Reichstag

parlament niemiecki i jego siedziba

Reichstag w języku niemieckim ma kilka znaczeń:

Reichstag w Berlinie, widok od strony zachodniej
Gmach Reichstagu – siedziba Bundestagu

Parlament Związku Północnoniemieckiego (1867–1871) edytuj

Wybrany na mocy konstytucji Związku Północnoniemieckiego, 12 lutego 1867 roku. Reichstag (Sejm Rzeszy) był drugą obok Rady Związkowej (Bundesrat) izbą parlamentu. Sejm Rzeszy realizował kompetencje ustawodawcze i ratyfikował umowy międzynarodowe. Większość ustaw uchwalanych przez Reichstag musiała być zatwierdzana przez Radę Związkową, która także wydawała rozporządzenia do ustaw uchwalonych przez Reichstag. Zwraca uwagę fakt, iż w kompetencji Sejmu Rzeszy nie figurowały sprawy wojskowe. Reichstag był wybierany w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim i jawnym przez mężczyzn, którzy ukończyli 25. rok życia. Przestał istnieć po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku.

Parlament Cesarstwa Niemieckiego (1871–1918) edytuj

Reichstag (Sejm Rzeszy) ustanowiony został na mocy Konstytucji Cesarstwa Niemieckiego nadanej 16 kwietnia 1871 roku. Był drugą, obok Rady Związkowej (Bundesrat), izbą parlamentu Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy). Wybierany był w drodze wyborów powszechnych i równych na trzyletnią kadencję. Parlament razem z Radą Federalną uchwalał budżet i ustawy. Rolę parlamentu Rzeszy w jej systemie politycznym można porównać do roli Izby Reprezentantów w systemie politycznym Stanów Zjednoczonych. Posiadał inicjatywę ustawodawczą.

Prezydenci Niemieckiego Reichstagu edytuj

Prezydenci Niemieckiego Reichstagu (1871–1918)
Lp. Imię i nazwisko Początek urzędowania Koniec urzędowania
1 Eduard Simson(inne języki) 1871 1874
2 Maximilian Franz August von Forckenbeck(inne języki) 1874 1879
3 Otto Theodor von Seydewitz(inne języki) 1879 1880
4 Adolf Graf von Arnim-Boitzenburg(inne języki) 1880 1881
5 Gustav Konrad Heinrich von Goßler(inne języki) 1881 1881
6 Albert Erdmann Karl Gerhard von Levetzow(inne języki) 1881 1884
7 Wilhelm von Wedell-Piesdorf(inne języki) 1884 1888
8 Albert Erdmann Karl Gerhard von Levetzow(inne języki) 1888 1895
9 Rudolf Freiherr von Buol-Berenberg(inne języki) 1895 1898
10 Franz von Ballestrem 1898 1907
11 Udo zu Stolberg-Wernigerode 1907 1910
12 Hans Graf von Schwerin-Löwitz(inne języki) 1910 1912
13 Johannes Kaempf(inne języki) 1912 1918
14 Konstantin Fehrenbach 1918 1918

Posłowie polscy w Reichstagu edytuj

Liczba posłów narodowości polskiej w Reichstagu w latach 1871–1912 wahała się od 13 do 20, byli oni skupieni w Kole Polskim.

Parlament Republiki Weimarskiej i III Rzeszy (1919–1945) edytuj

 
Adolf Hitler w trakcie przemówienia w Krolloper, która pełniła funkcję Reichstagu, 11 grudnia 1941 r. (prawdziwy budynek Reichstagu spłonął w 1933 r.)

Powołany jako niższa, obok Rady Rzeszy, izba parlamentu na mocy tzw. Konstytucji weimarskiej. Reichstag składał się z posłów wybranych przez naród w ilości proporcjonalnej do ludności danego kraju, lecz ich liczba nie mogła przekroczyć 40%. Prawa wyborcze posiadali mężczyźni i kobiety, a cenzus wieku obniżono do 20. roku życia. Miał obowiązek zbierania się minimum raz w roku, na żądanie Prezydenta Rzeszy lub 1/3 posłów. Jego kadencja trwała 4 lata, przy czym mógł zostać rozwiązany przez Prezydenta Rzeszy, jednak tylko jeden raz z tego samego powodu. Posiadał inicjatywę ustawodawczą, jak i wyznaczał kierunek polityce rządu, który kontrolował[1]. Od 1920 do 1930 r. Reichstag obradował przez średnio sto dni w roku. Pomiędzy październikiem 1930 r. a marcem 1931 r. pracował przez pięćdziesiąt dni; potem, aż do wyborów w lipcu 1932 r. zbierał się jedynie przez dalsze dwadzieścia cztery dni. Od lipca 1932 r. do lutego 1933 r. w ciągu sześciu miesięcy zgromadził się na zaledwie trzy dni[2]. Po pożarze w nocy z 27 na 28 lutego 1933 Prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg wydał 28 lutego 1933 dekret „O ochronie narodu i państwa” (niem. Verordnung zum Schutz von Volk und Staat), faktycznie zawieszający prawa obywatelskie i Konstytucję Republiki Weimarskiej. 23 marca 1933, przy absencji aresztowanych posłów komunistycznych i socjaldemokratycznych, Reichstag przyjął większością konstytucyjną „Ustawę o pełnomocnictwach” (niem. Ermächtigungsgesetz), oznaczającą w praktyce przekazanie pełni władzy Adolfowi Hitlerowi, gdyż ta ustawa konstytucyjna pozwalała rządowi Hitlera na uchwalanie ustaw bez względu na brzmienie Konstytucji i bez konieczności uzyskiwania każdorazowej zgody Reichstagu[3]. Od tego momentu rola Reichstagu została zminimalizowana, a po zakazie tworzenia partii innych niż NSDAP (14 lipca) i kolejnych „wyborach” w listopadzie 1933, w których startowała wyłącznie NSDAP, zbierał się coraz rzadziej[4], nie przeprowadzał żadnych debat i uchwalił – przez aklamację – tylko kilka ustaw: 15 września 1935 – tzw. ustawy norymberskie, 30 stycznia 1937 – o przedłużeniu ustawy o pełnomocnictwach do 1 kwietnia 1941, 30 stycznia 1939 – o przedłużeniu ustawy o pełnomocnictwach do 10 maja 1943[5], 1 września 1939 – o wcieleniu Wolnego Miasta Gdańska do III Rzeszy. Nazywano go najdroższym chórem świata. Ostatni raz zebrał się 26 kwietnia 1942 uchwalając wyposażenie Hitlera w pełnię władzy sądowej bez jakichkolwiek ograniczeń wynikających z obowiązujących przepisów prawnych[6].

Budynek Reichstagu edytuj

Reichstag, a oficjalnie Plenarbereich Reichstagsgebäude, jest siedzibą niemieckiego Bundestagu. Zbudowany został w barokowym stylu na podstawie planów architekta Paula Wallota w latach 1884–1894. Do 1918 roku znajdował się tu Reichstag II Rzeszy. W 1933 r. budynek został prawie całkowicie zniszczony w pożarze. W latach 60. XX w. został odbudowany w nowej formie i ponownie przebudowany w okresie 1991–1999.

Zobacz też: Pożar Reichstagu.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Mianowanie ministrów należało do Prezydenta Rzeszy (art. 53 Konstytucji), przyjmowano, że cieszą się zaufaniem Reichstagu chyba że zostali go pozbawieni (art. 54).
  2. Thomas Mergel, Parlamentarische Kultur in der Weimarer Republik: Politische Kommunikation, symbolische Politik und Öffentlichkeit im Reichstag, Düsseldorf 2002, s. 179–181 (niem.).
  3. Z kilkoma czysto formalnymi zastrzeżeniami, jak zakaz likwidowania instytucji Reichstagu, Rady Rzeszy (Reichsrat), rządu i prezydenta, które i tak z czasem zostały zignorowane: Radę Rzeszy rozwiązano 14 lutego 1934, a po śmierci P. von Hindenburga 2 sierpnia tego roku połączono urzędy prezydenta i kanclerza w specjalnie utworzony dla Hitlera urząd wodza i kanclerza Rzeszy (niem. Der Führer und Reichskanzler). Chociaż formalnie tylko rząd jako całość mógł uchwalać ustawy, w praktyce Hitler korzystał z tego uprawnienia samodzielnie.
  4. Zwykle raz do roku 30 stycznia (w rocznicę objęcia urzędu Kanclerza Rzeszy przez Adolfa Hitlera), poza tym kilka razy z okazji ważnych wydarzeń (28 kwietnia 1939 w odpowiedzi na polsko-brytyjskie rozmowy o wzajemnej pomocy, 1 września 1939 z okazji rozpoczęcia wojny, 6 października 1939 po zwycięskiej kampanii polskiej, 19 lipca 1940 po zwycięskiej kampanii francuskiej, 4 maja 1941 po zwycięskiej kampanii bałkańskiej, 11 grudnia 1941 z okazji wypowiedzenia wojny Stanom Zjednoczonym).
  5. Tego dnia (10 maja 1943) Hitler wydał dekret, na mocy którego uprawnienia rządu wynikające z ustawy o pełnomocnictwach miały obowiązywać bez ograniczeń czasowych.
  6. Eberhard Jäckel: Panowanie Hitlera, Ossolineum, Wrocław 1989 ISBN 83-04-0321-71.

Linki zewnętrzne edytuj