Eliza Pareńska
Eliza Pareńska (ur. 25 października 1888 r. w Krakowie, zm. 3 kwietnia 1923 r. tamże) – żona Edwarda Leszczyńskiego, jedna z najbardziej znanych muz okresu Młodej Polski.
 Stanisław Wyspiański, Eliza Parenska, Muzeum Narodowe w Kielcach | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Życiorys edytuj
Urodzona 25 października 1888 r. w Krakowie[1], miała dwie siostry (Marynę i Zofię) i braci Adama (1881-1885) i Jana (1889-1919), była przedostatnia z pięciorga rodzeństwa. Jej ojcem był lekarz Stanisław Pareński, a matka Eliza z domu Mühleisen[2] (zapis na tablicy na grobie: Mueleisen) prowadziła znany w Krakowie salon, w którym bywali młodopolscy artyści. Od dziecka nie cieszyła się dobrym zdrowiem, odczuwała także lęk przed interakcjami społecznymi, który już w dzieciństwie uśmierzała alkoholem. Uczęszczała do prestiżowego prywatnego Gimnazjum Żeńskiego im. Emilii Plater, jednak po wyjściu za mąż obu sióstr w 1904 r. przeżyła załamanie nerwowe i odtąd kontynuowała naukę w ramach indywidualnego toku nauczania. W tym też okresie uzależniła się od morfiny, którą uśmierzała swoje złe samopoczucie[3].
Jej mężem został poeta Edward Leszczyński[4], którego poślubiła 18 stycznia 1910 r. w Krakowie[3]. Małżeństwo było udane, ale szybko zaczęło się psuć[5]. Para doczekała się syna Witolda (ur. 1912 r.)[3].
W 1916 r. przeszła terapię odwykową w Davos. Po śmierci rodziców mieszkała z mężem i synem w odziedziczonej rezydencji, ale po śmierci męża (1921 r.) sprzedała pałac. Brak umiejętności zarządzania pieniędzmi doprowadził do szybkiej utraty oszczędności i dalszego uzależnienia od narkotyków. W grudniu 1922 r. trafiła na terapię odwykową w Arlesheim, która trwała trzy miesiące. Pomimo udanego przebiegu terapii przeszła załamanie nerwowe po powrocie do kraju[3] i popełniła samobójstwo[4] poprzez strzał w głowę[6] 3 kwietnia 1923 r.[3] Pochowana została na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera O)[7].
Pareńska wielokrotnie pozowała malarzom bywającym w salonie rodziców, najsłynniejsze są prace Stanisława Wyspiańskiego[8]: portret wśród pelargonii z 25 maja 1905 r.[9] (znane są trzy wersje, w tym jedna w Muzeum Narodowym w Kielcach i dwie w zbiorach prywatnych)[2] i Portret podwójny Elizy Pareńskiej z 26–27 maja[9] 1905 r.[2][10]
Przypisy edytuj
- ↑ Monika Śliwińska: Lubię, kiedy sztuka... » Niezła sztuka [online], Niezła sztuka, 29 stycznia 2018 [dostęp 2021-05-07] (pol.).
- ↑ a b c Portret Elizy Pareńskiej [online], Muzeum Narodowe w Kielcach [dostęp 2017-06-21] (ang.).
- ↑ a b c d e Katarzyna Wajda, Eliza Pareńska. Tragiczna muza, „OnetKobieta”, 10 lutego 2017 [dostęp 2017-02-19] (pol.).
- ↑ a b Muzy Młodej Polski. Życie i świat Marii, Zofii i Elizy Pareńskich – Wydawnictwo Iskry Spółka z o.o. [online], iskry.com.pl [dostęp 2017-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-11].
- ↑ Włodzimierz Kalicki, Proroctwo dla Elizy [online], wyborcza.pl, 17 sierpnia 2012 [dostęp 2017-02-19].
- ↑ Eliza Pareńska - najładniejsza muza Młodej Polski - Kobieta [online], onet.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Elżbieta Leszczyńska. rakowice.eu. [dostęp 2018-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
- ↑ Stanisław Wyspiański i proroctwo dla Elizy, „Niezła sztuka”, 21 marca 2014 [dostęp 2017-02-19] (pol.).
- ↑ a b Wojciech Bałus, Do granic tożsamości. O portretach zdwojonych Stanisława Wyspiańskiego [online], s. 6 [dostęp 2017-12-27] (pol.).
- ↑ W&w, Panny w cieniu [online], granice.pl [dostęp 2017-06-21] (pol.).