Jan Sobczak (historyk)

polski historyk

Jan Sobczak (ur. 3 czerwca 1932, zm. 8 sierpnia 2013[1]) – polski profesor, dr hab. (emerytowany profesor UWM), nauki historyczne, nauki o polityce, specjalność: dzieje myśli politycznej, najnowsza historia powszechna i Polski.

Jan Sobczak
Data urodzenia

3 czerwca 1932

Data śmierci

8 sierpnia 2013

Zawód, zajęcie

nauczyciel akademicki, historyk

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)

Życiorys

edytuj

Urodzony 3 czerwca 1932 r. we wsi Gorczyn pod Łaskiem w woj. łódzkim w rodzinie chłopskiej, następnie zamieszkały w pobliskiej wsi Mauryca. W czasie okupacji hitlerowskiej wysiedlony wraz z rodzicami do wsi Kraczewice w pow. puławskim w tzw. Generalnym Protektoracie. W 1950 ukończył z wyróżnieniem Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Łasku, a następnie absolwent Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Łodzi (1953) i Uniwersytetu Warszawskiego (1955). Przez ostatnie lata życia związany z Olsztynem, wcześniej związany był z ośrodkami akademickimi w Łodzi, Poznaniu i Warszawie, krócej także Łowicza, Iławy i Elbląga. Doktorat uzyskał w 1975 w Instytucie Historii UAM w Poznaniu na podstawie rozprawy Współpraca SDKPiL z SDPRR w latach 1893–1907 (Geneza zjednoczenia SDKPiL i jej stanowisko wobec podstawowych problemów walki wewnątrzpartyjnej w SDPRR)” (promotor: prof. Jerzy Ochmański). Habilitował się również w IH UAM w 1979 r. na podstawie rozprawy Lenin a Polacy i sprawa polska. (Studium z zakresu polskich kontaktów Lenina oraz percepcji idei leninowskich w polskim ruchu robotniczym 1887–1924). Od 2000 r. profesor nauk humanistycznych. Od 2003 na emeryturze. Kilka lat spędził w Moskwie, na aspiranturze w Państwowym Uniwersytecie Moskiewskim im. M. Łomonosowa i na kontrakcie naukowym w Instytucie Słowianoznawstwa i Bałkanistyki Rosyjskiej Akademii Nauk, gdzie w archiwach gromadził materiały do badań na temat historii Rosji (wiek XIX).

W latach 1962–1976 był członkiem redakcji kwartalnika KC PZPR Z Pola Walki[2]. Autor haseł w Słowniku biograficznym działaczy polskiego ruchu robotniczego[3]. W październiku 1981 powołany przez Plenum Komitetu Centralnego PZPR w skład Zespołu dla przygotowania naukowej syntezy dziejów polskiego ruchu robotniczego[4].

Pełnił funkcję prorektora Wyższej Szkoły Nauk Społecznych w Warszawie[5], dyrektora najpierw Instytutu Ruchu Robotniczego WSNS, a potem od 2000 do 2002 dyrektora Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, członka Senatu akademickiego Wyższej Szkoły Pedagogicznej a następnie UWM, przewodniczącego Kolegium Redakcyjnego Wydawnictw WSP, redaktora naczelnego i przewodniczącego Komitetu Redakcyjnego rocznika UWM Echa Przeszłości. Ponadto liczne rady naukowe i kolegia redakcyjne oraz komisje naukowe, także Polskiej Akademii Nauk. Był członkiem Komitetu Redakcyjnego rocznika UWM Echa Przeszłości i czasopisma tegoż Uniwersytetu Przegląd Wschodnioeuropejski, członkiem Rady Naukowej Centrum Badań Europy Wschodniej UWM. W Akademii Humanistycznej od 2004 r. praca na etacie prof. zwycz. członek Komitetu Redakcyjnego „Rocznika Nauk Politycznych”. Poza tym był członkiem rzeczywistym Związku Autorów i Kompozytorów Zaiks, Polskiego Towarzystwa Historycznego i Towarzystwa Naukowego im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie. Stały współpracownik ilustrowanego miesięcznika Warmii, Mazur i Powiśla Nowe Życie Olsztyna.

Zajęcia dydaktyczne dotyczyły:

  • Historia Rosji – wykłady i seminaria magisterskie w Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim
  • historia powszechna XIX i XX wieku, stosunki międzynarodowe, historia administracji – wykłady i seminaria licencjackie oraz magisterskie na Wydziale Nauk Politycznych i na Wydziale Administracji Akademii Humanistycznej.

Wyróżniony odznaczeniami państwowymi, w tym Krzyżem Oficerskim orderu Polonia Restituta (1984), Złota odznaka Za Zasługi dla Warszawy (1983), Medal Komisji Edukacji Narodowej (2002), Honorowa Odznaka UWM (2003), medalami X-lecia Wydziału Humanistycznego UWM (2010) i Wydziału Prawa i Administracji UWM (2011).

Zainteresowania i osiągnięcia naukowo-badawcze: najnowsza historia powszechna i Polski oraz biografistyka, a w tych ramach badawczo w szczególności dzieje schyłkowego okresu caratu w Rosji, w tym biografia cesarza Mikołaja II, historia myśli społeczno-politycznej oraz historia administracji publicznej, zwłaszcza samorządowej. Autor łącznie z artykułami monograficznymi w księgach zbiorowych i czasopismach naukowych oraz publikacjami pomniejszymi 610 prac, w tym 19 książek. Promotor 4 obronionych prac doktorskich i ok. 500 licencjackich i magisterskich. Uczestniczył z referatami na licznych konferencjach naukowych – krajowych i zagranicznych (w tym m.in. w Hawanie, Ułan Bator, Moskwie, Leningradzie, Tbilisi, Belgradzie, Berlinie, Budapeszcie i Pradze).

Żona Irena Marianna (ur. 1934 r. w Ossowie); córka Wanda Milana (ur. 1960 r. w Moskwie), urzędniczka w administracji państwowej; wnuczka Katarzyna Fortuna (ur. 9 maja 1993 r. w Warszawie). Hobby: prowadzenie dziennika (od 1955 r.), numizmatyka, bieżące życie polityczne.

Odznaczenia

edytuj

Wybrane publikacje

edytuj
  • Pierwsze dni rewolucji. Kronika, 6 XI–3 XII 1917 r., Warszawa 1967, Wyd. MON, ss. 469; Wyd. II popr., Warszawa 1977, Wyd. MON, ss. 483.
  • Encyklopedia Rewolucji Październikowej, Red. naukowi L. Bazylow i J. Sobczak. Warszawa 1977, "Wiedza Powszechna", ss. 489; wyd. II – Warszawa 1987, "Wiedza Powszechna", ss. 489.
  • Współpraca SDKPiL z SDPRR, 1893–1907 (Geneza zjednoczenia i stanowisko SDKPiL wewnątrz SDPRR), Warszawa 1980, KiW, ss. 746.
  • [Współautor] Postacie z przełomu wieków. Z kręgu działaczy SDKPiL, Warszawa 1983, KAW, ss. 446.
  • Rosja XIX i XX wieku. Studia i szkice, pod redakcją Jana Sobczaka, Olsztyn 1998, Wyd. WSP, ss. 269.
  • Idee samorządowe w Europie i w Polsce XIX i początku XX w., Iława 1999, Szkoła Wyższa im. P. Włodkowica w Płocku, filia uczelni w Iławie, ss. 62.
  • Cesarz Mikołaj II, 1868 – 1900. Młodość i pierwsze lata panowania. Cz. 1: Młodość, cz.2: Na tronie, Olsztyn 1998 [1999], Wydawn. WSP, ss. 362+284.
  • O Rosji nieco inaczej. Szkice i eseje z dziejów politycznych Rosji XVIII–XX w., Olsztyn 2001, Wyd. UWM, ss. 252.
  • [Red. z Z. Anculewiczem] Europa a Rosja (opinie, konflikty, współpraca), Olsztyn 2002,
  • Liberał z usposobienia, autokrata na tronie. Postać i pierwsze lata panowania cesarza Mikołaja II, Toruń 2003, Wyd. A. Marszałka, ss. 620.
  • [Współautor] Zapomniany polemista i apostata doktryny Róży Luksemburg. Stanisław Trusiewicz-Zalewski (1871–1918), Elbląg 2004, Wyd. EUH-E, ss. 262.
  • [Red. z J. Gancewskim] Europa a Rosja. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, Elbląg 2005.
  • Warszawski epizod w życiu profesora Antoniego Czubińskiego. Z kart dziennika 1971–1974, Poznań 2005, ss. 289.
  • Rosyjskie ścieżki Klio. Wybór szkiców i esejów historycznych oraz fragmentów „Dziennika" Autora wydany z okazji Jego 70. rocznicy urodzin, Pułtusk-Warszawa 2007, wyd. Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora, ss. 402.
  • Mikołaj II – ostatni car Rosji. Studium postaci i ewolucji władzy, Pułtusk-Warszawa 2009, Bellona, ss., Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, ss. 580+ilustr.
  • Nicholas II – the last tsar of all the Russias. The study of personage and the evolution of power, translated by Iwona Hetman, Olsztyn 2010, Centrum Badań Europy Wschodniej UW-M, pp. 329.
  • Historiograficzne kontrowersje i polityczne spory wokół morderstwa w Jekaterynburgu. Cz. I, "Echa przeszłości" T.X. :2009, s.237–265.
  • Zainteresowanie historią – pasją ostatnich Romanowów [w:] Przeszłość i teraźniejszość. Prace ofiarowane Profesorowi Adamowi Koseskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Komitet Redakcyjny: Marian Dygo, Zbigniew Leszczyński, Radosław Lolo, Marek Nadolski, Bronisław Nowak, Jan Rodzim, Jan Sobczak Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pułtusk 2009, s. 141–169.
  • Z Rosją nie zawsze razem, ale i nie zawsze przeciw niej! (przyczynek do polityki wschodniej i stanu badań nad nią), „Przegląd Wschodnioeuropejski" Olsztyn T. I: 2010, s. 11–28.
  • Uroczystości rosyjskie z września 1912 r. w setną rocznice bitwy pod Borodino, [w:] Między Odrą a Uralem. Księga dedykowana Profesorowi Władysławowi Serczykowi, pod redakcją Wacława Wierzbieńca, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010, s. 327–30.
  • Aleksy (1904–1918) – ostatni cesarzewicz i następca tronu rosyjskiego [w:] Studia z dziejów Europy Wschodniej pod redakcje Grzegorza Blaszczyka i Piotra Kraszewskiego, Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Arturowi Kijasowi w 70. rocznicę urodzin, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2010, s. 267–287.
  • Mikołaj II a narody Europy Środkowowschodniej w początkowej fazie I wojny światowej (1914–1915), „Obóz” 2009 [faktycznie styczeń 2011] z. 51–52: Wolność i bezpieczeństwo narodów Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX wieku pod red. Elżbiety Znamierowskiej-Rakk, T. II, s. 43-89.
  • W przygotowaniu do druku w warszawskim wyd. „Aspra”: Zmierzch ery Gorbaczowa i triumf Jelcyna, mój znikający świat….. (z „dziennika moskiewskiego” 1990 – 1992). Z przedmową – Eugeniusza Duraczyńskiego i posłowiem Norberta Kasparka

Przypisy

edytuj
  1. Marek Książek: Zmarł profesor Jan Sobczak. 2013-08-10. [dostęp 2013-08-10].
  2. Z życia Instytutu Ruchu Robotniczego. 25-lecie kwartalnika "Z Pola Walki". Posiedzenie Komitetu Redakcyjnego, w: Z Pola Walki, nr 3/1984, s. 201–207
  3. Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1: A–D, red. nacz. Feliks Tych, Warszawa: "Książka i Wiedza" 1978, s. 5
  4. Trybuna Robotnicza, nr 208, 19 października 1981, s. 2
  5. Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 569, przyp. 137, ISBN 978-83-235-0318-7
  6. a b c d Who is Who w Polsce. T. II. Zug: Hübner blaues Who is Who, 2003, s. 3984–3985.

Bibliografia

edytuj
  • Jerzy Witaszczyk, Poczet znanych postaci Ziemi Łaskiej, Łask 2010, s. 107–109.
  • Słownik biograficzny profesorów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olszynie, Olsztyn 2009, s. 179–180.
  • Złota Księga Nauki Polskiej. Naukowcy zjednoczonej Europy, Warszawa, Polski Instytut Biograficzny, 2006, s. 748.
  • Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, T. IV: S–Ż, Warszawa 2000, s. 158–159.
  • Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007, s. 548, 572.

Linki zewnętrzne

edytuj