Wikipedia

Kalendarium Płonek

Płonki – wieś położona około 99 km na NE od klasztoru świętokrzyskiego, 35 km na NE od Braciejowic, 8 km na NE do Wąwolnicy, nad rzeką Kurówką.

Nazwy lokalne wsi w dokumentach źródłowych : 1375 a potem także w XV wieku także „Polanka”, 1442 „Polyanka”[a][1][2][3].

Powiat lubelski. Parafia Garbów, od 1418 r. Klementowice, następnie Kurów.

Granice edytuj

Własność-kalendarium, przywileje i powinności ekonomiczne edytuj

Własność szlachecka

  • 1380 – w dziale między synami Eustachego, Piotrowi przypadają Bejsce, Zakrzów i inne wsie w powiecie radomskim i wiślickim, zaś Jakubowi Bochotnica, Brzuthy!, Rudka, Wierzchoniów, Stok, Klementowice, Boguchwałowice (obecnie Buchałowice), Płonki, Markuszowice, Drzewcza, Spomagacz! (obecnie Brzozowa Gać), Gutanów w ziemi lubelskiej [6].
  • 1419 – dziedzicem był Piotr z Bochotnicy[7].
  • 1420-93 – wieś wchodzi w skład klucza kurowskiego[8].
  • 1419 – znany jest Piotr kmieć z Płonek[9].
  • 1429 – znany jest Zawisza z Płonek[10].
  • 1442 – występuje w dokumentach Mikołaj kmieć z Płonek[11].
  • 1442 – Piotr dziedzic Kurowa nadaje mieszczanom kurowskim pastwisko między ogrodami miejskimi zwanymi Płonki [12] W połowie XV w. było to przedmieście miasta Kurów.
  • 1470-80 – Długosz pisze o Płonkach na 31 łanach[b](Długosz L.B.III 254).
  • 1493 – wiadomo o istnieniu dworu dziedzica z Kurowa w Płonkach.
  • 1531 – pobór z 13 łanów [13].
  • 1453 – wymieniani są Łucja i pracowity Mikołaj Lubek z Płonek[14].
  • 1418 – szlachcic Janusz wójt alias sołtys w Płonkach[15][16].
  • 1431 – tenże Janusz był burgrabią lubelskim[17].
  • 1446 – szlachcic Januszek z Płonek daje swym synom działy: Stanisławowi i Janowi po połowie w Podgrodziu i Niezabitowie, Jakubowi w Wielkim i Woli Wieliskiej, resztę majątku Piotrowi[18].
  • 1461 – Piotr był wójtem (Płonek ?)[19].

Powinności dziesięcinne edytuj

Dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego, biskupa krakowskiego, prepozyta Kurowa i plebana Klementowic.

  • 1375 – dziesięcina należy do opactwa świętokrzyskiego[20].
  • 1418 – biskup krakowski Wojciech Jastrzębiec przyłącza wieś Płonki, dotychczas należącą do parafii Garbów, do nowo powstałej parafii Klementowice, nadając jej plebanowi dziesięciny z ról dworskich i sołtysich w Płonkach oraz meszne od kmieci po korcu żyta z łana i po 1 groszu kolędy[21].
  • 1442 – sąd polubowny postanawia, że dziesięcina snopowa z 11 starych łanów kmiecych w Płonkach winna należeć do opata świętokrzyskiego, a z 10 łanów nowych zwanych „Kalyne”[a] oraz 10 łanów[c] nowo wykarczowanych z drugiej strony wsi w kierunku Kurowa do biskupa krakowskiego[22].
  • 1470-80 – parafia Kurów. Z 11 łanów kmiecych dziesięcinę snopową dowożą klasztorowi świętokrzyskiemu. Z nowych 10 łanów zwanych „Kalinie” z drugiej strony wsi w kierunku Kurowa dziesięcina należy do biskupa krakowskiego (Długosz L.B. III 254). [Następnie?] z wszystkich łanów kmiecych dziesięcinę snopową i konopną wartości do 6 grzywien dowożą klasztorowi świętokrzyskiemu (Długosz L.B. II 570);
  • 1529 – dziesięcina snopowa wartości 4 grzywny należy do opactwa, z ról sołtysich 1 grzywna prepozyturze w Kurowie [23].
  • 1529 – dziesięcinę snopową wartości 1 grzywny należy do stołu konwentu świętokrzyskiego, z ról sołectwa dziesięcina snopowa wartości 1 grzywny pobiera prepozyt z Kurowa[23].
  • 1551 do 1819 – trwają spory o dziesięciny prowadzone z kolejnymi dziedzicami wsi a klasztorem świętokrzyskim.

Wydarzenia edytuj

  • 1462 – odbyły się w Płonkach roczki kasztelańskie[24].

Badania archeologiczne edytuj

W trakcie badań archeologicznych objętych programem Archeologiczne Zdjęcie Polski stwierdzono materialne ślady osadnictwa z wieku VIII-XIII[25][26].

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b Zdaniem autorów Słownika Historyczno Geograficznego ,S. Kuraś mylnie identyfikuje wspomnianą w dokumencie z 1442 r. wieś Polankę z wsią Kaleń (ib. 186) zamiast z Płonkami. Zestawione wzmianki, w tym porównanie tekstu dokumentu z 1442 r. z tekstem Długosza w Liber Beneficiorum t.III s.254, jak również fakt, że wsi Kaleń nigdy nie nazwano Polanką, przemawiają za identyfikacją Płonek i Polanki. Wsi o nazwie Polanka na Lubelszczyźnie brak.
  2. ↑ Gruntowną rozprawę o łanach kmiecych podaje Franciszek Piekosiński w rozprawie "O łanach w Polsce wieków średnich" Kraków, 1887 r.- publikacja dostępna w formie elektronicznej w Centralnej Bibliotece Rolniczej im. M. Oczapowskiego. Autor dochodzi w niej do przekonania "że znane były wówczas dwa tylko typowe łany, a mianowicie
    1. łan chełmiński - zwany flamandzkim lub średzkim, 30-to morgowy czyli odpowiadający XIX wiecznej włóce polskiej
    2. łan wielki - zwany frankońskim, magdeburskim lub niemieckim, mający morgów przeszło 40.
    Wszystkie zaś inne co do rozmiarów swej powierzchni zostawały już tylko w pewnym stosunku do tych dwóch łanów typowych, tj. były od nich o 2—3 razy większe lub o połowę mniejsze.
    Łan staropolski o 126 morgach mógł być rolą wójtowską czy sołecką trzech-łanową na prawie magdeburskiem lub czterech-łanową na prawie średzkiem albo chełmińskim.
    Łan wójtowski czyli rewizorski o 90 morgach jest rolą wójtowską lub sołecką o trzech łanach chełmińskich czyli szredzkich.
    Łan królewski sprawdzony, mający około 85 morgów, przedstawia rolę wójtowską lub sołecką, złożoną z dwóch wielkich łanów frankońskich, wreszcie łan królewski hybernowy, mający około 64 morgów, mógł być albo rolą wójtowsko-sołecką, liczącą 1½ łanu frankońskiego lub 2 łany średzkie.
    Król, udzielając przywilej wójtowi do założenia nowej wsi, dawał mu rolę kilkakrotnie większą niż innym kmieciom czyli 3—4 łany zwykłe, i w tem leży przyczyna obszaru łanu królewskiego lub wójtowskiego"
  3. ↑ Wspomniane w 1442 r. 10 łanów nowych weszło później w skład graniczącej z Płonkami wsi Kaleń i płaciło dziesięcinę wartości 6 grzywien biskupowi krakowskiemu(SHGL 93).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kosyl ↓, s. 33,69.
  2. ↑ SHGL ↓, s. 183.
  3. ↑ Derwich ↓, s. 74.
  4. ↑ ZL ↓, s. X 341.
  5. ↑ ZL ↓, s. X 364.
  6. ↑ Sułkowska-Kurasiowa i Kuraś ↓, s. I 161.
  7. ↑ ZL ↓, s. X 339,341.
  8. ↑ ZL ↓, s. X 364, V 354, 454,IX 315.
  9. ↑ ZL ↓, s. X 337.
  10. ↑ ZL ↓, s. II 230.
  11. ↑ ZL ↓, s. V 220.
  12. ↑ Sułkowska-Kurasiowa i Kuraś ↓, s. III 593.
  13. ↑ RP ↓.
  14. ↑ AKH ↓, s. V 112.
  15. ↑ SP VII ↓, s. 1592-3.
  16. ↑ ZL ↓, s. V 180, X 238-357.
  17. ↑ SP VII ↓, s. 1614.
  18. ↑ ZL ↓, s. I 225.
  19. ↑ ZL ↓, s. VIII 27.
  20. ↑ ZDP ↓, s. rps 10543 160.
  21. ↑ Sułkowska-Kurasiowa i Kuraś ↓, s. V 1299.
  22. ↑ ZDK ↓, s. II 434.
  23. ↑ a b LR ↓, s. 351,438.
  24. ↑ ZL ↓, s. X 100.
  25. ↑ Rozwałka ↓, s. 162.
  26. ↑ Hoczyk ↓, s. 120.

Bibliografia edytuj

  • Czesław Kosyl, Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego, „Archiwum Państwowe w Radomiu”, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978, ISSN 0079-4775.
  • Stanisław Kuraś (oprac.), Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, „Dzieje Lubelszczyzny”, 3, Lublin 1983, (skrót: SHGL).
  • Marek Derwich, Uwagi i uzupełnienia do „Słownika historyczno-geograficznego województwa lubelskiego w średniowieczu”, [w:] Studia średniowieczne, red. Wacław Korta (Acta Universitatis Wratislaviensis, 1386, Historia, 101), Wrocław 1992, ISBN 83-01-10300-0.
  • Acta terrestia Lublinensia,rps, Lublin: Archiwa Państwowe w Lublinie, (skrót: ZL).
  • Irena Sułkowska-Kurasiowa, Stanisław Kuraś (red.), Bullarium Poloniae, J.Bartoszewicz (wyd.), t. I-VI, Rzym 1982–1998.
  • Rejestry poborowe, wykorzystane za kartoteką Słownika historyczno-geograficznego Małopolski w średniowieczu, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, (skrót: RP).
  • Inscriptiones clenodiales ex libris iudicialibus palatinatibus Cracoviensis. Zapiski herbowe Krakowskie, B. Ulanowski (wyd.), Kraków 1884–1886, (skrót: SP VII).
  • Zarząd Dóbr Państwowych Guberni Radomskiej, zbiór rpsów w Archiwum Państwowym w Radomiu, zobacz też AOkup., Archiwum Państwowe w Radomiu, (skrót: ZDP).
  • Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), Z. Leszczyńska-Skrętowa (wyd.), 1968, (skrót: LR).
  • Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, S. Kuraś, t. I-II, Lublin: Archiwa Państwowe, 1965–1973, (skrót: ZDK).
  • Andrzej Rozwałka, Sieć osadnicza w archidiakonacie lubelskim w średniowieczu. Studium archeologiczno-historyczne, Lublin: Wydział Humanistyczny UMCS, 1998 (Rozprawy habilitacyjne; 98), ISBN 83-227-1478-5.
  • S. Hoczyk-Siwkowa, Małopolska północno-wschodnia w VI-X wieku. Struktury osadnicze, „Lubelskie Materiały Archeologiczne”, 12, Lublin 1999.
  • Archiwum Komisji Historycznej, poniżej dane bibliograficzne pozycji wydanych w tej serii i wykorzystanych w Materiałach., (skrót: AKH).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendarium_Płonek&oldid=73154342”