3,5 cm, początkowo dzwonkowaty, potem kolejno wypukły, rozpostarty i rozpostarty z wklęsłym środkiem, rzadko z wypukłym. Brzeg długo podwinięty, potem równy lub pofalowany. Jest higrofaniczny; w stanie wilgotnym przeźroczysty i prążkowany do 1/2 promienia, lub więcej, gładki, blado- lub ciemnożółty, oliwkowo-żółty lub cytrynowożółty, na środku często ciemniejszy i bardziej brązowy. W stanie suchym matowy, promieniście włóknisty, czasami z łuskowatym środkiem, bladożółty lub złoto-żółty[4].
W liczbie 20–30 z międzyblaszkami (l=0–3), średniogęste lub dość gęste, przyrośnięte, wykrojone, czasami zbiegające z niewielkim ząbkiem, brzuchate, o szerokości do 6,5 mm. Początkowo bladożółte, potem różowe, często z lekko brązowym odcieniem. Ostrza tej samej barwy, nieco ząbkowane[4].
Wysokość 2–8 cm, grubość 2–5 mm, cylindryczny lub nieco spłaszczony, czasami rozszerzający się ku podstawie, początkowo pełny, potem pusty, chrząstkowaty. Powierzchnia gładka, matowa, bladożółta lub szarobrązowa, u nasady często z fioletowym odcieniem. Górą oprószona, niżej pokryta rozproszonymi, drobnymi, srebrzystymi włókienkami. Podstawa biało filcowata[4].
Kruchy, w kapeluszu żółto-oliwkowy, wewnątrz trzonu blady. Ma silny aromatyczny zapach podobny do zapachu owoców. Smak słaby lub nieprzyjemny[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki w widoku z boku kanciaste 5–6-kątowe, o wymiarach (8,0–) 8,5–11,0 (–11,5) × (6,5–) 7,0–8,0 (–9,0) μm. Podstawki 32–52 × 9–16 μm, 4–zarodnikowe, ze sprzążkami. Cystyd brak. Strzępki skórki kapelusza o szerokości 4–17 μm z rozproszonymi końcowymi elementami o szerokości do 25 μm. Zawierają wewnątrzkomórkowy pigment. W strzępkach hymenium sprzążki[4].
Występowanie i siedlisko
edytujPodano występowanie dzwonkówki cytrynowej w Ameryce Północnej, Europie i na wyspie Borneo. Najwięcej stanowisk podano w Europie. Jest tu rozprzestrzeniona na całym obszarze z wyjątkiem Bałkanów[5]. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano na terenie Polski 6 stanowisk, niektóre sprzed II wojny światowej[3]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7].
Występuje w ogrodach, parkach i liściastych lasach. Owocniki wyrastają pojedynczo lub w niewielkich grupkach na próchnicznej, bogatej w związki azotowe ziemi, ale także na gołej gliniastej glebie[4]. W Polsce notowana od lipca do października[3].
Gatunki podobne
edytujDzwonkówka brązowozielona (Entoloma incanun) nie posiada wybrzuszenia na kapeluszu, ma trzon i kapelusz bardziej zielony i nieprzyjemny zapach[8]. Przyjemny owocowy zapach jest charakterystyczną cechą dzwonkówki cytrynowej, nie należy go jednak uznawać za główną cechę diagnostyczną, gdyż bywa bardzo zmienny – czasami jest bardzo słaby, lub brak go zupełnie[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-02-13] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-02-13] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g M.E. Noordeloos, Entoloma, s. 1, „Fungi Euroaei”, 5 (1), Mycobank, s. 1–760 [dostęp 2023-02-13].
- ↑ Występowanie Entoloma pleopodium na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-02-13] (ang.).
- ↑ Aktualne stanowiska dzwonkówki cytrynowej w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-02-13] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.