Gelon (gr. Γέλων, ur. ?, zm. 478 p.n.e.) – tyran miasta Gela w latach 491 p.n.e.-485 p.n.e. i Syrakuz w latach 485 p.n.e.-478 p.n.e. Jego ojciec nosił imię Dejnomenes, a jego braćmi byli Hieron I Starszy i Trazybul, jego następcy w roli tyranów Syrakuz.

Gelon
ilustracja
tyran Geli
Okres

od 491 p.n.e.
do 485 p.n.e.

tyran Syrakuz
Okres

od 485 p.n.e.
do 478 p.n.e.

Dane biograficzne
Data śmierci

478 p.n.e.

Ojciec

Dejnomenes

Rodzeństwo

Hieron I,
Trazybul

Droga do władzy

edytuj

Gelon był dowódcą jazdy tyrana Geli Hippokratesa i opiekunem jego nieletnich synów. Mając poparcie części arystokracji usunął synów Hippokratesa i sięgnął po władzę.

Budowa państwa

edytuj

Między 490 a 485 p.n.e. sprzymierzył się z Teronem, tyranem sąsiedniego miasta Akragas, pieczętując przymierze małżeństwem z jego córką Demarate. W 485 p.n.e. włączył do swego państwa Syrakuzy, wykorzystując poparcie arystokratów, wygnanych przez zbuntowany lud z wielkich majątków ziemskich. Przekazał wówczas władzę w Geli bratu i przeniósł się wraz z dworem do Syrakuz, które przekształcił w najludniejsze miasto greckie poprzez zastosowanie, jako pierwszy z tyranów sycylijskich, metody przesiedlenia ludności. Najpierw sprowadził wszystkich mieszkańców Kamaryny do Syrakuz i uczynił ich obywatelami, a samo miasto zburzył, potem sprowadził ponad połowę mieszkańców Geli. Z mieszkańców stawiającej mu opór Megary Hyblai bogatszych przeniósł do Syrakuz, a prosty lud sprzedał w niewolę. Podobnie uczynił z ludnością Eubei sycylijskiej. Stworzył z Syrakuz centrum rozległego, jak na greckie warunki, państwa o znacznej sile militarnej. Do swojej dyspozycji posiadał około 200 okrętów, 20 tysięcy hoplitów oraz oddziałów ciężkiej i lekkiej kawalerii, w której służyli faworyzowani przez niego arystokraci (Herodot Dzieje VII, 158).

Wojna z Kartaginą

edytuj

W końcu 481 p.n.e. przybyli do Syrakuz wysłannicy Związku Hellenów, wzywając Gelona, aby wziął udział w wojnie przeciw Persom. Ten zażądał dla siebie naczelnego dowództwa, pragnąc sprowokować odmowę, wiedział bowiem, że Kartagińczycy przygotowują się od dłuższego czasu do inwazji na Sycylię.

W 480 p.n.e. armia kartagińska dowodzona przez Hamilkara, syna Hannona, wylądowała w pobliżu miasta Himera. Pretekstem do inwazji była prośba o pomoc Terillosa, wygnanego z Himery przez Terona, teścia i sprzymierzeńca Gelona. Wojska Hamilkara prawdopodobnie liczyły około 50 tysięcy ludzi. Gelon zadecydował, że trzeba zaatakować Hamilkara pod Himerą, zanim połączy on swoje siły z wojskami swojego sojusznika Anaksylasa z Rhegion w południowej Italii. W bitwie pod murami Himery Gelon odniósł wspaniałe zwycięstwo, które przyniosło mu sławę w świecie greckim i popularność w Syrakuzach.

Śmierć i spuścizna

edytuj

Gelon umarł na wodną puchlinę, będąc u szczytu sławy, na samym progu okresu największej świetności Syrakuz. Żonę i dowództwo nad armią przekazał jednemu z braci, Polyzelosowi, opiekę nad synem drugiemu bratu, Trazybulowi, a władzę tyrana w Syrakuzach trzeciemu z braci, Hieronowi Starszemu.

Po śmierci Gelon był czczony jako heros - w Syrakuzach poświęcono mu pośmiertnie kaplicę, która upamiętniała jego zwycięstwa nad wrogami.

Bibliografia

edytuj
  • Piotr Iwaszkiewicz, Wiesław Łoś, Marek Stępień, Władcy i wodzowie starożytności. Słownik, Warszawa: WSiP, 1998, s. 154-155, ISBN 83-02-06971-X, OCLC 69568159.
  • Grzegorz Lach, Wyprawa sycylijska 415-413 p.n.e., Warszawa: Bellona, 2007, s. 10-11, 14, ISBN 978-83-11-10789-2, OCLC 177292893.
  • Morby J.E. - "Dynastie świata. Przewodnik Chronologiczny i Genealogiczny", Wydawnictwo Znak, Kraków 1998, s. 65, ISBN 83-7006-781-6