Język sula
Język sula, także sanana – język austronezyjski używany w prowincji Moluki Północne w Indonezji, w archipelagu wysp Sula, zwłaszcza na wyspach Sanana i Mangole (Mangon). Według danych z 2020 r. posługuje się nim nie więcej niż 47 tys. osób (grupa etniczna Sula)[1].
Obszar | |||
---|---|---|---|
Liczba mówiących |
<47 tys. (2020) | ||
Pismo/alfabet | |||
Klasyfikacja genetyczna | |||
Status oficjalny | |||
Ethnologue | 6a żywy↗ | ||
Kody języka | |||
ISO 639-3 | szn | ||
IETF | szn | ||
Glottolog | sula1245 | ||
Ethnologue | szn | ||
W Wikipedii | |||
| |||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Jest rozdrobniony wewnętrznie, jego odmiany tworzą złożone kontinuum dialektalne[2]. Czasem wyróżnia się trzy (bądź cztery) dialekty: facei (facé), fagudu, falahu oraz dość odrębny mangole (mangoli, mongon)[3][4]. „Facei”, „Fagudu”, „Falahu” i „Mangole” to nazwy poszczególnych plemion w obrębie grupy etnicznej Sula[5], przy czym w 2020 r. odnotowano, że klasyfikacja ta nie odpowiada ściśle różnicom dialektalnym[2].
Istnieje podstawowy podział na dialekty sanana (używane przez podgrupy Facei, Fagudu i Falahu) i dialekty mangon (używane przez ludność Mangon)[6]. Ethnologue wyodrębnia mangon jako oddzielny język[7][8]. Poza Sanana i Mangole jego użytkownicy zamieszkują również wyspy Taliabu, Buru, Bacan i Ternate, a także Surabaję i Dżakartę[9].
Jest spokrewniony z językiem buru; został także powiązany z bliskim geograficznie językiem taliabu[10], lecz w 2021 r. taliabu zaliczono do języków celebeskich[11]. Historycznie sula znalazł się pod wpływem znaczących języków regionalnych: malajskiego ambońskiego (lingua franca) i ternate (który był językiem administracji)[12]. Ze źródeł tych zaczerpnięto wiele elementów słownictwa, do języka przedostały się też pożyczki arabskie i niderlandzkie[13]. Nowsze zapożyczenia pochodzą z języka indonezyjskiego[12].
Jest zagrożony wymarciem[14]. Według informacji z 2020 r. pozostaje w użyciu głównie na terenach wiejskich, przy czym jego znaczenie różni się w zależności od miejscowości i grupy wiekowej. W mieście Sanana preferowanym środkiem komunikacji jest lokalny malajski (zarówno w kontaktach publicznych, jak i prywatnych), choć osoby ze starszego pokolenia często posługują się też sula[15]. Poza miastem sula bywa znany również młodszemu pokoleniu, lecz nawet na terenach wiejskich odgrywa ograniczoną rolę w komunikacji. Największą żywotność rodzimego języka zaobserwowano w mniejszych wsiach, najbardziej oddalonych od miasta Sanana[16]. Przeważnie nie jest przyswajany przez ludność napływową (nie komunikują się w nim Bajo – pomimo bliskich kontaktów – ani tym bardziej migranci z Jawy i Celebesu, przybyli w drodze późniejszych fal migracyjnych)[17]. W edukacji wykorzystywany jest język indonezyjski[18].
Sporządzono opis tego języka (udokumentowano jego gramatykę i podstawowe słownictwo)[19] . Aż do 2020 r. pozostawał praktycznie nieopisany; wcześniejsze materiały ograniczały się do list słownictwa i mało obszernych danych gramatycznych[20].
Nie wykształcił tradycji literackiej, zapisywany jest jedynie sporadycznie, przy czym brak ustandaryzowanej ortografii. W przestrzeni publicznej pojawia się na grafitti, na znakach i w sloganach politycznych[21]. Bywa też wykorzystywany w nieformalnej komunikacji internetowej (w mediach społecznościowych)[22].
Przypisy
edytuj- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. vi, 45.
- ↑ a b Bloyd 2020 ↓, s. 106–107.
- ↑ M. Paul Lewis , Gary F. Simons , Charles D. Fennig (red.), Sula, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
- ↑ James T. Collins, Penelitian Bahasa di Maluku, Ambon: Kantor Bahasa Provinsi Maluku, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, 2018, s. 23–24, ISBN 978-602-52601-2-4, OCLC 1099540304 [dostęp 2023-01-06] (indonez.).
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. vii, 62.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. vii, 49, 62.
- ↑ M. Paul Lewis , Gary F. Simons , Charles D. Fennig (red.), Mangole, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
- ↑ Barbara F. Grimes , Richard S. Pittman , Joseph Evans Grimes (red.), Ethnologue: Languages of the World, wyd. 12, Dallas: Summer Institute of Linguistics, 1992, s. 610, ISBN 978-0-88312-815-2, OCLC 27019605 (ang.).
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 45.
- ↑ James T. Collins, Preliminary notes on Proto-West Central Maluku: Buru, Sula, Taliabo and Ambelau, [w:] Robert A. Blust (red.), Historical Linguistics in Indonesia, Part 1, Jakarta: Badan Penyelenggara Seri Nusa, Universitas Atma Jaya, 1981 (NUSA: Linguistic studies in Indonesian and languages in Indonesia 10), s. 31–45, OCLC 781564989 [dostęp 2023-05-31] (ang.).
- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Taliabu. Glottolog 4.7. [dostęp 2023-05-31]. (ang.).
- ↑ a b Bloyd 2020 ↓, s. 141.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 342–535.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 98.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 63–65.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 65.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 81–82.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 95.
- ↑ Bloyd 2020 ↓.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 50–51.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 64.
- ↑ Bloyd 2020 ↓, s. 99–103.
Bibliografia
edytuj- Tobias S. Bloyd , Sula: Its language, land, and people, Honolulu: University of Hawaiʻi at Mānoa, 2020, OCLC 8640650001 [dostęp 2022-09-06] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Tobias Bloyd: Talking Sula. [dostęp 2023-05-24]. (ang.).