Władysław Czapliński (historyk)

Władysław Eugeniusz Czapliński (ur. 3 października 1905 w Tuchowie, zm. 17 sierpnia 1981 we Wrocławiu) – polski historyk, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego.

Władysław Czapliński

Data i miejsce urodzenia	3 października 1905 Tuchów
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1981 Wrocław
profesor nauk historycznych
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1927
Habilitacja	20 kwietnia 1939
Profesura	1956
Polska Akademia Umiejętności
Status	członek korespondent
Doktor honoris causa Uniwersytet Gdański – 1978
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński Uniwersytet Wrocławski
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się w rodzinie Józefa, prawnika, sędziego, i Janiny z domu Kalisz. Ukończył w 1923 II Gimnazjum Państwowe im. Hetmana Jana Tarnowskiego i zdał maturę (na ocenę celującą). W latach 1923–1927 studiował historię i historię literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim, m.in. pod kierunkiem Ignacego Chrzanowskiego i Wacława Sobieskiego. Pod opieką Władysława Konopczyńskiego przygotował pracę doktorską Opozycja wielkopolska po krwawym potopie (1660–1668), którą obronił na UJ w 1927. Po studiach powrócił do II Gimnazjum w Tarnowie jako nauczyciel (1927–1929); przez kilka kolejnych lat prowadził badania archiwalne w Berlinie, Wiedniu i Paryżu, odwiedzał również w celach naukowych kraje skandynawskie. Od 1931 był profesorem kilku gimnazjów krakowskich (V, VI i III gimnazjum), a od 1937 – profesorem historii w Państwowym Pedagogium w Krakowie. 20 kwietnia 1939 na podstawie rozprawy Władysław IV wobec wojny trzydziestoletniej uzyskał habilitację jako docent historii Polski nowożytnej na Wydziale Filozoficznym UJ.

W czasie okupacji hitlerowskiej uczestniczył w tajnym nauczaniu na poziomie gimnazjalnym i akademickim, pracując oficjalnie jako urzędnik w przedsiębiorstwie Solvay.

W początkowych latach po wojnie powrócił do pracy nauczyciela gimnazjalnego w Krakowie, wykładał także na UJ stosunki polsko-niemieckie w XX wieku oraz zagadnienie sprawy polskiej w latach I wojny światowej; w 1946 przeniósł się do Wrocławia, gdzie został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie. Kierował Katedrą Historii Nowożytnej (1946–1952), Katedrą Historii Powszechnej (1952–1957), Katedrą Historii Polski i Powszechnej XVI–XVIII Wieku (1957–1969), od 1956 był profesorem zwyczajnym. Wykładał nowożytną historię Danii i Szwecji, stosunki polsko-skandynawskie w XVII wieku, dzieje parlamentaryzmu polskiego XVI–XVII wieku. Przeszedł na emeryturę w 1975.

W 1950 został członkiem korespondentem PAU. Należał ponadto do Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (1966–1974 wiceprezes), Międzynarodowej Komisji do Historii Mórz Północnych Europy (przewodniczący), Królewskiej Akademii Nauk w Kopenhadze, Towarzystwa Naukowego w Toruniu.

Był pionierem szerokich badań polskich nad historią Danii. Analizował rolę magnaterii i szlachty w czasie wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku. Wiele uwagi poświęcił czasom Władysława IV: rozbudowie floty polskiej, działalności Senatu, przyczynom wybuchu powstania Chmielnickiego. Zajmował się stosunkami Polski ze Śląskiem w pierwszych latach wojny trzydziestoletniej. Zainicjował serię dużych monografii historycznych państw i narodów. Przygotował do wydania m.in. Akta do dziejów Polski na morzu (1951–1959, 2 części), Pamiętnik Jerzego Ossolińskiego (1952), Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska (1952).

Otrzymał nagrodę naukową miasta Wrocławia (1965). Z okazji jubileuszów 60- i 70-lecia urodzin dedykowano mu tomy studiów O naprawę Rzeczypospolitej XVII–XVIII wieku (1965) i O Rzeczypospolitej szlacheckiej XVI–XVII w. (1975). 20 kwietnia 1978 Uniwersytet Gdański nadał mu tytuł doktora honoris causa.

Od grudnia 1939 był mężem Zofii z Chrzanowskich (1902–1981). Ich syn Marek jest profesorem historii.

Grób prof. Władysława Czaplińskiego na cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu

Zmarł we Wrocławiu, pochowany 21 sierpnia 1981 na cmentarzu Grabiszyńskim (pole 13-2-907).

Publikacje

Ogłosił łącznie ponad 350 prac, m.in.:

• Polacy z Czarnieckim w Danii, 1658–59 (1937)
• Władysław IV wobec wojny 30-letniej (1937)
• Pierwszy pobyt Jerzego Lubomirskiego na Śląsku (1946)
• Polska a Prusy i Brandenburgia za Władysława IV (1947)
• Wpływ reformacji i kontrreformacji na stosunki narodowościowe na Śląsku (1949)
• Polska a Bałtyk w latach 1632–1648 (1952)
• Ruchy ludowe w 1651 roku (1953)
• Dwa sejmy w roku 1652 roku (1955)
• Ideologie polityczne „Satyr” Krzysztofa Opalińskiego (1956)
• Na dworze króla Władysława IV (1959)
• Historia Danii (1965, z Karolem Górskim)
• Władysław IV i jego czasy (1972)
• Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku (1976, z Józefem Długoszem)
• Historia Niemiec (1981, z Adamem Galosem i Wacławem Kortą)

Odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (1951)
• Medal im. Mikołaja Kopernika PAN (1972)
• Złota Odznaka Uniwersytetu Wrocławskiego (1966)

Bibliografia

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A–J, Wrocław 1983.

Linki zewnętrzne

• Władysław Czapliński – bibliografia w LitDok Bibliografia Historii Europy Środkowowschodniej, Herder-Institut (Marburg)