Język kapuczyński
 |
Ten artykuł od 2011-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Język kapuczyński (czasem używany jest także termin język beżtyjski, nazwa własna Бэжти) – jeden z niewielkich języków kaukaskich, używany przez blisko 7 tys. osób w południowym Dagestanie i Gruzji[1]. Język kapuczyński należy do języków didojskich w zespole awaro-didojskim, tworzącym podgrupę wśród języków dagestańskich w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
ok. 7 tysięcy | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | kap | ||
| IETF | kap | ||
| Glottolog | bezh1248 | ||
| Ethnologue | kap | ||
| WALS | bez | ||
| SIL | KAP | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Kapuczyński jest blisko spokrewniony z językiem chunzybskim[2].
Językiem kapuczyńskim posługuje się ludność w trzech niewielkich wioskach w południowym Dagestanie: Beżta, Choszar-Chota i Tladal. Sporadycznie używana nazwa tego języka, beżtyjski, pochodzi od nazwy wsi Beżta, natomiast nazwa język kapuczyński, wzięła się od gruzińskiej nazwy tejże wsi. Jednym z ważniejszych badaczy języka kapuczyńskiego, był gruziński badacz, E. A. Łomtadze, który w swych pionierskich pracach używał takiej właśnie nazwy, ona też utrwaliła się i weszła do użytku.
Dane mówiące o liczbie osób posługujących się tym językiem nie są zbyt dokładne, ponieważ w dużej mierze opierały się na szacunkach. Według statystyk w 1926 r. języka tego używało zaledwie 1447 osób. W późniejszym czasie użytkownicy kapuczyńskiego uznawani byli za odłam Awarów i tak też zapisywani podczas kolejnych spisów powszechnych. Szacunki z lat 1958 oraz 1967 mówiły o ok. 2500–2800 użytkownikach języka, dane, natomiast według spisu powszechnego, przeprowadzonego na terenie Federacji Rosyjskiej w 2000 r. liczba osób posługujących się tym językiem wynosi 6184 osób.
Brak tradycji literackiej[3]. Bywa zapisywany cyrylicą[1]. Jest używany wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, w domu, wśród przyjaciół. W charakterze języka literackiego używany jest język awarski[1], jako największy język literacki Dagestanu. Wśród ludności rozpowszechniony jest także rosyjski, jako język urzędowy Federacji Rosyjskiej. Awarski i rosyjski są wykorzystywane w edukacji i komunikacji ponadlokalnej[4]. Kapuczyński jest zdecydowanie zagrożony wymarciem, ze względu na dominację awarskiego i niewielką liczebność społeczności[4].
Ze względu na swoją historię wykazuje wpływy awarskiego, tureckiego, arabskiego, perskiego, gruzińskiego oraz rosyjskiego[3]. Sam wywarł wpływ na język chunzybski[2].
Kapuczyński jest językiem ergatywnym.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Bezhta, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ a b Salminen 2007 ↓, s. 249.
- ↑ a b The Bezhtas. The Red Book of the Peoples of the Russian Empire. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).
- ↑ a b Salminen 2007 ↓, s. 238.
Bibliografia
edytuj- Tapani Salminen, Europe and North Asia, [w:] Christopher Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Bibliografia prac dotyczących języka kapuczyńskiego (beżtyjskiego). l.u-tokyo.ac.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- Bezhta, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2011-05-11] (ang.).
- Bezhta. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).