Język buru

język z rodziny austronezyjskiej używany w Indonezji

Język buru (li fuk Buru[1]) – język austronezyjski używany w prowincji Moluki w Indonezji, przez grupę etniczną Buru zamieszkującą wyspę o tej samej nazwie. Według danych z 1989 roku ma ponad 30 tys. użytkowników w Indonezji[2].

li fuk Buru
Obszar

wyspa Buru (Moluki, Indonezja)

Liczba mówiących

33 tys. (1989, Indonezja)

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 6a żywy
Kody języka
ISO 639-3 mhs
IETF mhs
Glottolog buru1303
Ethnologue mhs
WALS buu
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Z danych Ethnologue (wyd. 18) wynika, że jest w użyciu w 70 wsiach na wyspie Buru[2]. Posługuje się nim rdzenna ludność wyspy (określająca się jako orang Buru asli)[1]. Pewni jego użytkownicy zamieszkują także Ambon, Dżakartę i Holandię (2 tys. osób)[3].

Dzieli się na kilka dialektów: buru centralny (rana, wae geren, wae kabo), fogi (li emteban, tomahu), masarete (buru południowy), wae sama (waesama)[2]. Lisela (li enyorot) również bywa rozpatrywany jako jego dialekt[3][4][5], przy czym wzajemna zrozumiałość między lisela a pozostałymi dialektami buru przybiera ograniczony charakter[6][7]. Sami mieszkańcy wyspy wyróżniają jednak jeden język buru[7]. W użyciu są także języki indonezyjski i malajski amboński[2][8]. W buru występują zapożyczenia z malajskiego oraz ternate, portugalskiego i niderlandzkiego[9].

Istnieje rejestr tabu zwany „li garan”, używany na pewnym obszarze dżungli w północno-zachodniej części wyspy (Garan). Polega na zamianie słownictwa (rzeczowników, czasowników i przymiotników), przy zachowaniu gramatyki (składni i morfologii) buru[6][10]. Służy również jako tajny język wśród użytkowników dialektu rana[11].

W latach 80. i 90. XX w. wciąż był szeroko znany, choć stopień jego użycia różnił się w zależności od miejscowości. Odnotowano, że w społecznościach muzułmańskich przeważa lokalny malajski, również w sferze domowej[12]. Dialekty lisela i fogi zostały w znacznej mierze wyparte przez malajski, do czego przyczyniły się kontakty z ludnością napływową[6]; przestały być wykorzystywane w interakcjach z młodszym pokoleniem[13]. W społecznościach chrześcijańskich, a także tych, które zachowują tradycyjne wierzenia, buru pozostał powszechnie używanym środkiem komunikacji[12]. Na wybrzeżu północnym występują użytkownicy języka sula, a wybrzeża zachodnie i południowe zamieszkują migranci z wysp Celebesu Południowo-Wschodniego[13].

Szeroko zakrojone badania nad językiem buru prowadzili w latach 80. XX wieku australijscy misjonarze i etnografowie: Charles E. Grimes i Barbara Dix Grimes[14][15][16].

Jest zapisywany alfabetem łacińskim[2].

System dźwiękowy edytuj

W języku buru występuje pięć samogłosek oraz siedemnaście rodzimych spółgłosek[17]. W taki oto sposób przedstawia się jego system dźwiękowy:

Fonemy spółgłoskowe języka buru
wargowe apikalne laminalne tylnojęzykowe
zwarte p  b t̪  d   () k  g
szczelinowe f s h
nosowe m n ŋ
boczne l
drżące r
półotwarte w j
Fonemy samogłoskowe języka buru
przednie centralne tylne
przymknięte i u
środkowe e o
otwarte a

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Grimes 2006 ↓, s. 117.
  2. a b c d e M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Buru, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-03-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-02] (ang.).
  3. a b Grimes i Lesnussa 1995 ↓, s. 623.
  4. Grimes 2010 ↓, s. 76.
  5. Grimes 2000 ↓, s. 74.
  6. a b c Grimes i Lesnussa 1995 ↓, s. 624.
  7. a b Grimes 2000 ↓, s. 91.
  8. Grimes 2000 ↓, s. 93.
  9. Grimes 1994 ↓, s. 261–262.
  10. Grimes 2000 ↓, s. 89–90.
  11. Grimes 2000 ↓, s. 90.
  12. a b Grimes 1991 ↓, s. 45.
  13. a b Grimes 2010 ↓, s. 75.
  14. Publications by Barbara Dix Grimes, SIL International [dostęp 2020-03-05] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-04].
  15. Publications by Charles E. Grimes, SIL International [dostęp 2020-03-05] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-05].
  16. Chuck & Barbara Grimes, Wycliffe Bible Translators, Bethel Grove Bible Church [zarchiwizowane z adresu 2010-10-19] (ang.).
  17. Grimes 1991 ↓, s. 47–49.

Bibliografia edytuj