Syrakuzy

Syrakuzy (łac. Syracusae, wł. Siracusa) – miasto we Włoszech we wschodniej Sycylii.

Syrakuzy
Państwo	Włochy
Region	Sycylia
Burmistrz	Giancarlo Garozzo
Powierzchnia	204 km²
Wysokość	17 m n.p.m.
Populacja (2004) • liczba ludności • gęstość	123 322 593 os./km²
Nr kierunkowy	0931
Kod pocztowy	96100
Tablice rejestracyjne	SR
Położenie na mapie Sycylii Syrakuzy
Położenie na mapie Włoch Syrakuzy
37°05′N 15°17′E
Strona internetowa

Przemysł przetwórstwa ropy naftowej, chemiczny. Kąpielisko morskie.

Spis treści

Historia

Miasto to powstało jako antyczna kolonia greckich Dorów z Koryntu w 733 p.n.e. na miejscu wcześniejszej osady. Pierwsze ślady osadnictwa greckiego na tym terenie w postaci ceramiki mykeńskiej oraz grobów tholosowych pochodzą z XIV w. p.n.e. Początkowo miasto zajmowało tylko przybrzeżną wysepkę Ortygię (gr. Ορτυγία, wł. Ortigia). Po zbudowaniu kamiennej grobli w VI wieku p.n.e. Syrakuzy zaczęły rozrastać się szybko na lądzie stałym, gdzie założono agorę, a z dala od miasta, nad rzeką Anopos, wzniesiono około 560-550 p.n.e. wielki peripteros dorycki poświęcony Zeusowi Olimpijskiemu. Od V wieku p.n.e. Syrakuzy były uważane za najpiękniejsze i najbogatsze, a niewątpliwie najludniejsze miasto wyspy (około 200 tysięcy mieszkańców), posiadające dwa doskonałe porty (handlowy i wojenny), które zapewniały panowanie miasta nad wschodnią częścią Sycylii. Starożytne Syrakuzy składały się ostatecznie z pięciu dzielnic:

• Achradine, gdzie znajdowała się świątynia Zeusa,
• Tyche, gdzie znajdowała się świątynia tej bogini,
• Neapolis, gdzie znajdował się największy teatr na Sycylii,
• Epipolai,
• wyspa Ortygia, gdzie znajdowało się silnie obwarowane akropolis i pałac tyranów.

Początkowo w Syrakuzach panował ustrój arystokratyczny, potem demokratyczny. Tyranię wprowadził Gelon I w 485 p.n.e. W V wieku p.n.e. tyrani Syrakuz sięgnęli po hegemonię w Wielkiej Grecji i walczyli z powodzeniem (bitwa pod Himerą, 480 p.n.e.) z zajmującymi zachód wyspy Kartagińczykami.

Syrakuzy były szeroko promieniującym centrum kultury greckiej, ojczyzną np. Epicharma i Archimedesa, gościły także m.in. Pindara, Ajschylosa i Platona. W mieście tym żył i tworzył Archimedes, który zginął z rąk Rzymian podczas oblężenia miasta w czasie II wojny punickiej w 212 p.n.e. W trakcie tych walk Archimedes skonstruował wiele machin wojennych używanych do obrony miasta. Do II wojny punickiej Syrakuzy przystąpiły po stronie Kartaginy, chcąc odzyskać utraconą niezależność – podczas I wojny punickiej Hieron II, tyran Syrakuz był sprzymierzeńcem Rzymu. Po zdobyciu przez Rzymian miasto straciło wiele ze swojej dawnej świetności, choć wciąż powstawały nowe budowle jak portyki czy teatry. Zdobyte i złupione w 212 p.n.e. przez Rzymian miasto stało się częścią pierwszej kolonii imperium, czyli Sycylii.

Według relacji biblijnej ok. 59 roku n.e. z Malty przypłynął aleksandryjski statek, na którym pokładzie znajdował się ewangelista Łukasz, Arystarch i przewożony na proces do Rzymu apostoł Paweł. Dzieje Apostolskie (28:11, 12) podają, iż statek zatrzymał się w Syrakuzach na trzy dni. W tym okresie miasto podzielone było na dwie części: jedna znajdowała się na wyspie Ortygia, gdzie prawdopodobnie przybił wspomniany statek, a druga na samej Sycylii.

W VII i VIII wieku Syrakuzy były atakowane przez muzułmańskich Arabów, w 668 zostały złupione przez nich podczas śmiałego wypadu z północnej Afryki na Sycylię. Wraz z całą wyspą miasto dostało się pod panowanie arabskie w 878. W 1086 Syrakuzy zajęli Normanowie pod wodzą Rogera I zwanego Wielkim Księciem, którzy stworzyli, rządzone przez własną dynastię, dobrze prosperujące królestwo.

Zabytki

Na przełomie V i IV wieku p.n.e. tyran Dionizjos I włączył do miasta i ufortyfikował płaskie wzgórze Epipolaj, a umacniając cały system obronny (długości około 22 km; obecnie zachowane tylko fragmenty) zbudował w Euryleos potężną twierdzę, stanowiącą najwybitniejsze osiągnięcie ówczesnej architektury wojskowej. Do miasta prowadził kompleks wejść nazywany Heksapylonem (Sześciobramnym).

W starej części Syrakuz, na Ortygii, z ufortyfikowaną akropolis, pałacem tyranów i źródłem Aretuzy, wzniesiono około 570-560 p.n.e. najstarszy na Sycylii dorycki peripteros (stylobat: 21,47x55,33 m), poświęcony Apollinowi, i młodszy, z około 470 p.n.e. – Atenie. Świątynia Ateny liczyła 22 × 55,02 m i miała 6 × 14 kolumn o wysokości 8,71 m i dolnej średnicy 1,92 m. Jest pierwszą konstrukcją, w której problem zachowania proporcji między interkolumniami i tryglifami w narożnikach budowli został rozwiązany przez stopniowe zmniejszanie odległości między dwoma ostatnimi interkolumniami w narożnikach (kontrakcja narożna). Metodę tę przyjęto z czasem w całej Grecji. Świątynia ta została adaptowana w VII wieku n.e. na trójnawową bazylikę chrześcijańską. W pobliżu świątyni Ateny odsłonięte relikty wielkiej świątyni jońskiej z VI wieku p.n.e., długości około 56 m, nigdy nieukończonej.

W nowej części miasta, koło agory, odkryto m.in. część domu ze studnią z VI wieku p.n.e., dalej wielki teatr grecki, powstały po 270 p.n.e., o unikalnej trapezoidalnej orchestrze i widowni, który powstał na miejscu starszego, zbudowanego według projektu Damokoposa w l połowie V wieku p.n.e. W tej części miasta odnaleziono także monumentalny ołtarz Zeusa, długości około 195 m, fundacji Hierona II (po 270 p.n.e.). Ponadto zachowały się ruiny rzymskiego amfiteatru i zespołu architektonicznego (świątynia, portyk i teatr), zwane błędnie gimnazjonem, oraz kamieniołomy (częściowo zawalone) słynne z doskonałej akustyki, stąd zwane Uchem Dionizjosa lub Uchem Dionizjusza. Kamieniołomy te były miejscem uwięzienia m.in. jeńców ateńskich po klęsce armii Nikiasz w 413 p.n.e.

Obecnie trzy muzea w Syrakuzach gromadzą cenne zbiory archeologiczne.

Do zabytków z okresu średniowiecza na uwagę zasługują kościoły św. Mikołaja i św. Tomasza z XI i XII wieku.

Syrakuzy wpisane są na Światową Listę Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO.

Religia

Patronką miasta jest Łucja z Syrakuz (dzień obchodów: 13 grudnia).

Miasto jest siedzibą rzymskokatolickiej archidiecezji Syrakuz.

Ludzie związani z Syrakuzami

• Archimedes – filozof przyrody, matematyk
• Epicharm – komediopisarz, filozof
• Moschus – poeta, autor bukolików
• papież Stefan IV
• Teokryt – poeta, uważany za twórcę sielanki

Galeria zabytków Syrakuz

• 

  Teatr

• 

  Plac Archimedesa

• 

  Pałac Montalto

• 

  Katedra Syrakuz

• 

  Kościół świętej Łucji alla badia

• 

  Ucho Dionizjusza

• 

  Źródło Aretuzy

Zobacz też

• Archimedes
• Aretuza
• balista
• lista światowego dziedzictwa UNESCO
• Święta Łucja

Bibliografia

• Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 546-547, ​ISBN 83-01-12466-0​ (PWN), ​ISBN 83-221-0684-X​ (WAiF).
• Praca zbiorowa, Wielka Historia Świata, t. 9, Polskie Media Amer.Com 2005, s. 233, ​ISBN 83-7425-034-8​.
• JerzyJ. Rajman JerzyJ., Encyklopedia Średniowiecza, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2006, s. 890, ISBN 83-7435-263-9, ISBN 978-83-7435-263-5, OCLC 749403223 .
• Twardecki A.: Słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, wersja internetowa [1].