Kamusznik właściwy
Kamusznik właściwy, krążniczka właściwa (Porpidia crustulata (Ach.) Hertel & Knoph) – gatunek grzybów z rodziny krążniczkowatych (Lecideaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kamusznik właściwy |
| Nazwa systematyczna | |
| Porpidia crustulata (Ach.) Hertel & Knoph Beih. Nova Hedwigia 79: 435 (1984) | |
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Porpidia, Lecideaceae, Lecideales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1810 Erik Acharius nadając mu nazwę Lecidea parasema d crustulata. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1984 Hertel & Knoph, przenosząc go do rodzaju Porpidia[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej[3]:
- Biatora crustulata (Ach.) Hepp 1853
- Haplocarpon crustulatum (Ach.) M. Choisy 1950
- Haplocarpon meiosporum (Nyl.) M. Choisy 1950
- Huilia crustulata (Ach.) Hertel 1975
- Lecidea crustulata (Ach.) Spreng. 1827
- Lecidea crustulata var. meiospora (Ach.) Flagey 1893
- Lecidea meiospora Ach. 1872
- Lecidea scutellata Walt. Watson 1932
Nazwy polskie według opracowania W. Fałtynowicza[2].
Budowa edytuj
Plecha skorupiasta, bardzo cienka lub zanikająca, o barwie popielatoszarej lub niebieskoszarej. Czasami posiada przedplesze. Powierzchnia zazwyczaj jednolita, czasami nieco popękana, rzadko areolkowana[4]. Pojedyncza plecha osiąga średnicę do 8 cm. Kora bezbarwna o grubości 10–35 μm, czasami występują w niej pomarańczowe kryształki. Rdzeń biały, zbudowany ze strzępek o grubości 3,5–4 μm. Znajduje się w nim warstwa glonów protokokkoidalnych o grubości 60–65 μm. Hymenium w górnej części ciemnobrązowe lub oliwkowobrązowe, w dolnej bezbarwne. Ma grubość 60–90 μm i pod wpływem jodu zmienia barwę na niebieską. Znajdują się w nim rozgałęzione wstawki o szerokości poniżej 2-3,5 um na wierzchołku. Hypotecjum ma barwę od jasnobrązowej do ciemnobrązowej i grubość do 150–270 μm[5]. Reakcje barwne: miąższ K+ żółty, lub K–, C–, Pd+ pomarańczowy, lub Pd–, C–[4].
W plesze występują dość licznie kolistego kształtu apotecja. Mogą być skupione w środku, lub rozproszone, ale przeważnie nie przylegają do siebie. Mają średnicę do 0,3-0,6 (0,8) mm i płaskie lub wypukłe tarczki o czarnej barwie. Ich brzeżek jest również czarny, trwały lub zanikający. Jednokomórkowe askospory mają rozmiar 12–16 × 5–7 μm[4]. Występują także zanurzone w plesze bezbarwne pyknidy[5].
Wytwarza kilka kwasów porostowych, m.in. kwas norstiktowy[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Afryki[6]. Najbardziej rozpowszechniony jest na półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym i zimnym oraz w wysokich górach[5]. W Polsce gatunek pospolity na terenie całego kraju[4].
Rośnie na skałach krzemianowych, na piaskowcach i na betonie, spotykany jest nie tylko na dużych głazach, ale często także na małych kamieniach[4].
Gatunki podobne edytuj
Najbardziej podobny jest kamusznik większy (Porpidia macrocarpa). Nie wytwarza jednak kwasów porostowych i ma większe zarodniki[5]. Nieco podobny jest także wzorzec pstry (Rhizocarpon petraeum)[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-04-25]. (ang.).
- ↑ a b c d e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c d e Consortium of North American Lichen Herbaria [online] [dostęp 2014-08-18].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Images of Britisch Lichens [online] [dostęp 2014-07-03] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-11].