Kaplica na Wzgórzu Lukasów w Bełku
Kaplica na Wzgórzu Lukasów w Bełku (Mauzoleum Gemanderów) – zabytkowa kaplica usytuowana na wzgórzu, przy ulicy Kościelnej w Bełku. Wpisana do rejestru zabytków wraz ze wzgórzem pod numerem A/576/2019 decyzją z dnia 15 listopada 2019 roku[1].
 A/576/2019 z 15 listopada 2019
| |||||||||||
 Kaplica na Wzgórzu Lukasów | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||
| Adres |
ul. Kościelna | ||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie gminy Czerwionka-Leszczyny  | |||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||
Położenie na mapie powiatu rybnickiego  | |||||||||||
 50°07′54,7450″N 18°42′37,4977″E/50,131874 18,710416
| |||||||||||
Historia
edytujKaplica wybudowana została w latach 1859-1860 z inicjatywy Antoniego Gemandera, ówczesnego właściciela dóbr rycerskich w Bełku. Budowę prowadził mistrz murarski Carl Wenzlik. Koszt budowy wyniósł 7000 talarów[2].
Badania wzgórza
edytuj
Wzgórze Lukasów to prawdopodobnie pozostałość dawnego gródka stożkowatego, jest to jedyny tego typu zabytek w powiecie rybnickim[3]. Według innych hipotez na wzgórzu miała mieścić się siedziba Bełka, rzekomego założyciela wsi lub też miała to być mogiła żołnierzy szwedzkich poległych w czasie wojny trzydziestoletniej[3]. Wzgórze ma kształt ściętego stożka o średnicy podstawy ok. 35 m. i wysokości ok. 8 m[4]. Dookoła widoczne są ślady dawnej fosy. O charakterze obronnym świadczy również lokalizacja wzgórza na podmokłym terenie, na południowym brzegu rzeki Bierawki[5].
W 2014 roku na wzgórzu przeprowadzono archeologiczne badania powierzchniowe oraz badania magnetyczne i elektrooporowe, które potwierdziły prawdopodobną lokalizację w tym miejscu gródka stożkowatego. Ze względu na późniejsze wybudowanie na szczycie kopca kaplicy z mauzoleum, nie udało się znaleźć pozostałości ewentualnej rezydencji rycerskiej[5]. W czasie badań znaleziono również liczne fragmenty ceramiki późnośredniowiecznej, które obecnie znajdują się w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu[6].
Opis
edytuj
Kaplica ulokowana jest na wzgórzu (tzw. Wzgórze Lukasów), przy drodze prowadzącej do kościoła. Wybudowana została z ciosów piaskowca, w stylu neogotyckim. Kaplica jest niewielka, na planie prostokąta. Wnętrze jednoprzestrzenne, nakryte zostało sklepieniem krzyżowo-żebrowym[4]. W fasadzie umieszczono ostrołukowy, profilowany portal, w nim drewniane drzwi z nadświetlem, zabezpieczone kratą[7]. Ściany wewnątrz kaplicy ozdabiają malowidła wykonane w latach 50. XX wieku przez miejscowego artystę Józefa Marka. W podłuczach umieszczone zostały 4 sceny z życia św. Jana Nepomucena, są to w kolejności: Św. Jan Nepomucen przesłuchiwany przez króla Wacława IV, niezidentyfikowana scena z życia świętego Jana Nepomucena (ze względu na stan techniczny malowideł niemożliwa do odczytania), Tortury św. Jana Nepomucena i Śmierć św. Jana Nepomucena. Nad wejściem namalowane zostały muzykujące anioły. Dolne partie ścian pokryte są dekoracjami roślinnymi i geometrycznymi[8].
Pod kaplicą, częściowo zagłębiona we wzgórzu, znajduje się krypta, tzw. Mauzoleum Gemanderów. Jednoprzestrzenna, nakryta jest sklepieniem kolebkowym. W krypcie znajduje się 7 trumien[4].
Kaplicę otacza starodrzew, w tym lipy drobnolistne i dęby szypułkowe[9].
Turystyka
edytujTeren Wzgórza Lukasów znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich[9]. Wzgórze i kaplica są elementem ścieżki edukacyjnej Śladami Bełka, powstałej w latach 2008-2009[10].
Przypisy
edytuj- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 3 lipca 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-02-14]
- ↑ Informacje o budowie mauzoleum [online], Strona poświęcona Wzgórzu Lukasów powstała w ramach projektu "Odkrywamy tajemnice Wzgórza Lukasów" realizowanego przez Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Bełk., www.belk.pl [dostęp 2021-02-14].
- ↑ a b Dlaczego "Wzgórze Lukasów", [w:] Michał Stokłosa, Odkrywamy tajemnice wzgórza Lukasów, Bełk 2020, s. 7.
- ↑ a b c Inwentaryzacja [online], www.belk.pl [dostęp 2021-02-14].
- ↑ a b Kilka słów o badaniach na terenie Wzgórza Lukasów [online], www.belk.pl, 14 lutego 2021 [dostęp 2021-02-14].
- ↑ Archiwalne odkrycia, [w:] Michał Stokłosa, Odkrywamy tajemnice wzgórza Lukasów, Bełk 2020, s. 22.
- ↑ Wejście do kaplicy [online], www.belk.pl [dostęp 2021-02-14].
- ↑ Dekoracje malarskie [online], www.belk.pl [dostęp 2021-02-14].
- ↑ a b Dendroflora [online], www.belk.pl [dostęp 2021-02-14].
- ↑ Rekreacja - belk.pl [online], www.belk.pl [dostęp 2021-02-14].