Karol Gotfryd Woide

Karol Gotfryd Woyde (Woide) (niem. Karl Gottfried Woide; ur. 4 lipca 1725, zm. 9 maja 1790), znany także w Anglii jako Charles Godfrey Woide, był pastorem ewangelicko-reformowanym w Polsce i w Anglii, orientalistą, biblistą i bibliotekarzem British Museum.

Karol Gotfryd Woyde
Karl Gottfried Woide
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 lipca 1725
Leszno

Data i miejsce śmierci

9 maja 1790
Londyn

II pastor ewangelicko-reformowany w Lesznie
Okres sprawowania

1751–1760

I pastor ewangelicko-reformowany w Lesznie
Okres sprawowania

1760–1776

Wyznanie

Kalwinizm

Kościół

Jednota Braci Czeskich

Ordynacja

1751

Pochodzenie i wykształcenie

edytuj

Urodził się w rodzinie mieszczan leszczyńskich: jego dziadek, Piotr Woide był absolwentem Uniwersytetu Viadrina, burmistrzem Leszna i seniorem świeckim miejscowej parafii ewangelicko-reformowanej. Ojciec Karola, Marcin Teofil (zm. 1732) był także absolwentem Viadriny i rajcą miejskim. Miał starszego brata Chrystiana Teofila Woyde, później nauczyciela w gimnazjum w Głogowie.

Był absolwentem gimnazjum braci czeskich w Lesznie i 1745 rozpoczął studia na Viadrinie mające przygotować go do urzędu pastora. Jego nauczycielem był m.in. Paweł Ernest Jabłoński, syn Daniela Ernesta Jabłońskiego (1660-1754). Już wtedy zainteresował się starożytnymi językami biblijnymi. Jego postępy w nauce były tak duże, że Jednota Wielkopolska pozwoliła mu na studia na Uniwersytecie w Lejdzie w 1747 roku. W 1750 r. dokonał transkrypcji manuskryptu Leksykonu Ægyptiaco-Latinum Mathurina Veyssière de La Croze w Lejdzie, który zawierał słowa sahidowskie Christiana Scholtza. Woide nauczył się języka koptyjskiego i stał się jego ekspertem. W 1750 roku po ukończeniu studiów i pod naciskiem Jednoty Wielkopolskiej wrócił do Rzeczypospolitej[1].

Praca duszpasterska i kwestorska

edytuj

W grudniu 1750 roku został ordynowany na diakona, w 27 października 1751 roku na pastora w Lesznie. Początkowo był tzw. II pastorem w Lesznie, a od 1760 roku I pastorem tej parafii. Starania ewangelików w Rzeczypospolitej o przywrócenie im praw cywilnych i religijnych oraz sieć jego znajomości w Niderlandach, doprowadziły do tego, że wiosną 1765 został skierowany oficjalnie jako kwestor, a nieoficjalnie jako reprezentant polskich ewangelików do Niderlandów i Wielkiej Brytanii, gdzie przybył latem 1766 roku i występował jako oficjalny delegat Konfederacji Toruńskiej. Od 1768 roku starał się bez powodzenia o zwolnienie z funkcji pastora w Lesznie, chcąc osiąść na stałe w Anglii. W 1770 roku został pastorem niemieckiego kościoła reformowanego w Savoy Chapel oraz holenderskiej kaplicy reformowanej w Pałacu św. Jakuba w Londynie. Przy tej okazji został anglikańskim duchownym przyjmując ponowną ordynację z rąk biskupa: 19 sierpnia na diakona i 24 sierpnia 1770 na pastora[2]. Jednota zaakceptowała jego decyzję dopiero w 1776 roku, kiedy ogłosiła wakat na funkcji I pastora w Lesznie.

Kariera orientalisty

edytuj

Woide zamieszkał w Wielkiej Brytanii do swojej śmierci w 1790 r., pracując początkowo jako duchowny.

Od 1782 roku został bibliotekarzem w British Museum, najpierw w Dziale Historii Naturalnej, a następnie w Dziale Książek Drukowanych, gdzie kieruje rękopisami orientalnymi[3][4]. Był jednym z pierwszych uczonych, którzy pracowali nad egipskimi tekstami sahidyjskimi[5]. Zbadał Codex Alexandrinus i opublikował tekst Nowego Testamentu z tego kodeksu w 1786 roku, który prezentował osobiście królowi Jerzemu III.

Woide opisał w 1782 roku CP Moritza jako mieszkającego „niedaleko Paddington, w bardzo zdrowej dzielnicy na obrzeżach miasta, gdzie oddycha czystszym i świeższym powietrzem niż w mieście. Chociaż jest dobrze znany jako uczony autorytet w zakresie języków orientalnych, niemniej jednak jest człowiekiem towarzyskim i światowym.”[6]

Woide posiadał kilka kartek grecko-koptyjskiego manuskryptu z Nowego Testamentu, znanego jako Fragmentum Woideanum. Te obejmują część Księgi Łukasza. Woide zasugerował, że fragment powstał w VII wieku[7]. Karty należą do Uncial 070, a pozostałe karty tego rękopisu są przechowywane w różnych miejscach.

Życie osobiste i dziedzictwo

edytuj

Woide studiował we Frankfurcie nad Odrą i Leiden, a także uzyskał doktorat z teologii na Uniwersytecie w Kopenhadze. Został wybrany członkiem Towarzystwa Królewskiego w 1785 r., Utworzony przez DCL na Uniwersytecie Oksfordzkim w 1786 r. I mianowany członkiem wielu stowarzyszeń zagranicznych. Żonaty, miał dwie córki które dożyły dorosłego wieku. Podczas rozmowy w domu Sir Josepha Banksa w 1790 roku dostał udaru, zmarł w swoich pokojach w British Museum.

Dzieła

edytuj
  • Lexicon Ægyptiaco-Latinum, 1775.
  • Grammatica aegyptiaca utriusque dialecti (1778)
  • Novum Testamentum Graecum e codice ms. alexandrino, Londyn 1786.
  • Dodatek ad editionem Novi Testamenti graeci… in qua continentur fragmenta Novi Testamenti juxta interpretem dialecti superioris Aegypti quae thebaica vel sahidica appellatur, Oxford 1799.

Bibliografia

edytuj
  1. Wojciech Kriegseisen, Karol Gotfryd Woyde – polityczna geneza kariery uczonego doby oświecenia, s. 249–257.
  2. CCED: Search [online], org.uk [dostęp 2021-06-09].
  3. Steinmetz, Susanne (1996). „The German Churches in London, 1669–1914”. In Panikos Panayi, ed., Germans in Britain Since 1500.
  4. John Nichols, „Literary Anecdotes of the Eighteenth Century”. A & C Black. p. 56.
  5. Le Jardin des Livres.
  6. Carl Philip Moritz: Journeys of a German in England in 1782, translated and edited by Reginald Nettel (New York, NY: Holt, Rinehart and Winston, Inc., 1965), p. 60.
  7. Thomas Hartwell Horne, „An Introduction to the Critical Study and Knowledge of the Holy Scriptures”.

Linki zewnętrzne

edytuj