Wikipedia

Franciszek Matuszczak

pułkownik piechoty Wojska Polskiego

Franciszek Otton Matuszczak[a] ps. „Dod”, „Ozyrys” (ur. 16 listopada 1895 w Grzegórzkach, zm. 28 sierpnia 1964 w Londynie) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Franciszek Otton Matuszczak
Dod, Ozyrys
Ilustracja
pułkownik piechoty pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

16 listopada 1895
Grzegórzki

Data i miejsce śmierci

28 sierpnia 1964
Londyn

Przebieg służby
Lata służby

od 1914

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie
Polski Korpus Posiłkowy

Jednostki

Baza Łączności nr 1

Stanowiska

kierownik bazy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Oficer Orderu Orła Białego (Serbia) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)

Życiorys edytuj

Urodził się 16 listopada 1895 we wsi Grzegórzki[2], w ówczesnym powiecie krakowskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Franciszka i Salomei z Chrobaków[3][4][5][6][7][8]. Ukończył szkołę powszechną w Tymbarku i w 1914 ośmioklasowe c. i k. Gimnazjum w Podgórzu, w którym złożył maturę[9][10]. Był członkiem oddziału Związku Strzeleckiego w Zatorze[11]. 30 lipca 1914 został zastępcą sekcyjnego II sekcji[12]. 4 sierpnia tego roku wyjechał koleją z Zatoru do Krakowa z grupą 20 strzelców pod komendą Ludwika Naimskiego[13].

Od 1914 walczył w szeregach 2 pułku piechoty Legionów Polskich[7]. 14 maja 1915, po ukończeniu Szkoły Podchorążych Legionów Polskich „ze stopniem dostatecznym”, został mianowany aspirantem oficerskim w randze tytularnego sierżanta z poborami plutonowego[14][15]. 28 lipca tego roku został przeniesiony do 6 pułku piechoty[7], a 15 grudnia mianowany chorążym[16] (komendantem plutonu w XII randze)[17]. 1 lipca 1916 awansował na podporucznika[16]. Był zastępcą komendanta oddziału karabinów maszynowych III batalionu 6 pp[7][18]. Po kryzysie przysięgowym (lipiec 1917) wstąpił do Polskiego Korpusu Posiłkowego i został przeniesiony do 2 pułku piechoty[7]. Po bitwie pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) był poszukiwany przez I Ekspozyturę sądu c. i k. 7 Komendy Generalnej jako dezerter[7].

11 listopada 1918 objął dowództwo 1. kompanii w batalionie kieleckim kapitana Alojzego Wir-Konasa, późniejszym I batalionie 25 pułku piechoty[19]. Od stycznia 1920 do 1921 był dowódcą Batalionu Zapasowego 25 pułku piechoty w Miechowie[20][21][22][23]. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[22].

3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 333. lokatą w korpusie oficerów piechoty[24]. W sierpniu tego roku został przydzielony z macierzystego pułku do Centralnej Szkoły Strzelniczej w Toruniu na stanowisko dowódcy oddziałów podoficerskich (baonu)[25][26][27]. 31 marca 1924 prezydent RP nadał mu stopień majora ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923 i 101. lokatą w korpusie oficerów piechoty[28]. W lutym 1925 został przesunięty na stanowisko dyrektora nauk Centralnej Szkoły Strzelniczej[29][30]. W marcu 1929 został przeniesiony do 1 batalionu ciężkich karabinów maszynowych w Biedrusku na stanowisko dowódcy batalionu[31]. 24 grudnia 1929 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1930 stopień podpułkownika w korpusie oficerów piechoty i 15. lokatą[32][33]. W kwietniu 1930 został przeniesiony do 49 pułku piechoty w Kołomyi na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[34][35]. Obowiązki służbowe łączył z działalnością społeczną w Towarzystwie Przyjaciół Huculszczyzny w Kołomyi[36]. Był również prezesem miejscowego koła Związku Legionistów Polskich[37]. W lipcu 1935 został przeniesiony do 18 pułku piechoty w Skierniewicach na stanowisko dowódcy pułku[38][39]. Generał brygady Antoni Szylling ocenił go jako „dobrego dcę w polu, jak i w pracy wyszkoleniowej. Taktycznie dobry. Wychowawca dobry. Rezultaty wyszkoleniowe zwłaszcza strzeleckie dobre”[40]. Pozytywna opinia umożliwiła mu awans na pułkownika ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 6. lokatą w korpusie oficerów piechoty[33][41]. Pułkiem dowodził do 5 czerwca 1939[42], a później został przeniesiony do Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych[43].

W czasie kampanii wrześniowej przekroczył granicę z Węgrami, gdzie został internowany[43]. Od 1942 do 19 marca 1944 kierował Wojskową Bazą Wywiadowczo-Łącznikową nr 1 w Budapeszcie (kryptonim „Liszt”)[44][7][45][b]. Z chwilą wkroczenia Niemców na terytorium Królestwa Węgier zlikwidował aparat bazy i aby zatrzeć wszelkie ślady po sobie, sfingował swoją śmierć od bomby lotniczej[44][47]. Pod koniec marca 1944 powstała nowa Baza o kryptonimie „Pestka”, której komendantem został Zbigniew Borówko, choć pośrednio kierował nią nadal pułkownik Matuszczak[44]. Zbigniew Ryś, jego podwładny stwierdził, że pułkownik „lubił konspirację, był jej mistrzem”[48]. W lutym 1945 został aresztowany przez sowietów, ale po kilku miesiącach zwolniony[49]. Od listopada 1945 służył w 2 Korpusie Polskim we Włoszech[43]. Po demobilizacji pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii[43]. Zmarł 28 sierpnia 1964 w Londynie[7]. Został pochowany na cmentarzu Harrow Weald[7].

Był żonaty z Marią, działaczką społeczną, od 25 grudnia 1934 kierowniczką kuchni dla ubogich i bezrobotnych oraz członkinią Rady Miejskiej Komunalnej Kasy Oszczędności w Kołomyi[50], z którą miał córkę Marię (ur. 17 września 1927)[51].

Ordery i odznaczenia edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ 26 stycznia 1934 ogłoszono sprostowanie imion ppłk. Franciszka Ottona Karola Matuszczaka z „Franciszek Otton Karol” na „Franciszek Otton”[1].
  2. ↑ Głównym zadaniem bazy było utrzymanie łączności w pionie wojskowym (Naczelny Wódz – Związek Walki Zbrojnej) na szlaku Warszawa–Budapeszt–Paryż. Przejęła ona organizację konspiracji i ucieczek z obozów dla internowanych, szlaków kurierskich i przerzutowywch oraz sztafetowych z kraju i do kraju oraz opiekę nad uchodźcami polskimi na Węgrzech[46].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934, s. 24.
  2. ↑ Sprawozdanie 1914 ↓, s. 65.
  3. ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
  4. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  5. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  6. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  7. ↑ a b c d e f g h i Tu podano, że urodził się w Zatorze. Żołnierze Niepodległości: Matuszczak Franciszek Otton Karol. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-10-23].
  8. ↑ Meus 2021 ↓, s. 73, tu również urodzony w Zatorze.
  9. ↑ Kolekcja ↓, s. 4.
  10. ↑ Sprawozdanie 1914 ↓, s. 65, 75.
  11. ↑ Wichman 2021 ↓, s. 125, 142.
  12. ↑ Wichman 2021 ↓, s. 143.
  13. ↑ Wichman 2021 ↓, s. 150.
  14. ↑ Lenkiewicz, Sujkowski i Zieliński 1930 ↓, s. 270.
  15. ↑ Rozkaz Nr 123. „Goniec Polowy Legionów: Dziennik rozporzadzeń Komendy Legionów Polskich”. 4, s. 1, 1915-05-29. Piotrków. 
  16. ↑ a b Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 19.
  17. ↑ Rozkaz Nr 178. „Goniec Polowy Legionów: Dziennik rozporzadzeń Komendy Legionów Polskich”. 12, s. 2, 1916-01-15. Lwów. 
  18. ↑ a b Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 231.
  19. ↑ Jarno 2003 ↓, s. 83.
  20. ↑ Jarno 2003 ↓, s. 125.
  21. ↑ Juszkiewicz 1928 ↓, s. 33.
  22. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 sierpnia 1920, s. 785.
  23. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 96, 763.
  24. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 42.
  25. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 34 z 22 sierpnia 1922, poz. 496.
  26. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 197, 407, 1513.
  27. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 184, 349, 1374.
  28. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 169.
  29. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 4 lutego 1925, s. 54.
  30. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 169.
  31. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929, s. 90.
  32. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 24 grudnia 1929, s. 439.
  33. ↑ a b Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 525.
  34. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 103.
  35. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 23, 577.
  36. ↑ Tarkowska 2017 ↓, s. 88.
  37. ↑ Tarkowska 2017 ↓, s. 90.
  38. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935, s. 95.
  39. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 568.
  40. ↑ Wykaz imienny podpułkowników piechoty posiadających warunki do awansu na pułkowników w 1939 roku. [w:] sygn. 701/1/120, s. 200 [on-line]. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, 1938. [dostęp 2022-10-25].
  41. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 10.
  42. ↑ Jarno 2001 ↓, s. 307.
  43. ↑ a b c d Ryś 2013 ↓, s. 43.
  44. ↑ a b c Matusak 2013 ↓, s. 315.
  45. ↑ Ryś 2013 ↓, s. 4, 43, 44, 46, 47, 49, 50, 56.
  46. ↑ Juchniewicz i Panecki 1988 ↓, s. 923.
  47. ↑ Ryś 2013 ↓, s. 44, wg autora upozorował swoją śmierć już w 1943 by móc nadal działać w konspiracji.
  48. ↑ Ryś 2013 ↓, s. 44.
  49. ↑ Ryś 2013 ↓, s. 43, 51.
  50. ↑ Tarkowska 2017 ↓, s. 84.
  51. ↑ Kolekcja ↓, s. 2.
  52. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 26 stycznia 1923, s. 67.
  53. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  54. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
  55. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  56. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  57. ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592.
  58. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938, s. 6.
  59. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  60. ↑ a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 23.
  61. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 16 września 1922, s. 682.
  62. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 169.
  63. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  64. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-23].
  65. ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 3.
  66. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 197, 1513.
  67. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 349.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Matuszczak&oldid=71862680”