Cmentarz Rakowicki

cmentarz komunalny w Krakowie

Cmentarz Rakowicki, dawniej Cmentarz Miejskicmentarz komunalny w Krakowie, w Dzielnicy I Stare Miasto, założony w 1803; zajmuje powierzchnię 42 ha.

Cmentarz Rakowicki
Obiekt zabytkowy nr rej. A-584 z 7 czerwca 1976[1]
Ilustracja
Cmentarz Rakowicki, główna aleja (2010)
Poprzednie nazwy

Cmentarz Miejski

Państwo

 Polska

Miejscowość

Kraków

Adres

ul. Rakowicka 26
31-510 Kraków

Typ cmentarza

komunalny

Stan cmentarza

czynny

Powierzchnia cmentarza

42 ha

Data otwarcia

1803

Zarządca

Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz Rakowicki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz Rakowicki”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz Rakowicki”
Ziemia50°04′30″N 19°57′07″E/50,075000 19,951944
Strona internetowa
Plan cmentarza Rakowickiego
Świecka ceremonia pogrzebowa Wisławy Szymborskiej (2012)

Nazwa cmentarza pochodzi od nazwy drogi (obecnie ulicy Rakowickiej) wiodącej do odległej o 2 km dawnej wsi Rakowice.

Historia edytuj

Wytyczany i urządzany był w latach 1800–1802 (na obszarze 5,6 ha), a czynny jest od połowy stycznia 1803 r. Powstał na terenie podmiejskiego wówczas folwarku Bosackie we wsi Prądnik Czerwony na pograniczu Olszy, w związku z wydanym zakazem pochówków na dotychczas istniejących cmentarzach przykościelnych w obrębie miasta (edykt józefiński z 1784 r[2].). Teren o powierzchni 10 mórg chełmińskich za 1150 złotych reńskich wykupiły od karmelitów bosych z Czernej władze austriackie. Koszt urządzenia cmentarza pokryło miasto Kraków i okoliczne gminy: Rakowice, Prądnik Biały i Prądnik Czerwony, Olsza, Grzegórzki, Piaski, Bronowice Wielkie i Bronowice Małe, Czarna Wieś, Nowa Wieś, Krowodrza, Kawiory, którym przyznano prawo do grzebania na nim zmarłych. Pierwszy pogrzeb miał miejsce w styczniu 1803 (18-letniej Apolonii z Lubowieckich Bursikowej, zmarłej 15 stycznia 1803 r.). W 1807 r. wybudowano studnię, a w 1812 r. ze składek publicznych ufundowano okazały krzyż.

Cmentarz był kilkakrotnie powiększany. Po raz pierwszy w 1836 r., kiedy od karmelitów czerneńskich dokupiono kolejne 10 mórg gruntu za 5 tys. złotych polskich. Rozplanowanie cmentarza zlecono architektowi, dyrektorowi wydziału budownictwa miejskiego, Karolowi R. Kremerowi, który, w 1839 r., zaprojektował jego założenie parkowe. Nowo nabyty grunt poświęcono 2 listopada 1840 r. Otaczający go mur wzniesiono z materiału uzyskanego z rozbiórki kościoła Wszystkich Świętych.

W 1863 r. miasto zakupiło od karmelitów i od Walerego Rzewuskiego 5 mórg i 1743 sążni gruntu, położonego przy zachodnim murze cmentarza. Poświęcono go we wrześniu 1866 r. i od razu rozpoczęto chowanie tam zmarłych (epidemia). Kolejne poszerzenie cmentarza miało miejsce jesienią 1886 r. – o ponad 15 mórg (pośrodku nowej alei pochowano Jana Matejkę oraz Macieja Jakubowskiego). Na przełomie 1933 i 1934 r. poszerzono cmentarz w kierunku północnym o dawny plac ćwiczeń saperów (ponad 15 ha) do obecnej wielkości (likwidując ulicę Modrzewiową).

6 czerwca 1856 r. wydano zezwolenie na budowę nowej kaplicy, jednak dopiero w latach 1861–1862 w centralnym punkcie cmentarza wzniesiono kaplicę Zmartwychwstania Pańskiego (fundacji Anny i Ludwika Helclów), na miejscu wówczas istniejącej drewnianej. W 1877 r. wzniesiono budynek administracyjny oraz kostnicę według projektu Salomona Saarego.

W 1976 r. został wpisany do rejestru zabytków.

W 1981 r. powołano Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa, w ramach którego działa komisja ds. Ratowania Cmentarzy Krakowa i Ziemi Krakowskiej. OKRK organizuje coroczne kwesty na rzecz zabytkowych grobowców i nagrobków. Prace prowadzone są na cmentarzu Rakowickim i Nowym Cmentarzu Podgórskim (przy współpracy Stowarzyszenia Podgórze.pl). OKRK gromadzi fundusze na renowację zabytkowych grobowców na specjalnym koncie. Z funduszy remontowane są groby nieposiadające dysponentów.

Znaczenie edytuj

Nekropolia jest miejscem pochówku krakowian, zarówno zwykłych obywateli miasta, jak i tych zasłużonych, m.in.: twórców kultury, naukowców, przedstawicieli znanych rodów, działaczy niepodległościowych, politycznych i społecznych, uczestników ruchów niepodległościowych, powstań, obu wojen światowych.

Na cmentarzu istnieją m.in. wydzielone kwatery uczestników powstań listopadowego, styczniowego, krakowskiego, I wojny światowej (z wszystkich trzech armii zaborczych – żołnierze ci najczęściej zmarli podczas pobytu w szpitalach wojskowych), członków Legionów Polskich, uczestników szarży pod Rokitną, robotników zabitych podczas strajków w 1923 r. Kwatery były miejscem uroczystości patriotycznych[3].

Cmentarz jest zabytkiem o dużej wartości historycznej i artystycznej. Wiele nagrobków jest dziełem znanych rzeźbiarzy i architektów, m.in. Teofila Żebrawskiego, Feliksa Księżarskiego, Sławomira Odrzywolskiego, Jakuba Szczepkowskiego, a także rzeźbiarzy: Tadeusza Błotnickiego, Wacława Szymanowskiego, Karola Hukana i innych.

Cmentarz Rakowicki jest zarządzany razem ze znajdującym się obok, po drugiej stronie ul. J. Prandoty cmentarzem wojskowym.

Pochowani edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani na cmentarzu Rakowickim.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. Stanisław Potępa, Cmentarz Stary na Zabłociu w Tarnowie, Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Tarnowie, Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Tarnów 1986, s. 5.
  3. Kraków i Wszystkich Świętych w 20-leciu międzywojennym. Wędrówka żywych do umarłych [FOTO], Krowoderska.pl, 31 października 2020 [dostęp 2020-11-01] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj