Język staroperski
Język staroperski – wymarły język irański, wraz z awestyjskim i medyjskim, używany w okresie staroirańskim[1].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Kody języka | |||
| ISO 639-2 | peo | ||
| ISO 639-3 | peo | ||
| IETF | peo | ||
| Glottolog | oldp1254 | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Korpus języka staroperskiego zawiera głównie napisy na glinianych tabliczkach z Persji z okresu od ok. 600 p.n.e. do 300 p.n.e. Zapiski w języku staroperskim znalezione zostały również w dzisiejszym Iraku, Turcji i Egipcie[2]. Najważniejszym z nich jest inskrypcja z Behistun.
Nie wiadomo, kiedy dokładnie zaczęto posługiwać się staroperskim. Zgodnie z założeniami historyków, językiem staroperskim posługiwało się plemię Parsuwaszy, które na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e. dotarło na Płaskowyż Irański, a następnie przemieściło się na teren obecnej prowincji Fars. Język ten stał się oficjalnym językiem dynastii Achemenidów. Źródła asyryjskie z IX wieku p.n.e., choć stanowią najwcześniejszą dokumentację perskiej i medyjskiej obecności na Płaskowyżu Irańskim i dostarczają wiele informacji nt. chronologii, przedstawiają jednak rozmieszczenie geograficzne starożytnych Persów jedynie ogólnikowo. Gdy Parsuwasze pojawiają się po raz pierwszy w dokumentach z czasów Salmanasara III, umiejscowieni są w okolicach jeziora Urmia. Dokładna tożsamość plemienia Parsuwaszy nie została jeszcze określona, ale z lingwistycznego punktu widzenia wyraz ten odpowiada staroperskiemu wyrazowi pārsa, wywodzącemu się z wcześniejszego *pārćwa[3]. Ponieważ staroperski zawiera wiele zapożyczeń z innego staroirańskiego języka, medyjskiego, jest prawdopodobne że staroperskim posługiwano się przed czasami Achemenidów i przez większość pierwszej połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e.[4]
Porównanie z nowoperskim[potrzebny przypis]
edytuj| Indoirański | Staroperski | Średnioperski | Nowoperski | Polski |
|---|---|---|---|---|
| *asuras mazdhās | Ahura mazda | Ohrmazd | Ormazd اورمزد | Ahura Mazda |
| *aśwas | aspa | asp | asb اسب/asp اسپ | koń |
| *kāma | kāma | kām | kâm کام | pożytek |
| *daiwas | daiva | dēw | div دیو | dziwo, demon |
| drayah | drayā | daryâ دریا | morze | |
| *źhasta- | dasta | dastag | dast دست | ręka |
| *bhāgī | bādzi | bādz | bâj باج/ bâž باژ | bogactwo |
| *bhrātr- | brātar | brâdar | barâdar برادر | brat |
| *bhūmiš | būmi | būm | bum بوم | region, kraina |
| *martya | martiya | mard | mard مرد | mężczyzna |
| *māsa | māha | māh | mâh ماه | miesiąc, księżyc |
| *vāsara | vāhara | wahār | bahâr بهار | wiosna |
| stūnā | stūn | sotun ستون | podstawa, kolumna | |
| šijāta | šād | šâd شاد | szczęśliwy | |
| *ṛtam | arta | ard | ord ارد | porządek, prawda |
| *drauźh- | drudz | drugh | doruɣ دروغ | kłamstwo |
Przypisy
edytuj- ↑ Leszek Bednarczuk (red.), Języki indoeuropejskie, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 125, ISBN 83-01-03352-5, OCLC 17446920 (pol.).
- ↑ Roland G. Kent, Old Persian, 1953 (ang.)
- ↑ Skjærvø, Prods Oktor Iranian Languages and Scripts: 1. Earliest evidence (ang.)
- ↑ Skjærvø, Prods Oktor Iranian Languages and Scripts: 2. Documentation (ang.)
Linki zewnętrzne
edytuj- Kurs języka staroperskiego oraz awestyjskiego na stronach University of Texas at Austin (ang.)