Jaskinnica cesarska

Jaskinnica cesarska
	Speleomantes imperialis
	(Stefani, 1969)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy ogoniaste
Rodzina	bezpłucnikowate
Podrodzina	Plethodontinae
Rodzaj	Speleomantes
Gatunek	jaskinnica cesarska
Synonimy
	Hydromantes imperialis Stefani, 1969; Hydromantoides imperialis (Stefani, 1969); Hydromantes genei imperialis Stefani, 1969; Hydromantes genei funereus Stefani, 1969; Speleomantes imperialis imperialis (Stefani, 1969);
	Hydromantes imperialis Stefani, 1969; Hydromantoides imperialis (Stefani, 1969); Hydromantes genei imperialis Stefani, 1969; Hydromantes genei funereus Stefani, 1969; Speleomantes imperialis imperialis (Stefani, 1969);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskinnica cesarska^[3] (Speleomantes imperialis) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny bezpłucnikowatych występujący endemicznie na włoskiej wyspie Sardynii do wysokości 1170 m n.p.m. Dorasta do 15 cm długości, a jego ciało ma barwę od ciemnobrązowej do czarnej. Gatunek bliski zagrożenia (NT) w związku ze stosunkowo niewielkim zasięgiem występowania oraz spadkiem jakości i rozmiarów jego siedliska. W przeciwieństwie do innych gatunków Speleomantes, nie jest prawdopodobnie podatny na infekcje patogenicznego grzyba Batrachochytrium salamandrivorans.

Wygląd edytuj

Samce dorastają do 13,3 cm, a samice do 15,0 cm długości. Kończyny dobrze rozwinięte, kończyny tylne nieco dłuższe niż kończyny przednie. Stopy kończyny przedniej mają 4, a tylnej 5 spłaszczonych palców. Kolor podstawowy od ciemnobrązowego do czarnego, obecny również marmurkowy wzór, który może mieć barwę żółtą, zieloną lub ochry. Na szyi może występować wzór w kształcie litery V (lub odwróconej litery V) lub litery X. Brzuch jest jasny i czasami prześwitujący – przez co widać narządy wewnętrzne. Na gardle, brzuchu i ogonie widoczne są brązowe lub czarne kropki, które są ciemniejsze niż u spokrewnionej jaskinnicy żółtej (Speleomantes flavus). Złapany przez człowieka, gatunek ten wydziela silną woń – w związku z powyższym zarówno jedna z angielskich nazw (Scented Cave Salamander), jak i nazwa włoska (Geotritone oderoso) nawiązują do zapachu wydzielanego przez płaza^[4]^[2].

Zasięg występowania i siedlisko edytuj

Endemit – występuje wyłącznie w środkowej i wschodniej części Sardynii w prowincjach Nuoro, Oristano i Cagliari. Subpopulacja z okolic góry Setter Fratelli uznawana jest obecnie za oddzielny gatunek Speleomantes sarrabusensis. Występuje na wysokościach 7 – 1170 m n.p.m., a jego zasięg wynosi 2449 km². Zasiedla wilgotne kamienne odkrywki, jaskinie, szczeliny oraz obszary zalesione w pobliżu strumieni^[2].

Rozmnażanie i rozwój edytuj

Rozród został zaobserwowany jedynie w niewoli. Jaja miały średnicę 5–6 mm i pozostawały pod opieką samicy. Do wyklucia doszło po 173 dniach, a larwy pozostały przy samicy przez 14 dni, żywiąc się pozostałym żółtkiem, po czym odpłynęły i zaczęły się odżywiać niezależnie^[4].

Status edytuj

IUCN klasyfikuje jaskinnicę cesarską jako gatunek bliski zagrożenia (NT) w związku ze stosunkowo niewielkim zasięgiem występowania oraz spadkiem rozmiarów i jakości jego siedliska. W obrębie zasięgu płaz ten jest natomiast liczny, populacja może natomiast odnotowywać spadek w związku z nadmiernym odłowem w celach hodowlanych. Utrata siedliska spowodowana jest głównie pożarami zainicjowanymi przez ludzi w celu zwiększenia obszarów dostępnych na pastwiska i mieszkania. Zagrażać mu może również zmiana klimatu. W przeciwieństwie do innych gatunków Speleomantes, gatunek ten nie jest zapewne wrażliwy na infekcje patogenicznego grzyba Batrachochytrium salamandrivorans, jako że testy laboratoryjne wykazały odporność na owe infekcje^[2].

Jaskinnica cesarska występuje w Parku Narodowym Gennargentu, czterech obszarach Natura 2000 oraz najprawdopodobniej w parku narodowym Parco Naturale Regionala della Giara di Gesturi. Wymieniony jest w załączniku II konwencji berneńskiej oraz załączniku IV dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej^[2].

Przypisy edytuj

↑ Speleomantes imperialis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e IUCN SSC Amphibian Specialist Group, Speleomantes imperialis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2022 [dostęp 2023-03-11] (ang.).
↑ Załącznik 2: Gatunki zwierząt będące przedmiotem zainteresowania wspólnoty, ze wskazaniem tych, które wymagają ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, oraz gatunków zwierząt o znaczeniu priorytetowym [online] .
↑ ^a ^b Hydromantes imperialis: Imperial Cave Salamander, [w:] AmphibiaWeb [online], University of California, Berkeley, CA, USA, 2021 [dostęp 2023-03-12] .

[itis-1] Speleomantes imperialis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] IUCN SSC Amphibian Specialist Group, Speleomantes imperialis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2022 [dostęp 2023-03-11] (ang.).

[3] Załącznik 2: Gatunki zwierząt będące przedmiotem zainteresowania wspólnoty, ze wskazaniem tych, które wymagają ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, oraz gatunków zwierząt o znaczeniu priorytetowym [online] .

[:0-4] Hydromantes imperialis: Imperial Cave Salamander, [w:] AmphibiaWeb [online], University of California, Berkeley, CA, USA, 2021 [dostęp 2023-03-12] .

[3]

[1]

[2]

[4]