Wonnoporka białobrązowa
Wonnoporka białobrązowa, jamkówka białobrązowa (Anthoporia albobrunnea (Romell) Karasiński & Niemelä) – gatunek grzybów z rodziny pniarkowatych (Fomitopsidaceae)[1].
.jpg) Stary owocnik | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
wonnoporka |
| Gatunek |
wonnoporka białobrązowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Anthoporia albobrunnea (Romell) Karasiński & Niemelä Polish Botany Journal 61(1): 8 (2016) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji: Anthoporia, Fomitopsidaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten zdiagnozował w 1911 r. Lars Romell nadając mu nazwę Polyporus albobrunneus. W 2016 r. Dariusz Karasiński i Tuomo Niemelä przenieśli go do monotypowego rodzaju Anthrodia[1]
Niektóre synonimy nazwy naukowej[2]:
- Antrodia albobrunnea (Romell) Ryvarden 1973
- Coriolellus albobrunneus (Romell) Domański 1974
- Leptoporus albobrunneus (Romell) Pilát 1938
- Piloporia albobrunnea (Romell) Ginns 1984
- Polyporus albobrunneus Romell 1911
- Poria albobrunnea (Romell) D.V. Baxter 1939
- Poria dichroa Bres. 1925
- Tyromyces albobrunneus (Romell) Bondartsev 1953
Stanisław Domański w 1965 r. nadał mu polską nazwę białak białobrązowy, Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę jamkówka białobrązowa[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Anthoporia obydwie nazwy stały się niespójne z nazwą naukową. Karasiński i Niemelä w 2016 r. zaproponowali nazwę wonnoporka białobrązowa[4].
Morfologia edytuj
Jednoroczny, rzadziej wieloletni, rozpostarty, o kształcie eliptycznym lub nieregularnym, miękki i korkowaty. Osiąga długość do 40 cm, średnicę do 8 cm i grubość do 1 cm. Brzeg włóknisto-rzęskowy, na szerokości do 7 mm jest sterylny, w młodych owocnikach biały, w starszych rdzawoczerwonobrązowy. Stare i martwe owocniki stają się brunatne. Pory okrągłe lub kanciaste, początkowo szarobiałe lub kremowe, potem szarobrązowe do cynamonowobrązowych. Na 1 mm długości mieści się ich 3-5, ale czasami zdarzają się pory większe i wydłużone. Subikulum szarobiałe. Pod mikroskopem stereoskopowym widoczna jest w nim na styku z drewnem cienka, czarnobrązowa warstwa. Owocniki młode i w trakcie suszenia wydzielają owocowy zapach[4].
- Cechy mikroskopowe
Brak cystyd i innych sterylnych elementów hymenium, ale czasami końcówki strzępek przenikają do niego. Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 15–20 × 4–6 µm ze sprzążką w podstawie. Bazydiospory serdelkowate do cylindrycznych, szkliste, cienkościenne, gładkie, nieamyloidalne, 5–7 × 1,5–2 µm[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Znane jest występowanie wonnoporki białobrązowej w Europie, Ameryce Północnej, Rosji i na Nowej Zelandii. Na Półwyspie Skandynawskim jest częsta[6]. W Polsce do 2020 r. podano tylko 3 jej stanowiska; jedno historyczne i dwa współczesne – wszystkie w Puszczy Białowieskiej[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[7]. W latach 1995–2004 objęta była ochroną częściową, a od roku 2004 – ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[4].
Grzyb saprotroficzny nadrzewny. Występuje w starych, dobrze zachowanych lasach sosnowych, mieszanych i grądach. Owocniki tworzy od lipca do sierpnia, ale ich pozostałości utrzymują się na drewnie dość długo. Grzybnia rozwijająca się w drewnie jest trwała i w następnych latach znowu tworzą się owocniki aż do rozkładu drewna[4]. Rozwija się na drewnie drzew iglastych, głównie sosny, rzadziej świerka. Powoduje zgniliznę brunatną drewna[5].
Gatunki podobne edytuj
Wonnoporka białobrązowa może być pomylona z wieloma innymi gatunkami grzybów nadrzewnych o rozpostartym owocniku, zwłaszcza z różnymi gatunkami z rodzaju Antrodia (jamkówka). Najbardziej podobna jest pospolita jamkokora rzędowa Neoantrodia serialis rozwijająca się głównie na świerkach. Jej owocniki są masywniejsze i przeważnie rozpostarto-odgięte, często bardzo długie. Odróżniają się także cechami mikroskopowymi, zwłaszcza zarodnikami[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-11-14].
- ↑ Index Fungorum (gatunki). [dostęp 2021-11-14].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ a b Antrodia albobrunnea [online], Mycobank [dostęp 2021-11-14].
- ↑ Mapa występowania Anthoporia albobrunnea na świecie [online] [dostęp 2021-11-14].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.