Język ngadha
Język ngadha[1][2] (a. ngad’a, ngada, na’da, nga’da), także: bajawa (a. bajava), rokka[3][4] – język austronezyjski używany w prowincji Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie we wschodniej Indonezji, w południowo-środkowej części wyspy Flores[3]. Posługuje się nim grupa etniczna Ngadha (Ngada)[2][5]. Według danych szacunkowych z 1995 roku miał wówczas 60 tys. użytkowników[3].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
60 tys. (1995) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6a żywy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | nxg | ||
| IETF | nxg | ||
| Glottolog | ngad1261 | ||
| Ethnologue | nxg | ||
| BPS | 0114 6 | ||
| WALS | ngd | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Jest znacznie zróżnicowany wewnętrznie. Dzieli się na dialekty: centralny, bajawa, południowy[3]. Określenie „bajava” pochodzi od nazwy ośrodka administracyjnego Bajawa[6]. Publikacja Ethnologue jako odrębny język klasyfikuje odmianę wschodnią (5 tys. użytkowników)[7]. Dialekt zwany so’a (od nazwy miejscowości) również bywa uważany za oddzielny język[8][9].
Ngadha tworzy kontinuum dialektalne wraz z kilkoma pobliskimi językami: kéo, nage, ende, li’o[10][11]. Został zaliczony do zaproponowanej grupy języków centralnego Flores[12].
W języku ngadha występuje mieszany system liczbowy, z elementami systemu kwinarnego (piątkowego), które mogą być pozostałością po hipotetycznym papuaskim substracie językowym[13].
Badaniem języka i kultury Ngadha zajmował się w XX w. misjonarz Paul Arndt[14]. Został opisany w postaci opracowania gramatycznego (1933)[15] i słownika (1961)[16]. Istnieje także opracowanie nt. tradycji ustnej tej grupy etnicznej (1983), w którym zawarto też skrótowy opis gramatyki ngadha[17]. Ngadha nie wykształcił tradycji piśmienniczej[3]. Do sporadycznego zapisywania tego języka (np. w tekstach lingwistycznych) stosuje się alfabet łaciński. Nie wypracowano jednak ujednoliconych zasad ortografii[18].
Przypisy
edytuj- ↑ Olaf H. Smedal, On the Value of the Beast or the Limit of Money: Notes on the Meaning of Marriage Prestations among the Ngadha, Central Flores (Indonesia), [w:] Knut Mikjel Rio, Olaf H. Smedal (red.), Hierarchy: Persistence and Transformation in Social Formations, Oxford–New York: Berghahn Books, 2009, s. 269–297, ISBN 978-1-84545-493-7, OCLC 608158100, JSTOR: j.ctt9qcqgq.12 [dostęp 2021-08-19] (ang.), patrz s. 272.
- ↑ a b Louise Baird: A Grammar of Kéo: An Austronesian Language of East Nusantara. Canberra: Department of Linguistics, The Research School of Pacific and Asian Studies at The Australian National University, 2002, s. 20. DOI: 10.25911/5d78db542cf75. OCLC 746845105. [dostęp 2021-08-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Ngad’a, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ Zulyani Hidayah: Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia. Wyd. 2. Jakarta: Yayasan Pustaka Obor Indonesia, 2015, s. 279–280. ISBN 978-979-461-929-2. OCLC 913647590. [dostęp 2022-08-11]. (indonez.).
- ↑ A. A. Biernowa: Ngada. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 368. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. [dostęp 2022-08-11]. (ros.).
- ↑ Djawanai i Grimes 1995 ↓, przyp. 1, s. 593.
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Ngad’a, Eastern, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
- ↑ Alexander Elias, Lio and the Central Flores languages, Leiden University, 2018, s. 82, 146, OCLC 8590873874 [dostęp 2023-10-09] (ang.).
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), So’a, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ Gregory L. Forth: Beneath the Volcano: Religion, Cosmology and Spirit Classification Among the Nage of Eastern Indonesia. Leiden: KITLV Press, 1998, s. 23, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 177. DOI: 10.1163/9789004434844. ISBN 978-90-0443-484-4. ISBN 978-90-6718-120-4. OCLC 40229240. (ang.).
- ↑ Adam Harr, Recentering the margins? The politics of local language in a decentralizing Indonesia [online], 2015 (Tilburg Papers in Culture Studies 152), s. 9 [dostęp 2023-10-09] (ang.).
- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Central Flores. Glottolog 4.5. [dostęp 2022-08-04]. (ang.).
- ↑ Schapper i Klamer 2017 ↓, s. 307.
- ↑ Djawanai i Grimes 1995 ↓, s. 593.
- ↑ Paul Arndt: Grammatik der Ngad’a-Sprache. Bandoeng: A.C. Nix & Co., 1933, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen LXXII. OCLC 898811110. [dostęp 2022-09-25]. (niem.).
- ↑ Paul Arndt: Wörterbuch der Ngadhasprache. Fribourg, Suisse: Posieux, 1961, seria: Studia Instituti Anthropos 15. OCLC 556870273. [dostęp 2022-09-25]. (niem.).
- ↑ Stephanus Djawanai: Ngadha Text Tradition: The Collective Mind of the Ngadha People, Flores. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1983, seria: Pacific Linguistics D-55; Materials in languages of Indonesia 20. DOI: 10.15144/PL-D55. ISBN 0-85883-283-6. OCLC 12146835. (ang.).
- ↑ Djawanai i Grimes 1995 ↓, s. 598.
Bibliografia
edytuj- Stephanus Djawanai, Charles E. Grimes: Ngada. W: Darrell T. Tryon (red.): Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995, s. 593–599, seria: Trends in Linguistics. Documentation 10. DOI: 10.1515/9783110884012.1.593. ISBN 978-3-11-088401-2. OCLC 868970232. (ang.).
- Antoinette Schapper, Marian Klamer: Numeral systems in the Alor-Pantar languages. W: Marian Klamer (red.): The Alor-Pantar languages: History and typology. Berlin: Language Science Press, 2017, s. 277–329, seria: Studies in Diversity Linguistics 3. DOI: 10.5281/zenodo.569393. ISBN 978-3-944675-94-7. OCLC 1030820272. (ang.).