Gymnopilus decipiens

Gymnopilus decipiens (Sacc.) P.D. Orton – gatunek grzybów należący do rodziny podziemniczkowatych (Hymenogastraceae)[1].

Gymnopilus decipiens
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

podziemniczkowate

Rodzaj

łysak

Gatunek

Gymnopilus decipiens

Nazwa systematyczna
Gymnopilus decipiens (Sacc.) P.D. Orton
Trans. Br. mycol. Soc. 43(2): 176 (1960)

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopilus, Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1887 roku Pier Andrea Saccardo nadając mu nazwę Flammula decipiens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1960 roku Peter Darbishire Orton[1].

Synonimy[2]:

  • Agaricus decipiens W.G. Sm. 1869
  • Flammula decipiens Sacc. 1887

Morfologia

edytuj
Kapelusz

Wypukły o średnicy do 30 mm,. Powierzchnia włókienkowato-łuseczkowata lub filcowata, brudnożółtobrązowa, brudnoczerwonobrązowa lub szarobrązowa[3].

Blaszki

Przyrośnięte, jasnożółte do pomarańczowo-żółtych[3].

Trzon

Wysokość 10–20 mm, grubość 2–4 mm. Powierzchnia drobno kłaczkowata, włóknista do włóknisto-łuseczkowatej ze słabymi pozostałościami osłony[3].

Miąższ

Miąższ żółty, o łagodnym smaku, podobny do miąższu zasłonaka szafranowego (Cortinarius croceus)[3].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 7,2–9,2(–10,4) × 4,0–5,2 μm, o zmiennym kształcie i wielkości, migdałowate do wąsko migdałowatych, w widoku z boku z wydatną depresją nadwnękowa, w widoku z przodu elipsoidalno-migdałowate do wąsko migdałowatych z ostrymi końcami. Ściana rdzawobrązowa, średnio lub grubo brodawkowata, bez wyrostka wnęki. Zarodniki dojrzałe dekstrynoidalne, niedojrzałe niedekstrynoidalne. Podstawki 20–24 × 5,5–6,5 μm, cylindryczne do wąsko maczugowatych, z lekkim zwężeniem środkowym, cztero, rzadko dwuzarodnikowe. Cheilocystydy 20–32 × 6–8 μm, szkliste lub wypełnione żółtordzawym pigmentem, zmienne pod względem kształtu: wąsko butelkowato-wrzecionowate, butelkowate, nieregularne, wrzecionowato-cylindryczne, wierzchołek rozwarty do główkowatego, szyjka o szerokości 2–3 μm, głowa około 5 μm, niektóre z nich mają ścianki lekko pogrubione (do 0,8 µm). Pleurocystydy rzadkie. Trama blaszek regularna, strzępki o szerokości (4–) 5,5–12 µm, z rdzawobrązową zawartością lub inkrustacjami. Skórka kapelusza jednowarstwowa, cienka, złożona z gęsto ułożonych, równoległych lub nieco splecionych strzępek o szerokości (4–) 6–10 μm silnie żółtobrązowo inkrustowanych. Sprzążki obecne na wszystkich strzępkach[3].

Gatunki podobne

Na podobnych siedliskach występuje Gymnopilus odini, ale różni się gładką powierzchnią kapelusza (co najwyżej drobno strzępiasto-łuseczkowatą), jego intensywniejszą barwą (pomarańczowo-czerwono-brązową), gorzkim smakiem i nieco krótszymi zarodnikami[3].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Podano stanowiska Gymnopilus decipiens w Ameryce Północnej, Europie i Rosji[4]. Wszędzie jest rzadki[3]. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski[5], ale podano jego stanowiska w późniejszych latach[6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].

Grzyb saprotroficzny. Występuje w lasach iglastych na gołej, zwykle piaszczystej glebie, na glebie torfowej, na spalonej ziemi, popiole i węglu drzewnym (grzyb wypaleniskowy), na trocinach. Owocniki od czerwca do października[3].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-01-03] (ang.).
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2024-01-03] (ang.).
  3. a b c d e f g h Jan Holec, The genus Gymnopilus (Fungi, Agaricales) in the Czech Republic with respect to collections from other European Countries, „Acta Musei Nationalis Pragae, Series B, Historia Naturalis”, 61 (1–2), 2005, s. 1–52 [dostęp 2024-01-03].
  4. Występowanie Gymnopilus decipiens na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-01-03].
  5. Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 278, ISBN 83-89648-09-1.
  6. Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-03] (pol.).
  7. Aktualne stanowiska Gymnopilus decipiens w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-03].