HMS Swift (1907)
HMS Swift – brytyjski wielki niszczyciel z pierwszych lat XX wieku i okresu I wojny światowej, pierwszy na świecie okręt określany jako lider niszczycieli. Jedyny okręt swojego typu i jedyny przedstawiciel klasy liderów wprowadzony do służby w Royal Navy do czasu rozpoczęcia działań wojennych w 1914 roku. Uczestniczył w akcjach na Morzu Północnym i w kanale La Manche, w tym bitwie w Cieśninie Kaletańskiej w 1917 roku. Po wojnie został odstawiony do rezerwy i wycofany w 1921 roku.
.JPG)
| |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1905 |
| Wodowanie |
7 grudnia 1907 |
 Royal Navy
| |
| Wejście do służby |
sierpień 1910 |
| Wycofanie ze służby |
grudzień 1921 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
1825 ts konstrukcyjna |
| Długość |
107,8 m |
| Szerokość |
10,4 m |
| Zanurzenie |
3,2 m |
| Napęd | |
| 12 kotłów parowych, 4 turbiny o łącznej mocy 30 000 shp | |
| Prędkość |
35 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 1910: 4 działa kal. 102 mm 2 wyrzutnie torped kal. 450 mm 1917: 1 działo kal. 152 mm 2 działa kal. 102 mm 2 wyrzutnie torped kal. 450 lub 533 mm | |
| Załoga |
126 |
Projektowanie i budowa edytuj
Koncepcja lidera powstała pod koniec 1904 roku, jako jedna z nowych idei ówczesnego pierwszego lorda morskiego Admiralicji, admirała Johna Fishera. Miał to być okręt zdolny do przejęcia części zadań dotychczas wypełnianych przez krążowniki lekkie, przede wszystkim dowodzenia zespołami niszczycieli i torpedowców. Według Fishera miał także wypełniać funkcje rozpoznawcze na rzecz floty[1]. Musiała być to więc jednostka znacznie większa od ówczesnych niszczycieli, posiadająca odpowiednie pomieszczenia dla oficera dowodzącego flotyllą i jego sztabu, równie szybka i dobrze uzbrojona[2]. Na żądanie Fishera w 1905 roku opracowano wstępne projekty kilku konstrukcji o znacznie powiększonych w stosunku do dotychczas budowanych niszczycieli rozmiarach, napędzanych turbinami parowymi o dużej mocy, mających nadawać okrętowi prędkość maksymalną ponad 36 węzłów. Na ich podstawie ogłoszono konkurs ofert wśród prywatnych stoczni, specjalizujących się w budowie podobnych jednostek. Aprobatę Admiralicji zyskał projekt stoczni Cammell Laird & Co. w Birkenhead, wprowadzono jednak do niego pewne modyfikacje, polegające głównie na wzmocnieniu uzbrojenia artyleryjskiego. Dla okrętu przewidziano początkowo nazwę „Flying Scud”[3], prace stoczniowe rozpoczęto w grudniu 1906 roku[4].
Wodowanie okrętu, pod nazwą zmienioną na „Swift”, nastąpiło 7 grudnia 1907 roku[3]. Próby jednostki, prowadzone w latach 1908–1910 wykazały, że założenia projektowe dotyczące prędkości maksymalnej były zbyt optymistyczne[1]. Na testach przekroczono 35 węzłów, ale ceną za to było olbrzymie, jak na jednostkę tej wielkości, zużycie paliwa, wynoszące 27,5 tony na godzinę[3]. W bezskutecznych próbach osiągnięcia prędkości kontraktowej 36 węzłów wypróbowano aż 26 śrub napędowych[5]. Okręt wykazywał nie najlepsze właściwości morskie, miał skłonność do mokrej żeglugi, co utrudniało nawigację i użycie uzbrojenia zainstalowanego na pokładzie dziobowym[6] i wykluczało możliwość zastosowania jednostki zgodnie z pierwotną koncepcją Fishera[1]. Ogólny koszt budowy wyniósł 233 764 funtów[3] (inne źródło: 236 764 funtów[6]) – kilkakrotnie (do siedmiu razy[2]) więcej od zwykłych niszczycieli. Admiralicja zgodziła się ograniczyć kary umowne za niższą prędkość i opóźnienie w ukończeniu do 5000 funtów. Mimo nieosiągnięcia nawet prędkości 36 węzłów, lord Fisher rozsiewał pogłoski do prasy o przekroczeniu przez okręt prędkości 38 węzłów, co było później mylnie przytaczane w różnych źródłach[6].
Opis konstrukcji edytuj
Przy długości całkowitej 107,8 m oraz szerokości maksymalnej 10,4 m, wyporność konstrukcyjna lidera wynosiła 1825 ton angielskich (ts) (normalna – 2170 ts, pełna – 2390 ts[3]), około dwukrotnie więcej niż równolegle budowane klasyczne niszczyciele[2], a zanurzenie 3,2 m[3]. Aż do drugiej połowy lat 30. XX wieku „Swift” pozostawał największym zbudowanym w Wielkiej Brytanii przedstawicielem swojej klasy[7]. Wzniesiony pokład dziobowy kończył się uskokiem na wysokości nadbudówki, której konstrukcja została powiększona i wzmocniona w 1916 roku[3]. Etatowa załoga określana była na 126 oficerów, podoficerów i marynarzy[8], w przypadku pełnienia funkcji jednostki flagowej wzrastała do 134 osób[6].
Napęd okrętu stanowiły cztery turbiny parowe Parsonsa o łącznej projektowanej mocy 30 000 shp, zasilane w parę przez dwanaście kotłów opalanych paliwem płynnym[3]. Według założeń projektowych tak skonfigurowana siłownia miała zapewnić prędkość maksymalną 36 węzłów[2]. Spaliny z kotłowni odprowadzane były przez trzy szerokie kominy[2]. Zapas paliwa płynnego wynosił, według różnych źródeł, 180[2] lub 282 tony[3].
W pierwszej konfiguracji uzbrojenia „Swift” dysponował czterema działami BL Mk VIII L/40 kal. 102 mm, z których dwa były ustawione obok siebie na podwyższonym pokładzie dziobowym, a dwa w osi symetrii okrętu na rufie, oraz dwoma wyrzutniami torpedowymi kal. 450 mm[3]. Uzbrojenie to było dość słabe, jak na okręt tej wielkości[4]. Po przebudowie w 1917 roku w miejsce dział dziobowych ustawiono jedno działo BL Mk XII L/45 kal. 152 mm[3] (był to jedyny w historii Royal Navy niszczyciel uzbrojony w działo tego kalibru[9]), zaś – według jednego ze źródeł – wyrzutnie torpedowe wymieniono na większe, o kalibrze 533 mm[2]. Dodano też na rufie działo przeciwlotnicze 57 mm (6-funtowe) i działo automatyczne 40 mm („pom-pom”)[10]. Po uszkodzeniach w kwietniu 1917 zamieniono ponownie działo 152 mm, które nie sprawdzało się na okrętach tej wielkości i oślepiało w nocy obsadę mostka, na dwa działa 102 mm Mk V[10].
Służba operacyjna edytuj
Do wybuchu I wojny światowej „Swift” pozostawał jedynym specjalnie zaprojektowanym liderem niszczycieli w służbie Royal Navy[11]. W 1912 roku został przewodnikiem 4. Flotylli Niszczycieli (Torpedo Boat Destroyer Flotilla) i wraz z nią wszedł w skład Grand Fleet w sierpniu 1914 roku[3], pełniąc wówczas rolę okrętu flagowego dowódcy flotylli, komandora C.J. Wintoura[12]. W pierwszej fazie działań wojennych, 16 października 1914 roku został wysłany na poszukiwanie rozbitków z zatopionego przez U-9 krążownika „Hawke”, z których odnalazł 21[13]. W drugiej połowie 1915 roku, w związku z kłopotami, jakie sprawiał okręt w służbie na trudnym dla żeglugi akwenie Morza Północnego, został przeniesiony do Dover Patrol[3]. 20 kwietnia 1917 roku, dowodzony przez komandora porucznika A.M. Pecka, uczestniczył w bitwie w Cieśninie Kaletańskiej, zatapiając po ataku torpedowym niemiecki G 85 i współuczestnicząc w zatopieniu G 42[14]. Sam również odniósł poważne uszkodzenia, po remoncie powrócił do linii w lipcu 1917 roku[3].
Po zakończeniu wojny „Swift” został odstawiony do rezerwy i sprzedany do stoczni złomowej w grudniu 1921 roku[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Eric W. Osborne: Destroyers: An Illustrated History of Their Impact. Santa Barbara, CA: 2005, s. 49. ISBN 1-85109-484-9.
- ↑ a b c d e f g Jim Crossley: British Destroyers: 1892–1918. s. 20.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Robert Gardiner, Randal Gray (red.): Conway's All the World's Fighting Ships 1906-1921. London: 1986, s. 73. ISBN 0-85177-245-5.
- ↑ a b Anthony Preston: The World's Worst Warships. s. 57.
- ↑ Anthony Preston: The World's Worst Warships. s. 57–58.
- ↑ a b c d Anthony Preston: The World's Worst Warships. s. 58.
- ↑ Jim Crossley: British Destroyers: 1892–1918. s. 19.
- ↑ Anthony Preston: The World's Worst Warships. s. 60.
- ↑ Jim Crossley: British Destroyers: 1892–1918. s. 31.
- ↑ a b Anthony Preston: The World's Worst Warships. s. 59.
- ↑ Jim Crossley: British Destroyers: 1892–1918. s. 28.
- ↑ Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Gdańsk: 1973, s. 548.
- ↑ Andrzej Perepeczko. Wojenne szczęście U-9. „Nowa Technika Wojskowa”, s. 61, maj 2000. ISSN 1230-1655.
- ↑ Jim Crossley: British Destroyers: 1892–1918. s. 43.
Bibliografia edytuj
- Jim Crossley: British Destroyers: 1892–1918. Botley, Oxford: 2009. ISBN 978-1-84603-514-2.
- Anthony Preston: The World's Worst Warships. London: 2002. ISBN 0-85177-754-6.