Inkluzja (mineralogia)

Inkluzja (wrostek) – ciało obce (stałe, ciekłe lub gazowe) znajdujące się w minerale. Inkluzją może też być szczelina łupliwości, pęknięcie lub inny naturalny defekt wewnętrzny, zakłócający bieg wiązki światła w kamieniu. W ujęciu gemmologicznym obecność inkluzji w kamieniu szlachetnym może być uznawana za zjawisko ujemne (diament) lub dodatnie (kamienie barwne lub bursztyn).

Inkluzja anatazu (1 mm) w krysztale kwarcu. Kolekcja: P. Zając

Inkluzje fluidalne w krysztale kwarcu (1 cm). Kolekcja: P. Zając

Obserwuje się często zjawiska optyczne zwane efektem "kociego oka", "tygrysiego oka, "bawolego oka" lub "sokolego oka", efekt gwiazdy, irydescencji, zjawisko jedwabnego połysku i in.

Rodzaje inkluzji

• protogenetyczne – najczęściej występujące w postaci różnej wielkości kryształków w krysztale podstawowym już w czasie jego powstawania
• syngenetyczne – formujące się równocześnie z kryształem podstawowym. Najczęściej są to krople roztworów magmowych lub pęcherzyki gazów; czasami kryształy tego samego minerału
• epigenetyczne – powstające w różnego rodzaju szczelinach i pęknięciach po wykształceniu się kryształu podstawowego

Nie istnieją całkowicie czyste kamienie szlachetne, jednak "błędy" (czyli inkluzje) ujawniać się mogą w dopiero pod mikroskopem elektronowym.

Ponieważ wrostki nie są zjawiskiem przypadkowym, zwykle podlegają ścisłym prawidłowościom, mogą dostarczyć wielu informacji na temat powstawania złóż minerałów, mogą służyć nieocenioną pomocą w rozpoznawaniu kamieni szlachetnych i ozdobnych.

Chociaż wrostki są indywidualną cechą każdego kamienia, istnieją ich typowe obrazy, które można przyporządkować określonym rodzajom kamieni szlachetnych. Wrostki mogą być tego samego rodzaju (np. diament w diamencie) lub odmiennym (np. cyrkon w szafirze). Mimo niewielkich rozmiarów dają wyobrażenie o powstawaniu otaczającego ich kryształu. Wrośnięte minerały są starsze od "gospodarza" i zostały przez niego obrośnięte. Wrostki organiczne występują tylko w bursztynie oraz lodzie. Wrostkami są też zakłócenia struktury kryształów, oznaki faz krystalizacji i barwne prążki. Powstają one w wyniku nierównego wzrostu spowodowanego zmieniającymi się procesami krystalizacji. Do wrostków zalicza się też pustki wypełnione cieczami lub gazami, uskoki i szczeliny (tzw. ogony).

Zobacz też

• właściwości fizyczne i chemiczne minerałów