Język sula

język austronezyjski

Język sula, także sananajęzyk austronezyjski używany w prowincji Moluki Północne w Indonezji, w archipelagu wysp Sula, zwłaszcza na wyspach Sanana i Mangole (Mangon). Według danych z 2020 r. posługuje się nim nie więcej niż 47 tys. osób (grupa etniczna Sula)[1].

Sula
Obszar

Moluki Północne (Indonezja)

Liczba mówiących

<47 tys. (2020)

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 6a żywy
Kody języka
ISO 639-3 szn
IETF szn
Glottolog sula1245
Ethnologue szn
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Jest rozdrobniony wewnętrznie, jego odmiany tworzą złożone kontinuum dialektalne[2]. Czasem wyróżnia się trzy (bądź cztery) dialekty: facei (facé), fagudu, falahu oraz dość odrębny mangole (mangoli, mongon)[3][4]. „Facei”, „Fagudu”, „Falahu” i „Mangole” to nazwy poszczególnych plemion w obrębie grupy etnicznej Sula[5], przy czym w 2020 r. odnotowano, że klasyfikacja ta nie odpowiada ściśle różnicom dialektalnym[2].

Istnieje podstawowy podział na dialekty sanana (używane przez podgrupy Facei, Fagudu i Falahu) i dialekty mangon (używane przez ludność Mangon)[6]. Ethnologue wyodrębnia mangon jako oddzielny język[7][8]. Poza Sanana i Mangole jego użytkownicy zamieszkują również wyspy Taliabu, Buru, Bacan i Ternate, a także Surabaję i Dżakartę[9].

Jest spokrewniony z językiem buru; został także powiązany z bliskim geograficznie językiem taliabu[10], lecz w 2021 r. taliabu zaliczono do języków celebeskich[11]. Historycznie sula znalazł się pod wpływem znaczących języków regionalnych: malajskiego ambońskiego (lingua franca) i ternate (który był językiem administracji)[12]. Ze źródeł tych zaczerpnięto wiele elementów słownictwa, do języka przedostały się też pożyczki arabskie i niderlandzkie[13]. Nowsze zapożyczenia pochodzą z języka indonezyjskiego[12].

Jest zagrożony wymarciem[14]. Według informacji z 2020 r. pozostaje w użyciu głównie na terenach wiejskich, przy czym jego znaczenie różni się w zależności od miejscowości i grupy wiekowej. W mieście Sanana preferowanym środkiem komunikacji jest lokalny malajski (zarówno w kontaktach publicznych, jak i prywatnych), choć osoby ze starszego pokolenia często posługują się też sula[15]. Poza miastem sula bywa znany również młodszemu pokoleniu, lecz nawet na terenach wiejskich odgrywa ograniczoną rolę w komunikacji. Największą żywotność rodzimego języka zaobserwowano w mniejszych wsiach, najbardziej oddalonych od miasta Sanana[16]. Przeważnie nie jest przyswajany przez ludność napływową (nie komunikują się w nim Bajo – pomimo bliskich kontaktów – ani tym bardziej migranci z Jawy i Celebesu, przybyli w drodze późniejszych fal migracyjnych)[17]. W edukacji wykorzystywany jest język indonezyjski[18].

Sporządzono opis tego języka (udokumentowano jego gramatykę i podstawowe słownictwo)[19]. Aż do 2020 r. pozostawał praktycznie nieopisany; wcześniejsze materiały ograniczały się do list słownictwa i mało obszernych danych gramatycznych[20].

Nie wykształcił tradycji literackiej, zapisywany jest jedynie sporadycznie, przy czym brak ustandaryzowanej ortografii. W przestrzeni publicznej pojawia się na grafitti, na znakach i w sloganach politycznych[21]. Bywa też wykorzystywany w nieformalnej komunikacji internetowej (w mediach społecznościowych)[22].

Przypisy

edytuj
  1. Bloyd 2020 ↓, s. vi, 45.
  2. a b Bloyd 2020 ↓, s. 106–107.
  3. M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Sula, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
  4. James T. Collins, Penelitian Bahasa di Maluku, Ambon: Kantor Bahasa Provinsi Maluku, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, 2018, s. 23–24, ISBN 978-602-52601-2-4, OCLC 1099540304 [dostęp 2023-01-06] (indonez.).
  5. Bloyd 2020 ↓, s. vii, 62.
  6. Bloyd 2020 ↓, s. vii, 49, 62.
  7. M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Mangole, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
  8. Barbara F. Grimes, Richard S. Pittman, Joseph Evans Grimes (red.), Ethnologue: Languages of the World, wyd. 12, Dallas: Summer Institute of Linguistics, 1992, s. 610, ISBN 978-0-88312-815-2, OCLC 27019605 (ang.).
  9. Bloyd 2020 ↓, s. 45.
  10. James T. Collins, Preliminary notes on Proto-West Central Maluku: Buru, Sula, Taliabo and Ambelau, [w:] Robert A. Blust (red.), Historical Linguistics in Indonesia, Part 1, Jakarta: Badan Penyelenggara Seri Nusa, Universitas Atma Jaya, 1981 (NUSA: Linguistic studies in Indonesian and languages in Indonesia 10), s. 31–45, OCLC 781564989 [dostęp 2023-05-31] (ang.).
  11. Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Taliabu. Glottolog 4.7. [dostęp 2023-05-31]. (ang.).
  12. a b Bloyd 2020 ↓, s. 141.
  13. Bloyd 2020 ↓, s. 342–535.
  14. Bloyd 2020 ↓, s. 98.
  15. Bloyd 2020 ↓, s. 63–65.
  16. Bloyd 2020 ↓, s. 65.
  17. Bloyd 2020 ↓, s. 81–82.
  18. Bloyd 2020 ↓, s. 95.
  19. Bloyd 2020 ↓.
  20. Bloyd 2020 ↓, s. 50–51.
  21. Bloyd 2020 ↓, s. 64.
  22. Bloyd 2020 ↓, s. 99–103.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj