Reichstag
Reichstag w języku niemieckim ma kilka znaczeń:
- historycznie oznaczał zgromadzenie przedstawicieli w Niemczech (ale także w innych krajach):
- 1495 do 1806: Sejm Rzeszy – zgromadzenie wasali cesarskich Świętego Cesarstwa Rzymskiego (I Rzeszy lub Starej Rzeszy), stanowiące do pewnego stopnia w ustroju feudalnym przeciwwagę do centralnej władzy cesarza.
- 1867 do 1871: zgromadzenie przedstawicielskie w Związku Północnoniemieckim.
- 1871 do 1918: parlament Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy),
- 1919 do 1945: parlament Republiki Weimarskiej i III Rzeszy
- jako forma skrócona od pełnego wyrażenia (niem.) Reichstagsgebäude, budynek Reichstagu, ukończony 5 grudnia 1894, od 1998 po odbudowie i przebudowie budynku (arch. Norman Foster) oraz przeniesieniu stolicy kraju z Bonn do Berlina ponownie siedziba parlamentu RFN (Bundestag) (po pożarze Reichstagu w 1933 siedzibą parlamentu Trzeciej Rzeszy był budynek Opery Krolla)
Parlament Związku Północnoniemieckiego (1867–1871)Edytuj
Wybrany na mocy konstytucji Związku Północnoniemieckiego, 12 lutego 1867. Reichstag (Sejm Rzeszy) był drugą obok Rady Związkowej (Bundesrat) izbą parlamentu. Sejm realizował kompetencje ustawodawcze i ratyfikował umowy międzynarodowe. Większość ustaw uchwalanych przez Reichstag musiała być zatwierdzana przez Radę, która także wydawała rozporządzenia do ustaw uchwalonych przez Reichstag. Zwraca uwagę fakt, iż w kompetencji Sejmu nie figurowały sprawy wojskowe. Sejm wybierany był w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim i jawnym przez mężczyzn, którzy ukończyli 25. rok życia. Przestał istnieć po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku.
Parlament Cesarstwa Niemieckiego (1871–1918)Edytuj
Reichstag (Sejm Rzeszy) ustanowiony został na mocy konstytucji nadanej 16 kwietnia 1871. Był drugą, obok Rady Związkowej (Bundesrat), izbą parlamentu Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy). Wybierany był w drodze wyborów powszechnych i równych na trzyletnią kadencję. Parlament razem z Radą Federalną uchwalał budżet i ustawy. Rolę parlamentu Rzeszy w jej systemie politycznym można porównać do roli Izby Reprezentantów w systemie politycznym Stanów Zjednoczonych. Posiadał inicjatywę ustawodawczą.
Prezydenci Niemieckiego ReichstaguEdytuj
| Prezydenci Niemieckiego Reichstagu (1871–1918) | |||
| Lp. | Imię i nazwisko | Początek urzędowania | Koniec urzędowania |
|---|---|---|---|
| 1 | Eduard Simson | 1871 | 1874 |
| 2 | Maximilian Franz August von Forckenbeck | 1874 | 1879 |
| 3 | Otto Theodor von Seydewitz | 1879 | 1880 |
| 4 | Adolf Graf von Arnim-Boitzenburg | 1880 | 1881 |
| 5 | Gustav Konrad Heinrich von Goßler | 1881 | 1881 |
| 6 | Albert Erdmann Karl Gerhard von Levetzow | 1881 | 1884 |
| 7 | Wilhelm von Wedell-Piesdorf | 1884 | 1888 |
| 8 | Albert Erdmann Karl Gerhard von Levetzow | 1888 | 1895 |
| 9 | Rudolf Freiherr von Buol-Berenberg | 1895 | 1898 |
| 10 | Franz von Ballestrem | 1898 | 1907 |
| 11 | Udo Graf zu Stolberg-Wernigerode | 1907 | 1910 |
| 12 | Hans Graf von Schwerin-Löwitz | 1910 | 1912 |
| 13 | Johannes Kaempf | 1912 | 1918 |
| 14 | Konstantin Fehrenbach | 1918 | 1918 |
Eduard von Simson
Konstantin Fehrenbach
Posłowie polscy w ReichstaguEdytuj
Liczba posłów polskich w Reichstagu w latach 1871–1912 wahała się od 13 do 20, byli oni skupieni w Kole Polskim.
Parlament Republiki Weimarskiej i III Rzeszy (1919–1945)Edytuj
Powołany jako niższa, obok Rady Rzeszy, izba parlamentu na mocy Konstytucji weimarskiej. Reichstag składał się z posłów wybranych przez naród w ilości proporcjonalnej do ludności danego kraju, lecz ich liczba nie mogła przekroczyć 40%. Prawa wyborcze posiadali zarówno mężczyźni, jak i kobiety, a cenzus wieku obniżono do lat 20. Miał obowiązek zbierania się minimum raz w roku, na żądanie prezydenta lub 1/3 posłów. Jego kadencja trwała 4 lata, przy czym mógł zostać rozwiązany przez prezydenta, jednak tylko jeden raz z tego samego powodu. Posiadał inicjatywę ustawodawczą, jak i wyznaczał kierunek polityce rządu, który kontrolował[1]. Od 1920 do 1930 r. Reichstag obradował przez średnio sto dni w roku. Pomiędzy październikiem 1930 r. a marcem 1931 r. pracował przez pięćdziesiąt dni; potem, aż do wyborów w lipcu 1932 r. zbierał się jedynie przez dalsze dwadzieścia cztery dni. Od lipca 1932 r. do lutego 1933 r. w ciągu sześciu miesięcy zgromadził się na zaledwie trzy dni[2]. Po pożarze w nocy z 27 na 28 lutego 1933 prezydent Paul von Hindenburg wydał 28 lutego 1933 dekret „O ochronie narodu i państwa” (niem. Zum Schutz von Volk und Staat), faktycznie zawieszający prawa obywatelskie i konstytucję Republiki Weimarskiej. 23 marca 1933 przy absencji aresztowanych posłów komunistycznych i socjaldemokratycznych Reichstag przyjął większością konstytucyjną „Ustawę o pełnomocnictwach” (niem. Ermächtigungsgesetz), oznaczającą w praktyce przekazanie Hitlerowi pełni władzy, gdyż ta ustawa konstytucyjna dawała prawo rządowi Hitlera do uchwalania ustaw bez konieczności uzyskiwania zgody Reichstagu[3]. Od tego momentu rola Reichstagu została zminimalizowana, a po zakazie tworzenia partii innych niż NSDAP (14 lipca) i kolejnych „wyborach” jesienią 1933, w których startowała wyłącznie NSDAP, zbierał się coraz rzadziej[4], nie przeprowadzał żadnych debat i uchwalił – przez aklamację – tylko kilka ustaw: 15 września 1935 – ustawy norymberskie, 30 stycznia 1937 – o przedłużeniu ustawy o pełnomocnictwach do 1 kwietnia 1941, 30 stycznia 1939 – o przedłużeniu ustawy o pełnomocnictwach do 10 maja 1943[5], 1 września – o wcieleniu Wolnego Miasta Gdańska do III Rzeszy. Nazywano go najdroższym chórem świata. Ostatni raz zebrał się 26 kwietnia 1942 uchwalając wyposażenie Hitlera w pełnię władzy sądowej bez jakichkolwiek ograniczeń wynikających z obowiązujących przepisów prawnych[6].
Budynek ReichstaguEdytuj
Reichstag, a oficjalnie Plenarbereich Reichstagsgebäude, jest siedzibą niemieckiego Bundestagu. Zbudowany został w barokowym stylu na podstawie planów architekta Paula Wallota w latach 1884–1894. Do 1918 roku znajdował się tu Reichstag II Rzeszy. W 1933 budynek ten został prawie całkowicie zniszczony w pożarze. W latach 60. został odbudowany w nowej formie i ponownie przebudowany w 1991–1999.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Mianowanie ministrów należało do prezydenta (art. 53 Konstytucji), przyjmowano, że cieszą się zaufaniem Reichstagu chyba że zostali go pozbawieni (art. 54).
- ↑ Thomas Mergel, Parlamentarische Kultur in der Weimarer Republik: Politische Kommunikation, symbolische Politik und Öffentlichkeit im Reichstag, Düsseldorf 2002, s. 179–181 (niem.).
- ↑ Z kilkoma czysto formalnymi zastrzeżeniami, jak zakaz likwidowania instytucji Reichstagu, Rady Rzeszy (Reichsrat), rządu i prezydenta, które i tak z czasem zostały zignorowane: Radę Rzeszy rozwiązano 14 lutego 1934, a po śmierci Hindenburga 2 sierpnia tego roku połączono urzędy prezydenta i kanclerza w specjalnie utworzony dla Hitlera urząd wodza i kanclerza Rzeszy (niem. Der Führer und Reichskanzler).
- ↑ Zwykle raz do roku 30 stycznia (w rocznicę objęcia urzędu kanclerza przez Hitlera), poza tym kilka razy z okazji ważnych wydarzeń (28 kwietnia 1939 w odpowiedzi na polsko-brytyjskie rozmowy o wzajemnej pomocy, 1 września 39 o okazji rozpoczęcia wojny, 6 października 1939 po kampanii wrześniowej, 19 lipca 1940 po kampanii francuskiej, 4 maja 1941 po kampanii bałkańskiej, 11 grudnia 1941 z okazji wypowiedzenia wojny USA).
- ↑ Tego dnia (10 maja 1943) Hitler wydał dekret, na mocy którego uprawnienia rządu wynikające z ustawy o pełnomocnictwach miały obowiązywać bez ograniczeń czasowych.
- ↑ Eberhard Jäckel Panowanie Hitlera, Ossolineum, Wrocław 1989 ISBN 83-04-0321-71.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Bundestag: Strona oficjalna. [dostęp 2009-04-26]. (niem.).