Fryderyk II Hohenstauf
Fryderyk II, niem. Friedrich II. (ur. 26 grudnia 1194, zm. 13 grudnia 1250) – król Sycylii od 1198 (jako Fryderyk I), król Rzymian (Niemiec) od 1212, książę Szwabii od 1212 do 1216 (jako Fryderyk VII), cesarz rzymski od 1220 i król Jerozolimy od 1225 do 1228 (jako Fryderyk I), z dynastii Hohenstaufów.
Król Rzymian (Niemiec) | |
Okres |
od 1212/1214 |
---|---|
Poprzednik | |
Następca | |
Cesarz rzymski | |
Okres |
od 1220 |
Poprzednik | |
Następca | |
Król Sycylii | |
Okres |
od 1198 |
Poprzednik | |
Następca | |
Król Jerozolimy (iure uxoris) | |
Okres |
od 1225 |
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data urodzenia |
26 grudnia 1194 |
Data śmierci |
13 grudnia 1250 |
Ojciec | |
Matka | |
Król i cesarz
edytujUrodził się w Jesi, niedaleko Ankony, jako syn Henryka VI i dziedziczki Królestwa Sycylii, Konstancji Sycylijskiej. W 1196 roku dwuletni Fryderyk został wybrany we Frankfurcie nad Menem na następnego króla Niemiec, jednakże śmierć jego ojca (Henryka VI) rok później spowodowała, że władza została rozdzielona pomiędzy Filipem Szwabskim i Ottonem IV. W tej sytuacji, matka Fryderyka, królowa Sycylii, ogłosiła go w 1198 roku królem Sycylii. W jego imieniu Konstancja zadeklarowała również odłączenie królestwa Sycylii od Cesarstwa i zrzeczenie się Fryderyka z pretensji do korony króla Niemiec. Po jej śmierci (1198) opiekę nad Fryderykiem roztoczył papież Innocenty III. Dzięki jego poparciu Fryderyk został koronowany 9 grudnia 1212 roku w Moguncji na króla Niemiec, a 22 listopada 1220 na cesarza[potrzebny przypis].
W przeciwieństwie do swych poprzedników Fryderyk większość czasu spędzał poza terenem Niemiec, głównie w Królestwie Sycylii i we Włoszech.
Na Sycylii zdobył ostatnie twierdze Maurów w górach sycylijskich, a następnie przesiedlił ludność muzułmańską do Apulii, gdzie w roku 1220 zbudowała ona miasto Lucera[1].
Ponadto wydał dwa zbiory praw porządkujące sposób funkcjonowania monarchii sycylijskiej – rozporządzenia kapuańskie (1220) i Księgę cesarską (1231)[potrzebny przypis].
Rządy autokratyczne
edytujW czasie swoich rządów wprowadził autokratyczny system administracyjny w królestwie Sycylii, zarówno w zakresie administracji kościelnej, jak i świeckiej. Wprowadzenie autokratycznych rządów na całym terenie rozległego cesarstwa nie było jednak możliwe, z tego względu Fryderyk musiał iść na ustępstwa poza obszarem Włoch. Opozycja książąt niemieckich nie pozwalała na umocnienie władzy cesarskiej i królewskiej w Rzeszy. W 1220 nadał Kościołowi w Niemczech kartę swobód Confederatio cum principibus ecclesiasticis. Jej literą cesarz zobowiązywał się do niezakładania nowych miast, zamków i mennic w obrębie dóbr kościelnych, oraz nienakładania nowych ceł na włości Kościoła[potrzebny przypis].
W 1220 r. ogłosił dekrety przeciw heretykom, którzy od 1224 r. zgodnie z wprowadzonym przez niego prawem mogli być karani karą śmierci wykonywaną przez spalenie na stosie, nawet za krytyczne nastawienie do dogmatów kościelnych[2]. Te ustępstwa wobec Kościoła, wynikały głównie z zabiegów o poparcie biskupów dla elekcji syna cesarza, Henryka, na króla rzymskiego.
Na wschodzie Fryderyk II nadał nieograniczone prawa towarzyszowi z wypraw krzyżowych Hermanowi von Salzy, wielkiemu mistrzowi zakonu krzyżackiego, do ziem należących do obszaru Prus (Złota Bulla z Rimini z 1226).
Krucjata
edytujW podziękowaniu za koronację Fryderyk zobowiązał się zorganizować krucjatę. W ramach przygotowań poślubił w 1225 Jolantę Jerozolimską, następczynię tronu Królestwa Jerozolimy (jego pierwsza żona – Konstancja Aragońska zmarła 3 lata wcześniej). Zaczął ociągać się z wyruszeniem na krucjatę, próbując przejąć kontrolę nad Królestwem Jerozolimy z rąk swego nowego teścia – Jana z Brienne. Gdy w 1227 Fryderyk nadal zwlekał z wyruszeniem na krucjatę, został ekskomunikowany przez papieża Grzegorza IX. W czerwcu 1228 mimo ciążącej na nim klątwy wyruszył na krucjatę. Fryderyk podjął negocjacje z sułtanem egipskim Al-Kamilem, władcą z kurdyjskiej dynastii Ajjubidów, w celu odzyskania i dołączenia Jerozolimy, Nazaretu i Betlejem do Królestwa Jerozolimy. Udane negocjacje doprowadziły do koronacji Fryderyka w Jerozolimie 18 marca 1229. Ze względu na ekskomunikę w koronacji asystował[3] Fryderykowi jedynie jego przyjaciel, wielki mistrz zakonu krzyżackiego Hermann von Salza. Po koronacji Fryderyk wrócił do Europy.
Zajęcie Jerozolimy przyniosło Fryderykowi sławę i poważanie w Europie, skłoniło też papieża Grzegorza IX do zdjęcia ekskomuniki w 1231 (wydarzenie to znane jest jako pokój w San Germano)[potrzebny przypis].
Bunt przeciw Fryderykowi
edytujW 1231 syn Fryderyka, Henryk (VII), którego na życzenie ojca w 1220 Sejm Rzeszy ogłosił królem Niemiec, podniósł bunt przeciwko cesarzowi i związał się z Ligą Lombardzką. Choć Henryk szybko ukorzył się przed ojcem, nie uchroniło go to jednak przed detronizacją oraz więzieniem. Fryderyk pokonał także Ligę w bitwie pod Cortenuova (1237), po czym przeszedł triumfalnie ulicami Cremony na czele pochodu słoni. Wcześniej jednak, aby odzyskać kontrolę w Niemczech, musiał na żądanie książąt wydać edykt zwany Statuum in favorem principium (1232). Stanowił on, że cesarz traci tradycyjne prerogatywy królewskie (regalia, regale), zrzeka się podatków i świadczeń od wolnych chłopów, a książęta uzyskują potwierdzenie władzy w swoich księstwach i przejmują z rąk cesarza kompetencje sądownicze, a więc i prawodawcze. Odtąd wydawanie ustaw przez cesarzy było zależne od zgody zjazdu książąt i stanów Rzeszy, czyli Sejmu Cesarstwa. Statuum z 1232 było jedną z podstaw słabości władzy centralnej w Niemczech w następnych stuleciach.
Dalsze życie
edytujW 1235 Fryderyk zawarł sojusz z królem Anglii – Henrykiem III, Fryderyk ożenił się z jego siostrą, Izabelą Plantagenet.
W 1238 Fryderyk II nadał jednemu ze swoich nieślubnych synów Enzio (Henrykowi), Królestwo Sardynii - mimo że stanowiło ono lenno papieża. W 1239 Grzegorz IX ponownie obłożył Fryderyka II klątwą i ogłosił go Antychrystem. W 1240 wojska cesarskie zdobyły Rawennę, a cesarz rozpoczął budowę Castel del Monte. W 1241 cesarz odniósł zwycięstwo nad flotą papieską u wybrzeży Genui. W tym samym roku umarł Grzegorz IX i pod naciskiem cesarza kardynałowie wybrali Goffredo Castiglione, który został papieżem jako Celestyn IV. Wkrótce umarł i jego następcą został Innocenty IV (Sinibaldo Fieschi)[potrzebny przypis].
Porozumienie z Kościołem
edytujW 1244 doszło do porozumienia i Innocenty IV cofnął ekskomunikę nałożoną na Fryderyka II. Cesarz postanowił powrócić do Palestyny, gdzie Turcy zdobyli Jerozolimę. Po drodze napadł na nieposłuszne miasto Viterbo. Reagując na to, w 1245 papież zwołał Sobór Lyoński I i ogłosił detronizację Fryderyka II. Rok później w Niemczech wybrany został papieski antykról – Henryk Raspe. W 1250 chory cesarz Fryderyk II umarł, w 1254 jego los podzielił syn, król Niemiec Konrad IV.
W ostatnich latach życia wiele czasu spędził w klasztorze cystersów w Castel Fiorentino koło Lucery. W tym czasie pisał traktat o sokolnictwie (1246) i wprowadził koncepcję zera do europejskiej arytmetyki[potrzebny przypis].
Śmierć
edytujZmarł 13 grudnia 1250 roku po nagłym ataku choroby jelit[4] w Castel Fiorentino. Jego szczątki spoczywają w sarkofagu w katedrze w Palermo na Sycylii, obok sarkofagów jego rodziców (Henryka VI i Konstancji) i dziadka (Roger II).
Mecenas nauki
edytujFryderyk położył wielkie zasługi dla rozwoju średniowiecznej nauki. Był jednym z najlepiej wykształconych ludzi epoki. W czasie krucjaty zetknął się z wiedzą świata arabskiego, m.in. zlecił tłumaczenie dzieł Arystotelesa[potrzebny przypis].
Szczególną pasją Fryderyka było sokolnictwo. Około 30 lat tworzył De arte venandi cum avibus – traktat o sokolnictwie, początkowo na podstawie tłumaczenia dzieła arabskiego autora Moamyna. Jest to także monumentalne dzieło ornitologiczne, zawierające opis i ilustracje ponad 900 gatunków ptaków[potrzebny przypis].
Cesarz interesował się różnymi naukami, w tym astrologią i astronomią, utrzymywał kontakt z licznymi naukowcami ze wszelkich dziedzin wiedzy.
Według twierdzeń włoskiego kronikarza Salimbenego, Fryderyk II miał nakazać przeprowadzenie tak zwanego eksperymentu deprywacyjnego, by dowiedzieć się, jakim językiem posługiwali się Adam i Ewa. Grupę dzieci miano wychowywać od niemowlęctwa w całkowitej izolacji od języka, opiekunkom dzieci nie wolno było do nich mówić, ani się w ich towarzystwie odzywać. Eksperyment ten miał doprowadzić do sytuacji, w której dzieci zaczęłyby mówić językiem pierwszych ludzi. Fryderyk rzekomo chciał się dowiedzieć, czy będzie to hebrajski, łacina, greka czy arabski, a może język rodziców dzieci (z którymi jednak według kronikarza nie miały żadnego kontaktu). Zgodnie z relacją Salimbenego eksperyment miał zakończyć się śmiercią dzieci[5]. Historycy wysuwają jednak wątpliwości co do autentyczności twierdzeń kronikarza. Poza jego relacją nie ma innych źródeł potwierdzających przeprowadzenie eksperymentu deprywacyjnego przez Fryderyka II, a ponadto Salimbene był przeciwnikiem politycznym cesarza[6].
Fryderyk II był także założycielem uniwersytetu w Neapolu noszącego obecnie jego imię.
Małżeństwa i potomstwo
edytujZ pierwszą żoną – Konstancją Aragońską – miał jednego syna:
Z drugą żoną – Jolantą Jerozolimską – miał dwoje dzieci:
- nienazwaną córkę (Małgorzatę?), zmarłą w dzieciństwie,
- Konrada IV.
Z trzecią żoną – Izabelą Angielską – miał
- Małgorzatę, landgrafinę turyńską i margrabinę miśnieńską,
- Henryka Niemieckiego,
- Fryderyka Niemieckiego (możliwe, że syn ten urodził się martwy, gdy sama Izabela zmarła podczas połogu; możliwe też, że wcale nie istniał),
- Karola Ottona (Jordana?) Niemieckiego,
- Agnieszkę Niemiecką (możliwe, że wcale nie istniała).
W związku nieformalnym (być może z kolejną żoną) z Biancą Lancią miał troje dzieci:
- Manfreda, króla sycylijskiego,
- Konstancję (Anna) Sycylijską, żonę Jana III Dukasa Watatzesa,
- Wiolantę Sycylijską, żonę Riccardo di Caserta.
W związku nieformalnym z Aldelheid Enzio (Adelajdą Henryką) miał syna:
W związku nieformalnym z Richiną miał córkę:
- Małgorzatę Szwabską.
Z Matyldą z Antiochii miał syna:
- Fryderyka z Antiochii.
Z nieznanymi kobietami miał inne dzieci:
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Anna Maria Goławska: Włochy. Podróż na południe. Warszawa: Wydawnictwo Nowy Świat, 2010, s. 50–51.
- ↑ Jurgen Graupmann. Leksykon tematów tabu. Warszawa: KDC, 2007, s. 57.
- ↑ Robinson John: Dungeon, Fire and Sword: The Knights Templar in the Crusades. M. Evans & Company, 2009. ISBN 978-1590771426.
- ↑ Praca zbiorowa: Historia powszechna. Od imperium Karola Wielkiego do kryzysu XIV wieku. T. 8. Mediaset Group SA, 2007, s. 88. ISBN 978-84-9819-815-7.
- ↑ Przyroda i zabobon, [w:] G.G. Coulton , Panorama średniowiecznej Anglii, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 126 .
- ↑ Waisenkinderversuche [online], www.spektrum.de [dostęp 2021-03-06] (niem.).
Bibliografia
edytuj- W. Czapliński, A. Galos, W. Korta: Historia Niemiec. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1981. ISBN 83-04-00444-5.
- Józef Andrzej Gierowski , Historia Włoch, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04432-3, OCLC 830265347 .
- T. Manteuffel: Historia powszechna – średniowiecze. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-01-08685-8.
- J.-F. Noel: Święte Cesarstwo. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1998. ISBN 83-86857-95-1.
- Steven Runciman , Dzieje wypraw krzyżowych, Jerzy Schwakopf (tłum.), Benedykt Zientara, Warszawa: PIW, 1997, ISBN 83-06-02542-3, OCLC 830086763 .
- M. Sałański: Fryderyk II Hohenstauf – ostatni taki cesarz, Histmag.org, 10.12.2012 [dostęp 2012-12-10]
- M. Śrama: Fryderyk II – cesarz „oświecony”, http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,9611 [dostęp 2014-04-05]
- M. Kozłowski: Fryderyk II Hohenstauf i dezintegracja idei krucjaty [1]
- M. Serwański, J. Dobosz (red.): Słownik władców Europy średniowiecznej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002. ISBN 83-86138-50-5.
- E. W. Wies: Cesarz Fryderyk II. Mesjasz czy antychryst?. Warszawa: PIW, 2002. ISBN 83-06-02879-1.
- B. Zientara: Historia powszechna średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2002. ISBN 83-85660-94-1.
- ISNI: 0000000054904225
- VIAF: 46006380
- ULAN: 500214507
- LCCN: n80015526
- GND: 118535765
- NDL: 00967046
- LIBRIS: mkz27bh54lnxw9t
- BnF: 12917252p
- SUDOC: 085722243
- SBN: CFIV081207
- NLA: 35350683
- NKC: jn19981001251
- BNE: XX1122495
- NTA: 070108900
- BIBSYS: 90230484
- CiNii: DA03372001
- Open Library: OL430453A
- PLWABN: 9810684828505606
- NUKAT: n97030005
- J9U: 987007261484605171
- CANTIC: a12232622
- LNB: 000175818
- CONOR: 197072995
- PWN: 3902962
- Britannica: biography/Frederick-II-Holy-Roman-emperor
- Treccani: federico-ii-imperatore
- Universalis: frederic-ii-1194-1250-empereur-germanique-1220-1250
- БРЭ: 4723930
- NE.se: fredrik-ii-(1194-1250-tysk-romersk-kejsare)
- SNL: Fredrik_2._-_tysk-romersk_keiser
- VLE: frydrichas-ii
- Catalana: 0028143
- DSDE: Frederik_2._-_konge_af_Sicilien,_Tyskland,_tysk-romersk_kejser,_konge_af_Jerusalem
- Hrvatska enciklopedija: 20631