Falaris

Falaris (gr. Φάλαρις) – władca sycylijskiego miasta Akragas (Agrigento) w latach ok. 570 p.n.e.–554 p.n.e.

Falaris

"
władca Akragas
Okres	od ok. 570 p.n.e. do 554 p.n.e.
Dane biograficzne
Data śmierci	554 p.n.e.

Falaris rozkazuje wrzucić Perilaosa do byka z brązu (Pierre Woeiriot miedzioryt sprzed 1562)

Przypalanie Perilaosa w byku z brązu (majolika z okresu 1550–1570)

Byk z brązu - drzeworyt Hansa Burgkmaira starszego.

Jeden z najsłynniejszych tyranów starożytnej Grecji, któremu przypisuje się okrutne rządy i torturowanie poddanych, rzekomo również dopuszczanie się kanibalizmu. W późniejszym okresie podejmowano próby częściowej rehabilitacji Falarisa, przedstawiając go jako władcę humanitarnego, mecenasa filozofii i literatury, który przyczynił się do rozbudowy i rozkwitu miasta Akragas.

Dojście do władzy i upadek

Arystoteles podał przypadek przejęcia władzy przez Falarisa, jako przykład wystąpienia warunków, dzięki którym możliwe jest zaistnienie ustroju tyranii. Zanim Falaris przejął władzę, pełnił funkcję zwykłego poborcy podatkowego.

Około 570 p.n.e. mieszkańcy Akragas postanowili zbudować świątynię Zeusa. W zamian za obietnice dostępu do tanich materiałów oraz zatrudnienie najlepszych specjalistów, wybrali Falarisa na stanowisko kierownika prac przekazując mu pieniądze na budowę świątyni, za które zakupił dużą grupę niewolników i wynajął cudzoziemców, a na wzgórzu, gdzie miała stanąć świątynia, zgromadził materiały budowlane.

Zaraz potem wyznaczył nagrodę za wskazanie rzekomych złodziei tych materiałów i przekonał obywateli, by pozwolili mu wznieść mur zabezpieczający teren budowy, dzięki czemu zmienił świątynię w twierdzę górującą nad miastem. W czasie Tesmoforii (jesiennego święta ku czci bogini Demeter), uzbroił swoich ludzi i napadł na mieszkańców miasta, zabijając większość wolnych mężczyzn. Utrzymywał władzę dzięki znienawidzonej przez obywateli straży przybocznej utworzonej z uwolnionych niewolników i obcych najemników.

Stosował wobec poddanych okrutne rządy, a oponentów poddawał nieludzkim męczarniom. To właśnie Falarisowi, jako pierwszemu, przypisano torturowanie ludzi za pomocą byka z brązu – jednego z najstarszych narzędzi kaźni, w którym jako pierwszy torturowany był twórca tego narzędzia, artysta Perilaos.

Ok. 554 p.n.e. niejaki Telemach, przodek Terona stanął na czele powstania, które obaliło tyrana, a Falaris miał stać się rzekomo ostatnią ofiarą upieczoną w spiżowym byku.

Bibliografia

• Lukian z Samosat, Phalaris
• Arystoteles, Polityka oraz Retoryka
• Diodor Sycylijski, Biblioteka historyczna
• Tacjan Syryjczyk, Mowy do Greków
• Poliajnos, Podstępy wojenne
• Pindar, Ody pytyjskie
• Cyceron, De Re Publica oraz list ad Atticum

Literatura

Książki:

• William Smith: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 1870, s. 234-236
• Helmut Berve: Die Tyrannis bei den Griechen. München 1967, s. 129-132, 593-595

Czasopisma:

• Jan M. Długosz: Wzór na tyrana. Starogreckie wzory i przestrogi ustrojowe. Pomocnik historyczny, 7 lutego 2009 nr 1 (12), s. 21

Linki zewnętrzne

• William Smith: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, s.234. ancientlibrary.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-12-17)].
• Jona Lendering: Phalaris of Acragas
• Jan Maciej Długosz: Wzór na tyrana. Starogreckie wzory i przestrogi ustrojowe