Kardynałek żółtodzioby

Kardynałek żółtodzioby
	Paroaria capitata
	(d’Orbigny & de Lafresnaye, 1837)
	; Dorosły kardynałek żółtodzioby
	; Osobnik młodociany
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	tanagrowate
Podrodzina	tanagry
Rodzaj	Paroaria
Gatunek	kardynałek żółtodzioby
Synonimy
	Tachyphonus capitatus d'Orbigny & Lafresnaye, 1837; Paroaria capitata capitata (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837);
	Tachyphonus capitatus d'Orbigny & Lafresnaye, 1837; Paroaria capitata capitata (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837);
Podgatunki
	P. c. capitata (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837); P. c. fuscipes Bond & Meyer de Schauensee, 1939;
	P. c. capitata (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837); P. c. fuscipes Bond & Meyer de Schauensee, 1939;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kardynałek żółtodzioby^[4]^[5] (Paroaria capitata) – gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae), występujący w centralnej Ameryce Południowej. W latach trzydziestych XX w. został sztucznie zasiedlony na kilku wyspach archipelagu Hawaje^[6]. Wyróżnia się 2 podgatunki^[6]^[7]. Ze względu na atrakcyjny wygląd i melodyjny głos jest chętnie hodowany w niewoli^[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)^[3].

Systematyka edytuj

Pierwszego naukowego opisu gatunku – na podstawie holotypu pochodzącego z Corrientes w Argentynie – dokonali francuscy ornitolodzy Alcide d’Orbigny i Frédéric de Lafresnaye w 1837 roku, nadając mu nazwę Tachyphonus capitatus^[2]. Kardynałek żółtodzioby razem z kardynałkiem czarnouchym, kardynałkiem rdzawoczelnym i kardynałkiem czarnogardłym był zaliczany do osobnego rodzaju Coccopsis. Jest najbliżej spokrewniony z kardynałkiem czarnogardłym^[8]. Obecnie zwykle wyróżnia się dwa podgatunki P. capitata^[6]:

P. c. capitata (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837)
P. c. fuscipes Bond & Meyer de Schauensee, 1939.

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje kardynałka żółtodziobego za gatunek monotypowy^[7].

Morfologia edytuj

Niewielki ptak o średnim, dosyć grubym i lekko zaokrąglonym dziobie, obie szczęki tego samego żółtego przechodzącego w pomarańczowy koloru. Głowa lekko spłaszczona, cała czerwona podobnie jak policzki, okolice wąsów i kantarek. Gardło czarne ze śliniaczkiem w kształcie trójkąta, zwężającym się aż do górnej części piersi. Szyja, piersi i brzuch białe z lekko ciemniejszym obszarem spodu brzucha i podbrzuszem. Górna część karku biała, przechodząca w dolnej części w kolor czarniawy. W takim samym kolorze skrzydła, grzbiet i ogon. Skrzydła z czarnymi obrzeżami lotek czarniawe z czarnymi brzegami. Nogi różowo-pomarańczowe. Obie płcie wybarwione tak samo. Osobniki młodociane są podobne do dorosłych, różnią się kolorem upierzenia głowy. Zamiast koloru czerwonego ich głowa ma kolor pomarańczowy z wyraźnie brązowym odcieniem. Długość ciała 16,5 cm, masa ciała 17–24,5 g^[6].

Zasięg występowania edytuj

Kardynałek żółtodzioby występuje na terenach położonych do wysokości 500 m n.p.m.^[3]^[9] Poszczególne podgatunki występują:

P. c. capitata – w południowej Brazylii (w stanach Mato Grosso, Mato Grosso do Sul i Rio Grande do Sul, sporadycznie spotykany jest jeszcze dalej na wschód), we wschodniej Boliwii (w departamencie Santa Cruz w części bezpośrednio przylegającej do Brazylii), w Paragwaju, północnej Argentynie (od prowincji Salta, Formosa i Corrientes na południe po zachodnią część Córdoby i północną część prowincji Buenos Aires) oraz w skrajnie północno-zachodnim Urugwaju^[8]^[9],
P. c. fuscipes – we wschodniej części departamentu Tarija w południowo-wschodniej Boliwii^[6].

Jest gatunkiem osiadłym^[6]^[9].

Ekologia edytuj

Jego głównym habitatem są bagna z krzewami i drzewami, zalane łąki, brzegi zbiorników wodnych: jezior, stawów i rzek. Spotykany jest także w pobliżu osiedli ludzkich i na obrzeżach podmokłych terenów rolniczych. Żywi się roślinnością (nasiona, jagody, młode pędy) i owadami, które podejmuje bezpośrednio z ziemi. Na terenach bliskich zamieszkania ludzi żywi się odpadami i resztkami pożywienia człowieka. Występuje zazwyczaj w parach, czasami w niewielkich rodzinnych grupach oraz małych stadach. W okresie pozalęgowym spotykany jest także w większych stadach^[6].

Rozmnażanie edytuj

Sezon lęgowy trwa od września do marca. Gniazda w kształcie miseczek są umieszczane w gałęziach drzew i krzewów na wysokości 1,4–3,6 m. Gniazdo zbudowane jest z włókien roślinnych, wyścielone korzonkami i włosiem. Spotykane są w nich 3–4 jaja o kolorze zielonkawo-ochrowym lub kremowym z ciemniejszymi lub szarawymi plamkami. Brak dalszych szczegółowych danych^[6]^[8].

Status i ochrona edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN kardynałek żółtodzioby jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 2004 roku. Wcześniej był zaliczany do kategorii Lower Risk/Least Concern. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity^[3]^[10]^[9]. Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 2,78 mln km²^[9]. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za stabilny^[3]^[10]^[6].

Filatelistyka edytuj

Wizerunek kardynałka żółtodziobego znajduje się na dwóch znaczkach pocztowych – wydanym w 1994 roku w Paragwaju o nominale 150 guaraní z okazji Philatelic Exhibitions Parafil 94 oraz znaczku o nominale 5 peso wydanym na Kubie w 2017 roku z okazji Expo Internacional de filatelia 2017 w Brazylii^[11].

Przypisy edytuj

↑ Paroaria capitata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Denis Lepage: Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837) – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Paroaria capitata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 379, 1999.
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Thraupinae Cabanis, 1847 - tanagry - Core tanagers (wersja: 2021-07-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Alvaro Jaramillo: Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 644. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).
↑ ^a ^b Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).
↑ Kjell Scharning: Stamps showing Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata. Theme Birds on Stamps, 2021. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Paroaria capitata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata (d'Orbigny & Lafresnaye, 1837) – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).

[iucn-3] Paroaria capitata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mc-4] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 379, 1999.

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Thraupinae Cabanis, 1847 - tanagry - Core tanagers (wersja: 2021-07-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-02].

[botw-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Alvaro Jaramillo: Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-02]. (ang.).

[HBW_16-8] Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 644. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).

[birdlife1-9] Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).

[birdlife-10] Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).

[stamps-11] Kjell Scharning: Stamps showing Yellow-billed Cardinal Paroaria capitata. Theme Birds on Stamps, 2021. [dostęp 2021-10-02]. (ang.).

[4]

[5]

[6]

[7]

[3]

[1]

[2]

[8]

[9]

[10]

[11]