Gerhard von Malberg
Gerhard von Malberg (ur. ok. 1200; zm. 26 listopada po 1244) – w latach 1240-1241 wielki marszałek zakonu krzyżackiego, a od 1241 do 1244 jego wielki mistrz.
| Wielki Mistrz Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie | ||
| ||
| Data urodzenia |
ok. 1200 | |
|---|---|---|
| Data śmierci | ||
| Wielki marszałek zakonu krzyżackiego | ||
| Okres sprawowania |
1240-1241 | |
| Wielki mistrz zakonu krzyżackiego | ||
| Okres sprawowania |
1241-7 lipca 1244 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Inkardynacja |
OT | |
| Śluby zakonne |
1217 | |
Życiorys
edytujMłodość i kariera w zakonie
edytujPrawdopodobnie pochodził z Dolnej Nadrenii i był synem hrabiego Teodoryka von Aere, który dzięki małżeństwu z matką Gerharda, Agnes von Malberg, przejął jej nazwisko wraz z posiadłościami i zamkiem leżącym nieopodal Trewiru, która to twierdza do dzisiaj zachowała się jedynie w postaci ruin.
Początkowo Gerhard nie miał zamiaru zostać duchownym, a życie w celibacie go nie pociągało. Ożenił się i miał dwóch synów - Teodoryka i Ottona, co w przyszłości bardzo zaszkodziło zakonowi krzyżackiemu, gdyż obaj, aż do 1260 roku, wytaczali procesy o dobra pozostałe po ojcu. Wiadomym jest, iż głównym powodem tych sporów była chęć zagarnięcia przez nich ojcowskich pieniędzy, jednak ich szczegóły nie są znane.
Żona Gerharda wkrótce zmarła, a on sam postanowił wyruszyć do Outremeru na Bliskim Wschodzie, gdzie przebywali już jego krewni, będący członkami zakonu templariuszy. Gerhard zdecydował się na wstąpienie w szeregi Krzyżaków, przyjmując śluby zakonne w 1217 w Akce. Do roku 1227 został komturem Toronu, a w 1240 wyniesiono go do rangi wielkiego marszałka zakonu w Akce, co zapewniło mu dowództwo nad wszystkimi siłami krzyżackimi w Palestynie. Był to okres anarchii panującej wśród krzyżowców w Ziemi Świętej, głównie za sprawą wojny pomiędzy templariuszami a joannitami. Krzyżacy w tym czasie panowali na Wschodzie nad zamkami w Syrii. Podczas VI wyprawy krzyżowej, Gerhard popadł w konflikt z ówczesnym wielkim mistrzem, Hermanem von Salzą, który, przy wsparciu cesarza Fryderyka II, pragnął skierować ekspansję zakonu do Prus. Von Malberg stanął na czele frakcji opozycyjnej, popierającej działania zakonne w Ziemi Świętej, był też blisko związany z Królestwem Jerozolimskim i templariuszami, co zapewniało mu respekt wśród braci.
Rządy na stanowisku wielkiego mistrza
edytujPo śmierci Konrada z Turyngii, następcy Hermana, dostojnicy krzyżaccy wybrali Gerharda na nowego wielkiego mistrza, gdyż obiecywał on skupić uwagę zakonu na poszerzaniu jego wschodnich posiadłości, zwłaszcza w Cylicji, gdzie otrzymali znaczne włości od króla Armenii. Gerhard von Malberg należał do stronników papieża Innocentego IV i posiadał jego wyraźne poparcie, czego wyrazem było papieskie nadanie zakonowi w lenno Prus. W zamian, wielki mistrz zobowiązał się do płacenia papieżowi corocznego trybutu.
Wewnętrzna walka wśród Krzyżaków pomiędzy poszczególnymi frakcjami spowodowała odwołanie Gerharda z urzędu. Było to prawdopodobnie wynikiem przewagi uzyskanej przez frakcję procesarską. 7 lipca 1244 roku, podczas kapituły generalnej w Montfort, starszyzna zakonu zmusiła go do rezygnacji ze stanowiska wielkiego mistrza i do zwrotu wszystkich insygniów władzy. Rozgoryczony Gerhard poprzysiągł im zemstę. Zbiegł w tym celu do templariuszy wraz z grupą zwolenników i, sfałszowawszy pieczęć wielkiego mistrza, zaczął zaciągać ogromne długi w imieniu zakonu, co stało się przyczyną nowego sporu. Trwał on przeszło rok, aż do interwencji papieża Innocentego IV, który udzielił Gerhardowi i jego ludziom dyspensy, pod warunkiem wstąpienia w szeregi templariuszy, oraz uregulował wszystkie długi, wynoszące łącznie 500 grzywien.
Śmierć
edytujDalsze losy Gerharda von Malberga są przedmiotem wielu domysłów. Najprawdopodobniej jednak nie usłuchał papieża i nie przystąpił do templariuszy. Zamiast tego, wbrew swym wcześniejszym obietnicom, kontynuował podszywanie się pod wielkiego mistrza i zaciąganie długów w imieniu zakonu. 5 sierpnia 1245 roku rozgniewany papież zezwolił Krzyżakom i prawdziwemu wielkiemu mistrzowi, Henrykowi von Hohenlohe, pociągnąć Gerharda do odpowiedzialności za jego przewinienia. Zakon nie zdążył go jednak ukarać, gdyż zaledwie kilka miesięcy później Gerhard von Malberg nieoczekiwanie zmarł.
Bibliografia
edytuj- Forstreuter K., Gerhard von Malberg, [w:] Neue Deutsche Biographie 6 (1964), s. 269 i n.
- Pizuński P., Poczet wielkich mistrzów krzyżackich, Wydawnictwo "Marpress", Gdańsk 1997, ISBN 83-85349-58-8