Indygówka niebieska
Indygówka niebieska[3], łuszczyk niebieski[4] (Cyanoloxia brissonii) – gatunek małego ptaka z rodziny kardynałów (Cardinalidae). Dosyć często występuje na nizinach środkowej i wschodniej części Ameryki Południowej pomiędzy Amazonią a stepami Patagonii, dwie odizolowane populacje w Wenezueli i Kolumbii. Jest uznawany za gatunek najmniejszej troski.
| Cyanoloxia brissonii | |||
| (Lichtenstein, 1823) | |||
 Samiec | |||
;_Canudos,_Bahia,_Brazil.jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
indygówka niebieska | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Systematyka edytuj
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Karol Linneusz w 1758 roku w 10. edycji Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Loxia cyanea, a jako miejsce typowe błędnie wskazał Angolę[5], co w 1923 roku Todd poprawił na stan Bahia w Brazylii[6][7]. Gatunek często był umieszczany w rodzaju Cyanocompsa. Gdy postanowiono włączyć Cyanocompsa do rodzaju Passerina, okazało się, że trzeba by wówczas zmienić popularną w piśmiennictwie nazwę Passerina cyanea (łuszczyk indygowy, oryginalna nazwa Tanagra cyanea Linnaeus, 1766), jako że stałaby się ona homonimem nowej nazwy indygówki niebieskiej. Aby uniknąć zamieszania w nazewnictwie, postanowiono uznać nazwę Loxia cyanea za nieważną i zastąpić ją nazwą Fringilla brissonii nadaną przez Martina Lichtensteina[6]. Jego krótki opis gatunku ukazał się w 1823 roku w katalogu Königliches Museum w Berlinie – „Verzeichniss der Doubletten des zoologischen Museums der Königl.”; jako miejsce typowe autor wskazał Brazylię[8], co przy okazji wspomnianej zmiany nazwy gatunku uściślono do stanu Bahia[6][9][10].
Obecnie indygówka niebieska zaliczana jest do rodzaju Cyanoloxia[3][11][12]. Wyróżnia się pięć podgatunków[9][11][12][13]:
- C. b. caucae (Chapman, 1912)
- C. b. minor (Cabanis, 1861)
- C. b. brissonii (Lichtenstein, 1823)
- C. b. sterea (Oberholser, 1901)
- C. b. argentina (Sharpe, 1888)
Etymologia edytuj
- Cyanoloxia: gr. κυανος kuanos – ciemnoniebieski; rodzaj Loxia Linnaeus, 1758[14].
- brissonii: od nazwiska Mathurina Jacques’a Brissona – francuskiego zoologa[15].
Morfologia edytuj
Nieduży ptak ze średniej wielkości, grubym, silnym i krótkim dziobem w kolorze czarniawo-szarym z wyraźnie bledszą częścią przydziobową dolnej szczęki. Tęczówki ciemnobrązowe. Nogi czarniawe. Wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec o niebieskim, dosyć jednolitym upierzeniu, nieco jaśniejszym na czole i policzkach. Okolice oczu, nasady dzioba, podbródka i gardła czarniawe. Górne części ciała ciemnoniebieskie. Lotki czarniawe. Klatka piersiowa i brzuch ciemnoniebieskie, a dolna część boków szaroniebieska. Samice są jaśniejsze, brązowe o ciepłym odcieniu na górnej części ciała i pomarańczowobrązowym na dolnej części. Płowe gardło i podgardle. Sterówki matowe czarniawobrązowe. Młode samce przypominają samice, wybarwiają się na niebiesko dopiero w drugim roku życia, stopniowo, najpierw w okolicach głowy, potem brzucha. C. b. caucae jest nieco mniejszy od podgatunku nominatywnego, C. b. minor jest nieco jaśniejszy w okolicy kupra, C. b. sterea jest mniejszy i ciemniejszy, a C. b. argentina jest większy. Długość ciała z ogonem: 15 cm, masa ciała 27–28 g[12][9].
Zasięg występowania edytuj
Poszczególne podgatunki indygówki niebieskiej występują:
- C. b. caucae – w południowo-zachodniej Wenezueli w dolinach rzek Patía, Cauca i Dagua,
- C. b. minor – w górach północnej Wenezueli od stanu Falcón i Lara na wschód do Sucre i Monagas,
- C. b. brissonii – w północno-wschodniej Brazylii od stanu Piauí i Ceará na południe do stanu Bahia,
- C. b. sterea – we wschodniej i południowej Brazylii, wschodnim Paragwaju, północno-wschodniej Argentynie i Urugwaju,
- C. b. argentina – we wschodniej Boliwii, południowej Brazylii, Gran Chaco w Paragwaju i północnej Argentynie[12][9].
Jest gatunkiem w zasadzie osiadłym. Jego zasięg występowania (Extent of occurrence, EOO) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 14,9 mln km²[16].
Ekologia edytuj
Głównym habitatem indygówki niebieskiej są zarośla i gęsta roślinność oraz obrzeża Chaco. W Wenezueli i Kolumbii występuje w suchych lub półpustynnych zaroślach i na obrzeżach suchych lasów, na wysokościach do 1600 m n.p.m. W Argentynie do 2000 m n.p.m.[12]
Informacje o diecie tego gatunku są bardzo skąpe. W północno-wschodniej Brazylii stwierdzono żerowanie na kwiatach Zornia dipylla. Występuje zazwyczaj w parach[12]. Długość generacji jest określana na 4,2 lat[16].
Rozmnażanie edytuj
Niewiele wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku. Opisano tylko pojedyncze gniazdo podgatunku C. b. argentina. W grudniu w gnieździe w kształcie kielicha o wymiarach: średnica zewnętrzna 9 cm, wewnętrzna 5x5,5 cm i wysokości 7,5 cm, zbudowanym z włókien roślinnych, znaleziono 2 jaja. Jaja były błękitne z drobnymi kasztanowatymi plamkami o większym skupieniu na szerszym końcu jaja. Opisano też lęgi z trzema jajami w kolorach niebieskawobiałym lub czerwonawobiałym z jasnocynamonowym plamkowaniem. Brak dalszych informacji[12].
Status edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN indygówka niebieska klasyfikowana jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie jest określona, zaś jej trend nie jest określony[12][16]. Ptak ten opisywany jest jako dosyć pospolity[2][12].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Cyanocompsa brissonii, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2022-09-21] (ang.).
- ↑ a b Cyanoloxia brissonii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Cardinalidae Ridgway, 1901 - kardynały - Cardinals, grosbeaks and allies (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-09-22].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 381, 1999.
- ↑ K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758 (łac.).
- ↑ a b c R.A. Paynter jr., Subfamily Cardinalinae, [w:] R.A. Paynter Jr. & R.W. Storer, Check-list of birds of the World, t. 13, Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1970, s. 239–240, 243–244 (ang.).
- ↑ W.E. Clyde Todd. A Review of the Genus Cyanocompsa. „The Auk”. 40 (1), s. 65, 1923. JSTOR: 4073680. (ang.).
- ↑ H. Lichtenstein, Verzeichniss der Doubletten des zoologischen Museums der Königl. Universität zu Berlin nebst Beschreibung vieler bisher unbekannter Arten von Säugethieren, Vögeln, Amphibien und Fischen, Berlin: In Commission bei T. Trautwein, 1823, s. 22 (łac. • niem.).
- ↑ a b c d Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & David Christie (red.). T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 423. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ Denis Lepage: Ultramarine Grosbeak Cyanoloxia brissonii (Lichtenstein, MHC 1823). Avibase. [dostęp 2022-09-21]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i David Brewer: Ultramarine Grosbeak Cyanoloxia brissonii, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-09-21]. (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-09-16].
- ↑ Cyanoloxia, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-25] (ang.).
- ↑ brissonii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-25] (ang.).
- ↑ a b c Ultramarine Grosbeak Cyanoloxia brissonii, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].