Eliza Radziwiłłówna
Eliza Fryderyka Luiza Marta Radziwiłłówna (ur. 28 października 1803 w Berlinie, zm. 27 września 1834 w Bad Freienwalde (Oder)) – rysowniczka amatorka, córka Antoniego Henryka Radziwiłła i księżniczki pruskiej Luizy Hohenzollern.
| |
 Trąby | |
| Rodzina | Radziwiłłowie herbu Trąby |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 28 października 1803 Berlin |
| Data i miejsce śmierci | 27 września 1834 Bad Freienwalde (Oder) |
| Ojciec | Antoni Henryk Radziwiłł |
| Matka | Luiza Pruska (1770–1836) |
ŻyciorysEdytuj
Zgodnie z intercyzą przedślubną wychowana w kalwinizmie, wyznaniu swojej matki[1].
Eliza była pierwszą miłością drugiego syna króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III – Wilhelma Hohenzollerna, późniejszego cesarza niemieckiego Wilhelma I. Para planowała nawet ślub. Radziwiłłowie wynajęli prawnika K.F. Eichhorna[2], którego zadaniem było opracowanie historii rodu, świadczącej o jego równości (niem. Ebenbürtigkeit) z suwerennymi książętami Rzeszy. Na rzecz takiej interpretacji świadczyły też postacie królowej Barbary Radziwiłłówny, księżnej mazowieckiej Anny, oraz księżnej neuburskiej i margrabiny brandenburskiej Ludwiki Karoliny. Proponowane w pewnych projektach małżeństwo morganatyczne również nie wchodziło w rachubę z uwagi na to, że Wilhelm wobec bezpotomności swojego brata Fryderyka był drugi w kolejce do tronu.
Wysunięto nawet projekt adopcji Elizy przez cara rosyjskiego Aleksandra I. Pomysł ten jednak wywołał wahanie cara, poza tym adopcja nie rozwiązałaby problemu, gdyż o równości rodowej decydowała krew, a nie nazwisko. Wobec sprzeciwu części rodziny i pruskich polityków Wilhelm porzucił swe zamiary i poślubił później Augustę, księżniczkę Saksonii-Weimaru. Nie zapomniał jednak swej miłości z młodości. Podobno na jego biurku stał zawsze wizerunek ukochanej.
Eliza nie wyszła nigdy za mąż. Zmarła 8 lat po ostatecznym rozstaniu z Wilhelmem, na gruźlicę. Pochowana została w Antoninie.
Działalność artystycznaEdytuj
Eliza przejawiała talenty artystyczne w dziedzinie muzyki i rysunku, którego uczyła się przed 1825 r. pod kierunkiem Fabiana Sarneckiego[3]. Tworzyła krajobrazy, sceny rodzajowe, portrety członków rodziny i gości (np. Konstantego Radziwiłła, Bogusława Radziwiłła) oraz autoportrety: jeden z nich, wykonany w 1832 r., został powielony litograficznie, a odbitki otrzymali najbliżsi artystki. Przypuszcza się, że do tego portretu nawiązują wiersze przyjaciółki, Taidy Karoliny z Sulkowskich Wodzickiej. Eliza stale dokształcała się pod kątem doskonalenia techniki rysunku i malarstwa, sprowadzając podręczniki z Berlina, a jej obrazki trafiały na cele dobroczynne[1].
Eliza śpiewała, grała na fortepianie i harfie[3]. W 1829, zaproszony do Antonina Fryderyk Chopin akompaniował na fortepianie Elizie, wykonującej wówczas partię Małgorzaty z Fausta autorstwa jej ojca, Antoniego Henryka Radziwiłła. Artystka sportretowała pianistę w swoim pamiętniku dwukrotnie (1826, 1832). Jej najbardziej znaną pracą olejną był z kolei obraz pt. Pierwsze kroki Dzieciątka (obraz o statusie zaginionego[1]). Według niego powstała litografia autorstwa Franza Hanfstaengla, a w 1842 obraz ukazał się w wersji drzeworytniczej w numerze „Przyjaciela Ludu”[1].
Jej prace znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie (4 szkicowniki z rysunkami i album z kopiami wykonany przez Pelagię Radziwiłłową oraz litografia Franza Hanfstaengla[3]) i w Towarzystwie Muzycznym w Warszawie (portrety Chopina)[1].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c d e Ewa Żakowska, Eliza (Elżbieta) Radziwiłłówna, [w:] Agnieszka Morawińska (red.), Artystki polskie. Katalog wystawy, 1991, s. 296.
- ↑ Stanisław Cat-Mackiewicz, Dom Radziwiłłów, 1990.
- ↑ a b c Radziwiłłówna Eliza, [w:] Urszula Makowska i Katarzyna Mikocka-Rachubowa (red.), Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 8, 2007, s. 202–203.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Genealogia polskich rodzin arystokratycznych
- Pałac w Ciszycy – historia pewnej miłości
- Romuald Witczak, Nasza Radziwiłłówna, naszesudety.pl, 10 lutego 2015 [dostęp 2016-04-26].
- Eliza Radziwiłłówna, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-13].