Hotchkiss H-35

Francuski czołg lekki

Hotchkiss H-35/H-39francuskie czołgi lekkie z okresu II wojny światowej produkowane przez firmę Hotchkiss. Oficjalnie oznaczone jako Char léger modèle 1935 H (czołg lekki model 1935H) i modèle 1935 H modifié 1939 (model 1935 H modyfikacja 1939), znane są powszechnie jako H-35 i H-39[1]; spotykane jest też oznaczenie niemieckie H-38[2].

Hotchkiss H-35
Ilustracja
Izraelski Hotchkiss H-39, Muzeum Jad la-Szirjon
Dane podstawowe
Państwo

 Francja

Producent

Hotchkiss

Typ pojazdu

czołg lekki

Trakcja

gąsienicowa

Załoga

2 osoby

Historia
Prototypy

1934

Produkcja

19361940

Wycofanie

1945

Egzemplarze

400 (H-35)

Dane techniczne
Silnik

1 silnik benzynowy 6-cylindrowy Hotchkiss
o mocy 75 KM

Transmisja

mechaniczna

Pancerz

12 – 40 mm

Długość

4220 mm

Szerokość

1950 mm

Wysokość

2150 mm

Masa

bojowa: 10 600 kg

Moc jedn.

7 KM/t

Osiągi
Prędkość

27 km/h

Zasięg pojazdu

Na drodze 150 km
W terenie 100

Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)

bez przygotowania: 0,85 m

Rowy (szer.)

1,80 m

Ściany (wys.)

0,50 m

Kąt podjazdu

40 st.

Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 działko SA18 Le/21 kal. 37 mm
1 karabin maszynowy Châtellerault Mle 31 kal. 7,5 mm
Użytkownicy
Francja, Polska, Niemcy, Izrael

Historia konstrukcji

edytuj

Na początku lat 30. XX w. dowództwo armii francuskiej zdecydowało się na wprowadzenie nowych lekkich czołgów służących do wsparcia piechoty, dla zamiany przestarzałych czołgów Renault FT. 2 sierpnia 1933 r. ogłoszono konkurs na projekt dwuosobowego czołgu 6-tonowego, w którym wzięła udział m.in. firma zbrojeniowa i motoryzacyjna Hotchkiss[3]. Pierwszy prototyp czołgu, przedstawiony do badań komisji Vincennes w styczniu 1935, był bezwieżowy, uzbrojony w karabin maszynowy w kadłubie, lecz 19 lipca 1935 roku przedstawiono kolejny prototyp wyposażony w wieżę[1]. W ostatecznej postaci czołg był podobny do zaprojektowanego w tym samym czasie czołgu wsparcia piechoty Renault R-35 – oba posiadały odlewany pancerz kadłuba i podobne zawieszenie, oraz wykorzystywały taką samą standardową wieżę z uzbrojeniem (typu APX-R)[1]. Mimo posiadania silnika podobnej mocy (75 KM), dzięki innym przełożeniom napędu, czołg Hotchkiss był szybszy. Załogę czołgu stanowiło 2 ludzi: kierowca siedział w kadłubie, a dowódca w wieży. Było to największą wadą tego pojazdu, gdyż dowódca musiał jednocześnie obsługiwać działko i sprzężony z nim karabin maszynowy oraz prowadzić obserwację pola walki i wydawać rozkazy.

Czołg Hotchkiss początkowo został odrzucony przez piechotę, która wybrała czołg R-35, lecz dzięki większej prędkości czołg ten zyskał uznanie kawalerii, która 6 listopada 1935 zamówiła 200 sztuk. W 1937 roku zamówiono dalsze 92 sztuki i 108 dla piechoty. Oficjalnym oznaczeniem czołgu było Char léger modèle 1935 H (czołg lekki model 1935H), lecz powszechnie znany był pod skrótem H-35.

Rozwinięciem czołgu H-35 był Char léger modèle 1935 H modifié 1939 (model 1935 H modyfikacja 1939), nieoficjalnie oznaczany H-39, wyposażony w mocniejszy silnik o mocy 120 KM, który pozwalał na rozwijanie większej prędkości. Odróżniał się on wizualnie podwyższonym przedziałem silnikowym w tylnej części kadłuba. Czołg ten przyjęto na uzbrojenie pod koniec 1938, a dostawy rozpoczęto od marca 1939 roku. Warto dodać, że jego oznaczeniem fabrycznym było Hotchkiss modèle 38 série D, stąd spotykane jest też w literaturze nieoficjalne oznaczenie H-38 dla odróżnienia od modelu z ulepszonym uzbrojeniem. Oznaczenie 38H przyjęli natomiast Niemcy dla zdobycznych czołgów H-39 niezależnie od uzbrojenia[2].

W 1940 roku rozpoczęto dostarczać ulepszony model H-39, w którym zmieniono uzbrojenie główne na armatę Puteaux SA38 kal. 37 mm o dłuższej lufie L/33, w zmodyfikowanej wieży APX-R1. Model ten nie miał osobnego oficjalnego oznaczenia. W ulepszone wieże z armatą SA38 przezbrojono także nieliczne starsze czołgi H-35.

Ogółem wyprodukowano ok. 1090-1110 czołgów H-35/39, w tym 400 H-35[1]. Do 1 maja 1940 roku wyprodukowano 557 czołgów H-39[3], lecz produkcję kontynuowano także po ataku Niemiec.

Użycie

edytuj

W momencie agresji Niemiec na Francję w uzbrojeniu armii francuskiej znajdowało się 821 czołgów H-35 i H-39. Piechota na 1 kwietnia 1940 posiadała 98 czołgów H-35 i 271 H-39[3], a kawaleria na 10 maja 1940 posiadała 276 czołgów H-35 i 252 H-39[4]. Czołgi te używane były w piechocie przez 8 batalionów czołgów (BCC): H-35 przez 13 i 38 BCC, a H-39 przez 25 i 26 BCC z 1 Dywizji Pancernej (1. DCr), 14 i 27 BCC z 2. DCr oraz 42 i 45 BCC z 3. DCr[3]. Kilka pojazdów H-39 w składzie 342 samodzielnej kompanii czołgów (342 CACC), wydzielonej z 42 BCC, wzięło udział w walkach o Narwik w Norwegii. W kawalerii czołgów tych używały różne pododdziały. 16 czołgów H-35 i 16 H-39 w momencie wybuchu wojny znajdowało się w koloniach francuskich w Afryce Północnej – w 1 Pułku Szaserów Afrykańskich (1 RCA) w Maroku[4] i zostały przejęte później przez Wolnych Francuzów gen. de Gaulle’a.

Armia niemiecka po klęsce Francji zdobyła ok. 600 czołgów H-35/39 i po wyremontowaniu i niewielkich modyfikacjach zostały przyjęte do uzbrojenia jako PzKpfw. 35H 734(f) (wozy pierwszego modelu) i PzKpfw. 38H 735(f) (czołgi z nowym silnikiem, niezależnie od uzbrojenia)[2]. W praktyce posługiwano się oznaczeniami skróconymi w rodzaju H38 lub H38(f)[2]. Na zmodyfikowanych pojazdach stosowano niemieckie wieżyczki dowódcy z włazem dwudzielnym zamiast oryginalnej kopułki obserwacyjnej[2]. Część pojazdów zostało przebudowane na działa samobieżne z haubicami 105 mm oraz armatami ppanc. 75 mm, 11 pojazdów uzbrojono w wyrzutnie pocisków rakietowych 280 lub 320 mm. Czołgi Hotchkiss na ogół nie służyły jednak bojowo w regularnych oddziałach pancernych walczących na froncie, z uwagi na ich małą przydatność, natomiast używano ich przede wszystkim do celów szkolnych, okupacyjnych (m.in. w Norwegii i na Krecie) i przeciwpartyzanckich (na Bałkanach)[5]. Wyjątkowo, czołgów tych używał 211 Batalion Pancerny walczący od 1941 roku na froncie wschodnim w Finlandii[6]. Pewna liczba została przydzielona do kompanii pancernej 7 Ochotniczej Dywizji Górskiej Waffen SS „Prinz Eugen” oraz kilku innych pododdziałów Wehrmachtu, jak również jednostek policyjnych, walczących głównie z partyzantami Tito w Jugosławii[7]. Przez to, H38 stał się najliczniej wykorzystywanym przez Niemców czołgiem francuskim, w liczbie ok. 400 sztuk[7]. Dopiero po lądowaniu aliantów w Normandii w 1944 roku, w walkach zostały użyte czołgi odtwarzanej we Francji 21 Dywizji Pancernej i 206 Batalionu Pancernego[8].
Po lądowaniu w Normandii, 30 zdobytych z powrotem czołgów PzKpfw 38H zostało wcielonych do armii francuskiej i były używane jeszcze w 1945 r. Uzyskane od Wolnych Francuzów egzemplarze H-39 użyli w trakcie walk w 1946 r.

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Janusz Magnuski, Wozy bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946, Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1998, s. 22-23, ISBN 83-86776-39-0, ISBN 83-86776-00-5, OCLC 751475596.
  2. a b c d e Żygulski 2012 ↓, s. 6.
  3. a b c d Francois Vauvillier: Nos chars en 1940: pourquoi, combien, w: „Histoire de Guerre Blindes & Materiel” nr 74, 2006, ss.44-45
  4. a b Francois Vauvillier: Notre cavalerie mecanique a son apogee le 10 maj 1940, w: „Histoire de Guerre Blindes & Materiel” nr 75, 2007, s.47
  5. Żygulski 2012 ↓, s. 7-8.
  6. Żygulski 2012 ↓, s. 9.
  7. a b Żygulski 2012 ↓, s. 10-11.
  8. Żygulski 2012 ↓, s. 17-18.

Bibliografia

edytuj
  • Philip Trewhitt, Armored Fighting Vehicles. Brown Packaging Books, 1999.
  • Pierre Touzin, Les véhicules blindés français, 1900-1944. EPA, 1979.
  • Jean-Gabriel Jeudy, Chars de France, E.T.A.I., 1997.
  • Pascal Danjou, Hotchkiss H35 / H39, Editions du Barbotin, Ballainvilliers, 2006
  • Janusz Magnuski, Wozy bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946 Wydawnictwo Lampart, Warszawa 1998
  • Eugeniusz Żygulski. Czołgi francuskie w służbie Wehrmachtu. „Poligon”. 3(32)/2012, maj-czerwiec 2012. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1895-3344. 

Linki zewnętrzne

edytuj