Język tehit
Język tehit (a. tahit, tehid), także: kaibus, teminabuan[1][2] – język zachodniopapuaski używany przez grupę ludności w indonezyjskiej prowincji Papua Zachodnia. Według danych z 2000 roku posługuje się nim 10 tys. osób, z czego dla 500 osób jest to jedyny znany język[1]. Jest skoncentrowany na miejscowości Teminabuan[3][4].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
10 tys. (2000) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | kps | ||
| IETF | kps | ||
| Glottolog | tehi1237 | ||
| Ethnologue | kps | ||
| WALS | tht | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Należy do rodziny języków zachodniej Ptasiej Głowy. Dzieli się na szereg dialektów: fkar, imyan, mbol fle, saifi, sawiat salmeit, sfa riere, tehit jit[1][2]. Jest blisko spokrewniony z językami kalabra i moraid, a w dalszej kolejności z moi[5]. W 1981 r. wyróżniono 11–12 dialektów (tehijit, afsya-nekhua-mbolfle, gemna, sfaryere, ymian, sawiat, fkar, yatfle, sayfi, konyokh, salmeit, wraz z bardzo odrębnym kalabra)[6].
Z danych publikacji Peta Bahasa wynika, że jego użytkownicy zamieszkują wieś Kohoin (dystrykt Teminabuan, kabupaten Sorong Selatan) oraz okoliczne tereny[7]. Katalog Ethnologue (wyd. 18) informuje, że jest używany również na znacznym obszarze dystryktu Sawiat. Znany jest też sąsiednim społecznościom językowym. W kontaktach międzyetnicznych i edukacji wykorzystuje się język indonezyjski (choć większość nauczycieli zna tehit). We wsiach graniczących z miastami zaczyna być wypierany przez indonezyjski (nie jest już przyswajany przez dzieci)[1].
W tehit występuje piątkowy (kwinarny) system liczbowy[8].
Badaniem języka tehit zajmował się jego rodowity użytkownik D.A.L. Flassy, autor opracowań gramatycznych[9][10]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim[1].
Morfologia
edytujW języku tehit występują cztery rodzaje gramatyczne – męski, żeński, mnogi i nijaki. Przykłady[11]:
| rodzaj | formant | przykłady |
|---|---|---|
| męski | -w | ndla-w „mąż”, sna-w „księżyc”, qliik-w „wąż” |
| żeński | -m | -ene-m „matka”, tali-m „słońce”, mbol-m „dom” |
| mnogi | -y | sinas-y „mały komar”, sinaq-y „żwir”, siray ‘sól’ |
| nijaki | zero | bd. |
Afiksy rodzajów w języku tehit nie tylko wyrażają płeć, ale informują także o rozmiarze, kompletności i wizualnej zmienności. Rodzaj męski oznacza niewielkie rozmiary, części całości i zmieniający się wygląd, rodzaj żeński jest natomiast kojarzony z dużymi rozmiarami, całkowitością i stałym wyglądem. Przykłady:[12]
|
|
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Tehit, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-03-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
- ↑ a b Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Tehit. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-02)]. (ang.).
- ↑ Berry i Berry 1987 ↓, s. 46.
- ↑ Flassy 1981 ↓, s. 12.
- ↑ Berry i Berry 1987 ↓, s. 36.
- ↑ Flassy 1981 ↓, s. 12–14.
- ↑ Bahasa Tehit. [w:] Peta Bahasa [on-line]. Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan. [dostęp 2022-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-02)]. (indonez.).
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 622.
- ↑ Berry i Berry 1987 ↓, s. 47.
- ↑ Flassy 1991 ↓, s. 3.
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 604.
- ↑ Flassy 1991 ↓, s. 10–12.
Bibliografia
edytuj- Keith Berry, Christine Berry, A Survey of Some West Papuan Phylum Languages, [w:] Peter J. Silzer, Joyce K. Sterner (red.), Workpapers in Indonesian Languages and Cultures, t. 4, Summer Institute of Linguistics, 1987, s. 25–80, OCLC 896388316 [dostęp 2023-05-17] (ang.).
- Don Augusthinus Lamaech Flassy, Struktur bahasa Tehid, Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1981, OCLC 975052347 [dostęp 2023-05-17] (indonez.).
- Don Augusthinus Lamaech Flassy, Grammar sketch of Tehit: A Toror language, the West Doberai Peninsula, New Guinea (Irian Jaya) [praca magisterska], Rijksuniversiteit te Leiden, 1991, OCLC 1015992970 (ang.).
- Gary Holton, Marian Klamer, The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head, [w:] Bill Palmer (red.), The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018 (The World of Linguistics 4), s. 569–640, DOI: 10.1515/9783110295252-005, ISBN 978-3-11-029525-2, OCLC 1041880153 (ang.).