Strajk w Sempericie
Strajk w Sempericie, krakowska krwawa wiosna – krwawe wydarzenia, do których doszło w Krakowie 23 marca 1936 roku.
Pomnik z 1951 roku, nad grobami zastrzelonych przez policję w 1936, robotników Semperitu Kraków.
Do trwającego od początku marca 1936 roku strajku okupacyjnego w Fabryce Czekolady „Suchard” SA, przyłączyli się pracownicy innych krakowskich zakładów, w tym Polskich Zakładów Gumowych „Semperit”. 20 marca policja siłą rozpędziła robotników strajkujących w Sempericie, pobito kilka osób. W odpowiedzi Okręgowy Komitet Robotniczy PPS i Rada Związków Zawodowych ogłosiły na 23 marca jednodniowy strajk powszechny. Rozpoczął się on wiecem na 10 tysięcy osób w ogrodzie Związku Zawodowego Kolejarzy przy ul. Warszawskiej, po czym protestujący, pomimo braku zezwolenia, rozpoczęli marsz w kierunku Rynku Głównego. Na ul. Basztowej został on zatrzymany przez policję, która użyła broni. W wyniku starć osiem osób zginęło, a kilkadziesiąt zostało rannych.
Dwa dni później odbył się manifestacyjny pogrzeb ofiar strajku na Cmentarzu Rakowickim. Wzięło w nim udział kilkadziesiąt tysięcy osób. Poprzedzony był przemarszem ulicami Krakowa uczestników uroczystości. „Każdą trumnę, sporządzoną z desek malowanych na czarno, z wielkim srebrnym krzyżem na wieku - nieśli towarzysze pracy zmarłego, a otaczało ich sześciu robotników z płonącymi pochodniami”[1].
Po pogrzebie odbyła się akademia żałobna w Domu Górnika przy alei Krasińskiego. Uczestniczyli w niej robotnicy z różnych fabryk. Aktor Edward Rączkowski recytował poemat Tak Mariana Czuchnowskiego. Kolejni recytatorzy deklamujący wiersze rewolucyjne byli ubrani w jednakowe granatowe kombinezony fabryczne. Dekoracje wykonali Maria Jarema i Jonasz Stern. Była to ogromna instalacja ze starych mebli, głównie secesyjnych, które porozrzucano po całej auli lub poustawiano piętrowo[2].
W Krakowie wydarzenia te upamiętnione zostały pomnikiem na Plantach w pobliżu ulic Basztowej i Szpitalnej oraz Pomnikiem Czynu Zbrojnego Proletariatu Krakowa na al. Ignacego Daszyńskiego z 1986 roku autorstwa Antoniego Hajdeckiego[3].
Na Cmentarzu Rakowickim znajduje się zaprojektowany przez Marię Jaremę pomnik robotników fabryki „Semperit” z 1951 roku, poległych w czasie strajku w 1936 roku[4].
Ofiary
edytujNazwiska osób zamordowanych przez policję[5]:
- Józef Cieślik
- Jan Jędrygas
- Janina Krasicka
- Andrzej Proc
- Jan Szwed
- Jan Szybiak
- Piotr Wrona
- Antoni Żłobiński
Przypisy
edytuj- ↑ 23 marca 1936. Rozruchy robotnicze w Krakowie - 8 osób zabitych. [dostęp 2022-03-26].
- ↑ Agnieszka Dauksza: Jaremianka. Biografia. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2019, s. 153.
- ↑ Michał Rożek: Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 19972004, s. 410. ISBN 83-01-10989-0.
- ↑ Anna Król: O nowej rzeźbie na „starym cmentarzu”. W: 200 lat Cmentarza Rakowickiego. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2005, s. 56-57. ISBN 83-89131-02-1.
- ↑ Kraków - pomnik poległych robotników Semperitu podczas starć 23 III 1936 r.. Miejsca Pamięci Narodowej, 2016-10-13. [dostęp 2022-10-31].
Bibliografia
edytuj- Krwawe strajki w II RP. Tygodnik Przegląd, 2016-05-30. [dostęp 2018-10-01].
- 23 marca 1936. Rozruchy robotnicze w Krakowie – 10 osób zabitych – nowahistoria.interia.pl. nowahistoria.interia.pl, 2014-03-23. [dostęp 2018-10-01].
- 80. rocznica krwawego strajku w krakowskim Sempericie. Historia mniej znana i zapomniana, 2016-03-21. [dostęp 2018-10-01].