Wikipedia

Habemus papam

łacińska formuła kończąca konklawe

Habemus papam (łac. „mamy papieża”) – formuła wygłaszana po dokonaniu wyboru nowego papieża przez konklawe. Formułę tę wypowiada kardynał protodiakon z balkonu bazyliki św. Piotra na Watykanie.

Obecny tekst formuły

edytuj

Oryginalna wersja łacińska

edytuj
Annuntio vobis gaudium magnum: habemus Papam,
Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum,
Dominum ... [imię kardynała wybranego na papieża w bierniku, accusativus],
Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem ... [nazwisko kardynała wybranego na papieża w formie nieodmienionej],
qui sibi nomen imposuit ... [imię, które przybrał nowy papież, w bierniku, accusativus].

Polskie tłumaczenie

edytuj
Oznajmiam wam wielką radość: mamy Papieża,
Najczcigodniejszego i Najprzewielebniejszego Pana,
Pana ... [imię kardynała wybranego na papieża],
Kardynała Świętego Kościoła Rzymskiego, kardynała ... [nazwisko kardynała wybranego na papieża],
który przybrał sobie imię ... [imię, które przybrał nowy papież].

Błędy gramatyczne

edytuj

Ogłaszając wybór kardynała Josepha Ratzingera w 2005 roku, kardynał Jorge Medina Estévez popełnił błąd gramatyczny[1], używając niewłaściwego łacińskiego przypadku (dopełniacza, łac. genetivus), mówiąc: qui sibi nomen imposuit Benedicti Decimi Sexti. Podobny błąd popełnił dwukrotnie kardynał Pericle Felici, ogłaszając wybór Albino Lucianiego oraz Karola Wojtyły, mówiąc w pierwszym przypadku: qui sibi nomen imposuit Joannis Pauli Primi, zamiast ...Joannem Paulum Primum, a w drugim przypadku: ...Joannis Pauli, zamiast ...Joannem Paulum Secundum (Felici ominął słowo Secundi / Secundum). W 1958 roku kardynał Canali powiedział: qui sibi nomen imposuit Ioannis Vigesimi Tertii, zamiast Ioannem Vigesimum Tertium. We wszystkich przypadkach oficjalne dokumenty Watykanu wydane po wygłoszeniu formuły habemus papam korygują cytaty kardynałów, przytaczając je poprawnie w bierniku, mimo że faktycznie wygłoszone były błędnie w dopełniaczu.

Historia

edytuj

Nie wiadomo, kiedy zapoczątkowano zwyczaj ogłaszania wyboru papieża za pomocą tej formuły. Najstarszy odnotowany w źródłach tekst formuły Habemus Papam pochodzi z 1484, kiedy protodiakon Francesco Piccolomini następującymi słowami ogłosił wybór kardynała Giovanniego Battisty Cibo z Molfetty na papieża Innocentego VIII[2]:

Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus cardinalis Melfictensis electus est in summum pontificem et elegit sibi nomen Innocentium Octavum[3].

W źródłach historycznych odnotowano dosłowne brzmienie formuły przy okazji licznych konklawe począwszy od XV wieku. Ich porównanie wskazuje, że przez długi czas nie miała ona ściśle ustalonego tekstu.

Data Kardynał diakon wygłaszający formułę Wybrany papież Tekst formuły
29 sierpnia 1484 Francesco Piccolomini Giovanni Battista Cibo
– jako Innocenty VIII 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus cardinalis Melfictensis electus est in summum pontificem et elegit sibi nomen Innocentium Octavum[2]
11 sierpnia 1492 Francesco Piccolomini Rodrigo Borgia
– jako Aleksander VI 		Papam habemus Reverendissimum Dominum Vicecancellarium Alexandrum Sextum[4]
1 listopada 1503 Raffaele Sansoni Riario Giuliano della Rovere
– jako Juliusz II 		Papam habemus Reverendissimum Dominum Cardinalem Sancti Petri ad Vincula, qui vocatur Julius Secundus[5]
11 marca 1513 Alessandro Farnese Giovanni de Medici
– jako Leon X 		Gaudium magnum nuntio vobis! Papam habemus, Reverendissimum Dominum Johannem de Medicis, Diaconum Cardinalem Sanctae Mariae in Domenica, qui vocatur Leo Decimus[6]
9 stycznia 1522 Marco Cornaro Adrian van Utrecht
– jako Hadrian VI 		Habemus Papam, Adrianus Dortoniensis![7]
13 października 1534 Innocenzo Cibo Alessandro Farnese
– jako Paweł III 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Reverendissimum Dominum Alexandrum Episcopum Hostiensem, Cardinalem de Farnesio nuncupatum, qui imposuit sibi nomen Paulus Tertius[8]
13 maja 1572 Girolamo Simoncelli Ugo Boncompagni
– jako Grzegorz XIII 		Annuntio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus Cardinalis Sancti Sixti electus est in Summum Pontificem, et elegit sibi nomen Gregorius Tertius Decimus[9]
24 kwietnia 1585 Ferdinando de' Medici Felice Peretti de Montalto
– jako Sykstus V 		Annuntio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Illustrissimum et Reverendissimum Dominum Cardinalem de Monte Alto, qui Sixtus Quintus vocatur[10]
15 września 1644 Francesco Barberini Giovanni Battista Pamphili
– jako Innocenty X 		Annuncio vobis gaudium magnum, habemus Papam Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Johannem Baptistum Pamphilium, qui sibi nomen imposuit Innocentium Decimum[11]
7 kwietnia 1655 Giangiacomo Teodoro Trivulzio Fabio Chigi
– jako Aleksander VII 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Fabium Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Chisium, qui elegit sibi nomen Alexandrum Septimum[12]
20 czerwca 1667 Rinaldo d'Este Giulio Rospigliosi
- jako Klemens IX 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimus Dominus Julius tituli Sancti Sixti Presbiter Cardinalis Rospigliosus electus est in Summum Pontificem, et imposuit sibi nomen Clemens Nonus![13]
29 kwietnia 1670 Francesco Maidalchini Emilio Altieri
– jako Klemens X 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Aemilius Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyter Cardinalis Alterius electus est in Summum Pontificem, et imposuit sibi nomen Clemens Decimus![14]
21 września 1676 Francesco Maidalchini Benedetto Odescalchi
– jako Innocenty XI 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Reverendissimum Benedictum Titulo Sancti Honufrii Cardinalem Odeschalcum, qui sibi nomen imposuit Innocentium Undecimum[15]
6 października 1689 Francesco Maidalchini Pietro Ottoboni
– jako Aleksander VIII 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus, Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Petrum Episcopum Portuensem Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Ottobonum, qui imposuit sibi nomen Alexander Octavus[16]
12 lipca 1691 Urbano Sacchetti Antonio Pignatelli
– jako Innocenty XII 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Antonium Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Pignatellum. Qui imposuit sibi nomen Innocentius Duodecimus[17]
23 listopada 1700 Benedetto Pamphilj Giovanni Francesco Albani
– jako Klemens XI 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum, Dominum Joannem Franciscum Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Albanum, qui imposuit sibi Nomen: Clemens Undecimus[18]
8 maja 1721 Benedetto Pamphilj Michelangelo Conti
– jako Innocenty XIII 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Michaelem Angelum Tituli Sanctorum Quirici et Iulitta Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem de Comitibus, qui sibi nomen imposuit Innocentius Tertius Decimus[19]
29 maja 1724 Benedetto Pamphilj Vincenzo Maria Orsini
– jako Benedykt XIII 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus: Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Fratrem Vincentium Mariam Cardinalem Ursinum Episcopum Portuensem, qui sibi nomen imposuit Benedictus Tertius Decimus[20]
12 lipca 1730 Lorenzo Altieri Lorenzo Corsini
– jako Klemens XII 		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Laurentium Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Corsinum Episcopum Tusculanum, qui sibi Nomen imposuit Clemens Duodecimus[21]
17 sierpnia 1740 Carlo Maria Marini Prospero Lambertini – jako Benedykt XIV Annuncio vobis gaudium magnum: habemus Papam, Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum Prosperum, tituli Sanctae Crucis in Ierusalem, Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Lambertinum, Archiepiscopum Bononiensem,qui sibi nomen imposuit Benedictus Decimusquartus[22]
6 lipca 1758 Alessandro Albani Carlo Rezzonico
– jako Klemens XIII 		Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Carolum tituli sancti Marci Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Rezzonicum, Episcopum Patavinum, qui sibi nomen imposuit Clemens Tertius Decimus[23]
19 maja 1769 Alessandro Albani Lorenzo Ganganelli – jako Klemens XIV Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Fratrem Laurentium tituli Sanctorum Duodecim Apostolorum Presbiterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Ganganelli, qui sibi nomen imposuit Clemens Quartus Decimus[24]
15 lutego 1775 Alessandro Albani Giovanni Angelo Braschi – jako Pius VI Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioannem Angelum, tituli Sancti Onuphrii Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Braschi, qui sibi Nomen imposuit Pius Sextus[25]
14 marca 1800 Antonio Maria Doria Pamphili Gregorio Barnaba Chiaramonti – jako Pius VII Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Gregorium Barnabum, tituli sancti Callixti Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Chiaramonti, qui sibi nomen imposuit Pius Septimus[26]
28 września 1823 Fabrizio Dionigi Ruffo Annibale Della Genga – jako Leon XII Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus, Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum Annibalem, tituli Sanctae Mariae Transtiberim, presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae cardinalem Della Genga, qui sibi imposuit nomen Leo Duodecimus[27]
31 marca 1829 Giuseppe Albani Francesco Saverio Castiglioni – jako Pius VIII Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum Franciscum Xaverium, episcopum Tusculanum, Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Castiglioni, qui sibi imposuit nomen Pius Octavus[28]
2 lutego 1831 Giuseppe Albani Mauro Cappellari – jako Grzegorz XVI Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Maurum Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Cappellari, qui sibi nomen imposuit Gregorius Sextus Decimus[29]
17 czerwca 1846 Tommaso Riario Sforza Giovanni Maria Mastai Ferretti – jako Pius IX Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioannem Mariam Mastai Ferretti, Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem, qui sibi nomen imposuit Pius Nonus[30]
20 lutego 1878 Prospero Caterini Gioacchino Pecci
– jako Leon XIII 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioachim Pecci, qui sibi nomen imposuit Leonis Decimi Tertii[31]
4 sierpnia 1903 Luigi Macchi Giuseppe Sarto
– jako Pius X 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Cardinalem Josephum Sarto, qui sibi nomen imposuit Pius Decimus[32]
3 września 1914 Francesco Salesio della Volpe Giacomo Della Chiesa
– jako Benedykt XV 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Jacobum Della Chiesa, qui sibi nomen imposuit Benedictum Quintum Decimum[33]
6 lutego 1922 Gaetano Bisleti Achille Ratti
– jako Pius XI 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum Cardinalem Achillem Ratti, qui sibi nomen imposuit Pius Undecimus[34]
2 marca 1939 Camillo Caccia Dominioni Eugenio Pacelli
– jako Pius XII 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Eugenium Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Pacelli, qui sibi nomen imposuit Pium[35][36]
28 października 1958 Nicola Canali Angelo Giuseppe Roncalli
– jako Jan XXIII 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Angelum Josephum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Roncalli, qui sibi nomen imposuit Ioannis Vigesimi Tertii[37]
21 czerwca 1963 Alfredo Ottaviani Giovanni Battista Montini
– jako Paweł VI 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum et reverendissimum Dominum, Dominum Ioannem Baptistam Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Montini, qui sibi nomen imposuit Paulum Sextum[38]
26 sierpnia 1978 Pericle Felici Albino Luciani
– jako Jan Paweł I 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Albinum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Luciani, qui sibi nomen imposuit Ioannis Pauli Primi[39]
16 października 1978 Pericle Felici Karol Wojtyła
– jako Jan Paweł II 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Carolum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Wojtyła, qui sibi nomen imposuit Ioannis Pauli[40][41]
19 kwietnia 2005 Jorge Medina Estévez Joseph Ratzinger
– jako Benedykt XVI 		Fratelli e sorelle carissimi, Queridísimos hermanos y hermanas, Bien chers frères et sœurs, Liebe Brüder und Schwestern, Dear brothers and sisters.[42] Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Iosephum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Ratzinger, qui sibi nomen imposuit Benedicti Decimi Sexti[43]
13 marca 2013 Jean-Louis Tauran Jorge Mario Bergoglio
– jako Franciszek 		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Georgium Marium Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Bergoglio, qui sibi nomen imposuit Franciscum[44]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Nie jest to żadną miarą błąd gramatyczny. Takie użycie tego przypadka nazywa się genetivus explicativus.
  2. ↑ a b L. Thuasne (red.), Johannis Burchardi Argentinensis Diarium sive Rerum Urbanum commentarii, Vol. I, Paryż 1883, s. 62-63.
  3. ↑ Polskie tłumaczenie: Zwiastuję wam radość wielką. Mamy papieża. Najczcigodniejszy pan kardynał z Molfetty został wybrany na papieża i przybrał sobie imię Innocentego VIII.
  4. ↑ Sigismondo dei Conti da Foligno: Le Storie De Suoi Tempi 1475-1510. T. II. Rzym: 1883, s. 54.
  5. ↑ Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 309.
  6. ↑ Herbert Vaughan, The Medici popes : Leo X and Clement VII, Londyn 1908, s. 108.
  7. ↑ Barth Hoogstraten: The Debaters, Lulu.com, 2015, s. 274
  8. ↑ Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 328.
  9. ↑ Sacrarum Cæremoniarum, sive Rituum Ecclesiasticorum S. Rom. Ecclesiæ libri tres. Wenecja: 1582, s. 11v.
  10. ↑ Casimiro Tempesti: Storia della vita e geste di Sisto quinto sommo pontefice dell'ordine de' minori conventuali di san Francesco. T. 1. Wenecja: 1754, s. 92. (wł.)..
  11. ↑ Eleanor Herman: Królowa Watykanu. Warszawa: Wydawnictwo JEDEN ŚWIAT, 2009, s. 139. ISBN 978-83-89632-45-6. (pol.).
  12. ↑ Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 359.
  13. ↑ Carl Valentin Kirchmeyer, Der Cardinal-Hut, Oder Bericht von den Cardinälen: Ihrem Ursprung, Aufnehmen und jetzigem Zustand, Ihrem Ambt, Stand, Verrichtung, Ceremonien und Gebräuchen: Wie auch, Was sich in dem Conclave, oder Wahl-Haus, von zweyhundert und mehr Jahren, Denckwürdiges begeben und zugetragen, Tom 1, 1667, s. 356-357.
  14. ↑ Giacomo Dragondelli: Vera, e compita relazione delle cerimonie fatte per la creatione, e per l'incoronatione di N. Signore Papa Clemente X. alli 29. Aprile, e li 11. di Maggio 1670., etc. Rzym: 1670.
  15. ↑ Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 361.
  16. ↑ Warhaffte Erzehlung Dessen So bey Erwehlung des neuen Pabsts Alexandri IIX. Ottoboni. Welcher Ein Venetianischer Patricius ist, sowol im Conclave, als in S. Peters-Kirch vorbeygegangen. 1689.
  17. ↑ Relatione dell Cerimonie fatte nell'Elezione del nuovo Sommo Pontefice Innocenzo XII.. Rzym i Neapol: Parrino, 1691.
  18. ↑ Warhafftige Erzählung aller Denckwürdigkeiten und Ceremonien, so sich ereignet, sowohl im Conclavi als in St. Peters-Kirchen, bey Erwählung des neuen Römischen Pabst Clementis XI. Wiedeń: Jo. Bapt. Schönwetter, 1700, s. 4.
  19. ↑ Diario Ordinario. Num. 597, Rzym: 10 maja 1721, s. 9-10.
  20. ↑ Diario ordinaro. Num. 1065, Rzym: 31 maja 1724, s. 7.
  21. ↑ Diario Ordinario. Num. 2020., Rzym: 15 lipca 1730, s. 7.
  22. ↑ Diario Ordinario. Num. 3596, Rzym: 20 sierpnia 1740, s. .
  23. ↑ Diario Ordinario. Num. 6396, Rzym: 8 lipca 1758, s. 20.
  24. ↑ Diario Ordinario. Num. 8059, Rzym: 20 maja 1769, s. 18.
  25. ↑ Diario Ordinario. Num. 14, Rzym: 18 lutego 1775, s. 15.
  26. ↑ Francesco Cancellieri, Storia de' solenni possessi de' Sommi Pontefici, detti anticamente processi o processioni, dopo la loro coronazione, dalla Basilica Vaticana alla Lateranense..., Rzym 1802, s. 436.
  27. ↑ Diario di Roma. Del 1 ottobre 1823. Num. 78, s. 6.
  28. ↑ Diario di Roma. Del 1 aprile 1829. Num. 26, s. 3.
  29. ↑ Diario di Roma. Del 5 Febbrajo 1831. Num. 10, s. 4.
  30. ↑ Diario di Roma. Anno 1846, N. 49, Sabato 20 giugno, s. 1.
  31. ↑ La Civiltà cattolica, Serie XVIII, vol. XI, s. 615
  32. ↑ La Civiltà cattolica, Serie X, vol. V, quad. 1276
  33. ↑ Acta Apostolicae Sedis, vol. 06, Rzym 1914, s. 495.
  34. ↑ Acta Apostolicae Sedis, vol. 14, Rzym 1922, s. 93.
  35. ↑ Habemus Papam – Pope Pius XII. YouTube.
  36. ↑ Habemus Papam! – Pope Pio XII. YouTube.
  37. ↑ Election of Pope John XXIII. YouTube.
  38. ↑ Elezione Papa Paolo VI (1963) . YouTube.
  39. ↑ John Paul I Election and First Blessing. YouTube.
  40. ↑ RAIStoria Elezione Giovanni Paolo II. YouTube.
  41. ↑ Announcement of John Paul II becoming Pope October 1978 . YouTube.
  42. ↑ Tekst rozpoczynający Habemus Papam w nowym Tysiącleciu w roku 2005 r.
  43. ↑ 19 Aprile 2005 – Elezione di Papa Benedetto XVI YouTube.
  44. ↑ Habemus Papam, Franciscus. YouTube.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Habemus_papam&oldid=75081469”