Kaplan Burović
Kaplan Burović[1] (cyr. Каплан Буровић, alb. Kapllan Buroviq), wcześniej Kapllan Resuli (cyr. Каплан Ресули; ur. 8 sierpnia 1934 w Ulcinju jako Kapllan Resulbegović (cyr. Каплан Ресулбеговић, alb. Kapllan Resulbegoviç lub Kapllan Resulbegoviq), zm. 11 sierpnia 2022 w Genewie) – jugosłowiańsko-albański prozaik, poeta, profesor albanistyki i nauczyciel, więzień polityczny[2][3], dysydent[2][4][5]. Utworzył termin Republika Kosowa[a][6][7].
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel |
| profesor | |
| Specjalność: albanistyka | |
| Alma Mater | |
| praca zawodowa | |
Znany był z obalenia licznych nieprawdziwych tez historycznych[3], jak między innymi rzekome pochodzenie Albańczyków z Albanii Kaukaskiej[8].
Pochodzenie
edytujRodzina Kapllana Resuliego pochodziła z Bośni[9].
Pradziadkowie Kapllana używali nazwiska Burović, jeden z nich przeszedł na islam; ich potomkowie aktualnie zamieszkują między innymi Sjenicę, Belgrad oraz Turcję[2]. Jeden z przodków Kapllana nazywał się Rist-Rizvan Burović; jego potomkowie, żeby upamiętnić swojego ojca, używali nazwisko Rizvanagić (Sulejman Rizvanagić i jego syn Resulj), a następnie Rizvanbegović oraz Resulbegović[2][10]. Pierwszą o tym ostatnim nazwisku był Arslan-beg Resulbegović, który w 1687 roku przeniósł się z Hercegu Novego[10] do Ulcinja; był on jednym z przodków w linii prostej Kapllana Resulego[2].
Życiorys
edytujChodził do serbskojęzycznej szkoły, natomiast w domu posługiwano się językiem albańskim; w dzieciństwie Kapllan nie wykazywał dobrej znajomości tegoż języka[11].
W latach 1953–1955 pracował w Skopje jako publicysta dla czasopisma Flaka e Vllaznimit[1], a w latach 1956-1959 pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopisma Iskra w Belgradzie[1][12]. Opublikował również swój wiersz pod tytułem Bojana dla czasopism Koraci, Stravanje i Polet[13].
Latem 1956 roku wziął udział w protestach w Ulcinju przeciwko zamykaniu albańskojęzycznych szkół, uznając je za niezgodne z konstytucją[2]. Albańczycy, którzy również brali udział w demonstracjach, byli agentami UDBA; ich celem było aresztowanie Resulbegovicia oraz doprowadzenie do skazania go na karę śmierci[2][4]. Sam Resulbegović był nawet uważany za agenta UDBA[2]. W 1957 roku ukończył naukę na Wyższym Instytucie w Skopje[12], następnie wyjechał do Tetowa, gdzie kontynuował pracę nauczyciela[4].
W 1959 roku został skazany na 18 miesięcy pozbawienia wolności[2][4]; wyrok odbywał w Idrizowie[1] i w Ulcinju[7]. W następnym roku został wypuszczony na wolność; początkowo miał wyjechać do Związku Radzieckiego, jednak dnia 1 października 1960 roku ostatecznie wyjechał do Albanii[2], gdzie pracował jako nauczyciel w Lushnji oraz angażował się w karierę pisarską[1][12], a władze albańskie zakazały mu opuszczania kraju[2] oraz nadały status internowanego[14][4]. W celu ukrycia swojego pochodzenia zmienił nazwisko z Resulbegović na Resuli[2]. Uczęszczał na studia albanistyczne na Uniwersytecie Tirańskim[1][2][4], które ukończył w 1969 roku[12].
Oskarżony o przygotowania do opuszczenia kraju, antyalbańską propagandę oraz za posiadanie i handel bronią palną[7], został skazany na ponad 40 lat pozbawienia wolności[4][5] oraz osadzony w więzieniu w Burrelu, gdzie odbywał wyrok od roku 1970 do dnia 7 grudnia 1990[1][6][12]. Po wyjściu na wolność ponownie zmienił nazwisko, tym razem na używane przez swoich przodków nazwisko Burović[2].
W 1991 roku wyemigrował do Genewy[15][5], gdzie kontynuował pracę pisarza[1]. Założył czasopismo Ylberi[8][4][12], którego w latach 1993-1999 był redaktorem naczelnym[1].
Zmarł 11 sierpnia 2022 roku w Genewie; jego ciało zostało przetransportowane do Podgoricy, następnie do Ulcinja, gdzie zostało pochowane na cmentarzu przy Kościele św. Mikołaja[3].
Należał do lig pisarskich Jugosławii, Albanii oraz Czarnogóry[14]; był również członkiem Albańskiej Akademii Nauk[1][2][16]. Znał języki serbsko-chorwacki[2], albański, francuski, rosyjski i łaciński[16].
Wybrana twórczość i prace naukowe
edytuj- Bojana (1952)[1][6][13][16][4][5]
- Naxhija (1953)[16]
- Ulcinjske daire (1953)[16]
- O determinaciji društva i društvenog uredjenja (1954)[1]
- E fejuara e detarit (1956)[16]
- Mornareva udovica (1956)[1][12]
- Mornareva vjernica (1956)[1]
- Shkënijat e para (1956)[1]
- Vejusha e detarit (1956)[8][16]
- Zov mora (1956)[16]
- Tramundana (1957)[1][6][16]
- Fanola (1958)[1][6][8][16][12]
- Njeriu pa ngjyrë (1958)[1][16]
- Mes dy kaltërsirave (1959)[16]
- Ulcinjski pomorci (1959)[16]
- Buna (1961)[16]
- Tradhëtia (1965)[1][6][7][2][14][14][4][12][5]
- Ushtima e korabit (1968)[6][2][1][16]
- Zana e Ulqinit (1968)[16]
- E folmja e ulqinit (1969)[1][16][12]
- Gjarpëri (1969)[2][1][16][12][5]
- Šubara (1975)[16]
- Zemër prindi (1975)[16]
- Do të vij! (1987)[8][1]
- Le vrai visage d'Ismail Kadare (1992)[8][1]
- Liber leximi (1992)[1][12]
- Rrezet e shpresës (1992)[13][1][16]
- Je viendrai (1993)[1]
- Fjalori të polmes së Ulqinit (1994)[1][16][12]
- Ilirët dhe shqiptarët (1994)[1]
- Morski valovi (1994)[1][16]
- Paqja nuk arrihet duke shpifur dhe intriguar (1994)[8][1][12]
- Porijeklo Albanaca (1994)[1]
- Resulbegovići (1994)[1][16]
- Ulcinj (1994)[1][16]
- Pisma iz zatvora (1996)[1][12]
- L'amour defendu (1997)[13][1][12]
- Shpifjet e Kadaresë nuk e ndryshojnë të vërtetën (1997)[1][12]
- Ngadhnjimi i shpresës (1998)[1][16]
- Autopsia e një morali (1999)[1]
- Letra nga Burreli (1999)[8][1]
- Mikrologjira (2000)[8][1]
- Shpifjet e udbashit nafi çegrani (2000)[1]
- Stvarnost i albanske uluzije (2000)[1]
- Istina iznad svega (2001)[1]
- Mbi dashurinë (2001)[8][1]
- Nishta dhe të tjerë (2001)[1]
- Studentet (2001)[1]
- Adem Demaçi (2002)[8][1]
- Njegoš (2002)[1]
- Od Iliromanje do terorizma (2002)[1][16]
- Agjenti i Sigurimit (2003)[1]
- Krik raspetog (2003)[1][16]
- Llagapët e ulqinakëve (2003)[1][16]
- Marginalije (2003)[8][1]
- Resulbegoviqët dhe shqiptarët (2003)[1][16]
- Bumerangu i Enver Hoxhës dhe i hoxhistëve (2004)[8][1]
- Dardanija (2004)[1]
- Esat Mekuli (2004)[8][1]
- Hapšenje mornareve vjerenice (2004)[1]
- Pretendiranja albanca (2004)[1]
- Bukuroshja e plazhit (2005)[16]
- Dëshmoj (2007)[16]
- Martirizirano Kosovo (2007)[16]
- Burovići (2008)[16]
- Istorija Ulcinja (2009)[16]
- Na Istoku ništa novo! (2009)[16]
- Ngadhënjimi mbi vdekjen (2009)[8][16]
- Ambasadori shqiptar (2010)[8]
- Enciklopedija Ulcinja (2010)[16]
- Fjala është karajfil (2015)[8]
Wyróżnienia
edytujPodczas II Kongresu Ligi Pisarzy Albańskich, który odbył się w 1969 roku, uznano powieść Resulego pod tytułem Tradhtia jako jedno z najlepszych dzieł literatury albańskiej, a sam autor został ogłoszony honorowym członkiem Albańskiej Akademii Nauk[1][2][12].
Albańskie Ministerstwo Edukacji i Kultury w 1992 roku wprowadziło do programu szkolnego utwory Resulego[16][12]; zostały również umieszczone w jugosłowiańskiej encyklopedii Biographical Lexicon, wydanej w 1999 roku w językach serbsko-chorwackim i angielskim[1][14].
W 2005 roku uczelnia New York University ogłosiła Burovicia Mandelą Albanii[2][16].
Życie prywatne
edytujBył w trzech związkach małżeńskich[6]. Pierwszą żoną była Turczynka Feriha Hajrullah, która wzięła rozwód z Buroviciem, gdyż uległa informacji, jakoby ten miał być agentem UDBA[2].
Miał rodzeństwo (najmłodszy brat miał na imię Hajrudin)[2] oraz dwoje dzieci: Arbena i Arbanę[7].
Zadeklarował, że nie jest narodowości albańskiej[11][2][5].
Uwagi
edytuj- ↑ Po II wojnie światowej Kosowo miało status autonomii, której oficjalną nazwą była Socjalistyczna Prowincja Autonomiczna Kosowo.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj Burovic Kaplan. lexikon.a-d-s.ch. [dostęp 2016-12-24]. (niem. • fr.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Suad Sulejmanagić: ALBANSKI MONSTRUOZITETI PROTIV AKADEMIKA BUROVIĆA. tragovi-sledi.com, 2015-07-04. (serb.-chorw.).
- ↑ a b c Умро велики Каплан Буровић: Сахрана у Улцињу, по православном обреду. visit-ulcinj.com, 2022-08. (serb.).
- ↑ a b c d e f g h i j Żiwko Apostołowski (Живко Апостоловски): The Albanian Racism Towards its Neighbours is Based on Historical Falsifications. unitedmacedonians.org, 2003-02-25. [dostęp 2013-07-21]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Slobodan Jovanović: Интервју: Каплан Буровић. slobodanjovanovic.org, 2010-03-09. [dostęp 2011-10-31]. (serb.).
- ↑ a b c d e f g h Irhan Jubica: Nga Irhan Jubica - Shpëtoni shkrimtarin Kapllan. syri.net, 2019-11-07. (alb.).
- ↑ a b c d e Luigj Burovi: Te njohim, Kapllan Resulin. forumishqiptar.com, 2002-05-04. (alb.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Suad Sulejmanaga: Kapllan Resuli boton veprën e 135-të. panorama.com.al, 2015-11-27. (alb.).
- ↑ Skënderbeg Klaiqi: DEKORATAT E KRYEMINISTRAVE RAMA E THAÇI NË ULQIN NUK DUROJNË RECIPROCITET. voal-online.ch, 2015-04-22. (alb.).
- ↑ a b Goran Komar: U vezi nove knjige akademika, prof. dr Kaplana Burovića. novinar.de, 2011-02-20. (serb.).
- ↑ a b Ç’pati ndodhë me Kapllan Resulin. gazetatema.net, 2014-01-21. (alb.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s B. srpskadijaspora.info. [dostęp 2010-11-30]. (serb.).
- ↑ a b c d Luka Tomović: POEMA “BOJANA” – Povodom 65-godišnjice disidencije Akademika Burovića. tragovi-sledi.com, 2017-09-28. (serb.-chorw.).
- ↑ a b c d e KAPLLAN RESULI. shqiptarja.com, 2015-05-20. s. 18-19. (alb.).
- ↑ Albanologu Resuli: Kosova t’i kthehet Serbisë. Shqiptarët s’janë autoktonë. telegraf.al, 2015-06-02. (alb.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an Ulqini në veprat e akademikut Resuli. visit-ulcinj.com, 2010-11-11. (alb.).