Kirysowate[2], kirysy[3] (Doradidae) – rodzina słodkowodnych ryb sumokształtnych. Pomimo dużego podobieństwa nazwy do kiryskowatych (kirysków) jest to odrębna rodzina. Dawniej nazywane były doradowatymi (od Doradidae). Mniejsze i średnie gatunki są hodowane w akwariach, większe poławiane jako ryby konsumpcyjne.

Kirysowate
Doradidae[1]
Bleeker, 1858
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – Anadoras weddellii
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Rząd

sumokształtne

Rodzina

kirysowate

Platydoras costatus

Zasięg występowania

edytuj

Tropikalna i subtropikalna Ameryka Południowa, na wschód od Andów – głównie w Brazylii, Peru i regionie Gujana. Występują w rzekach, potokach o umiarkowanym nurcie oraz w jeziorach. Preferują kryjówki wśród zatopionych korzeni lub odpoczywają zakopując się w piasku.

Najstarsze niewątpliwe skamieliny kirysowatych to częściowe czaszki Oxydoras z miocenu Wenezueli, Peru i Argentyny[4].

Cechy charakterystyczne

edytuj
  • ciało pokryte płytkami kostnymi tworzącymi rodzaj pancerza (kirys), z wyjątkiem części brzusznej, u Liosomadoras morrowi nie występują boczne płytki kostne, a Doraops zuloagai ma je tylko w tylnej części ciała[4]
  • otwór gębowy zaopatrzony w trzy pary wąsików, wąsiki nosowe nie występują, u niektórych gatunków wąsiki żuchwowe są rozgałęzione,
  • u większości występuje płetwa tłuszczowa,
  • mają zdolność oddychania powietrzem atmosferycznym, nabierają powietrza z powierzchni wody i wtłaczają je do silnie ukrwionego jelita,
  • pierwszy promień w płetwach piersiowych i grzbietowej tworzy twardy, ostry kolec, którym ryba może zadawać bolesne rany,
  • niektóre gatunki wytwarzają toksyczną wydzielinę,
  • potrafią wydawać dźwięki – wytwarzane ruchami kolca płetwy piersiowej lub wibracjami pęcherza pławnego,
  • prowadzą głównie nocny tryb życia,
  • osiągają od ok. 4 cm (Physopyxis lyra) do ok. 100 cm długości (Lithodoras dorsalis i Oxydoras niger).

Klasyfikacja

edytuj

Rodzaje zaliczane do tej rodziny[5]:

 
Pseudodoras niger

AcanthodorasAgamyxisAmblydorasAnadorasAnduzedorasAstrodorasCentrochirCentrodorasDoraopsDorasFranciscodorasHassarHemidorasHypodorasKalyptodorasLeptodorasLithodorasMegalodorasMerodorasNemadorasOpsodorasOrinocodorasOssancoraOxydorasPhysopyxisPlatydorasPterodorasRhinodorasRhynchodorasScorpiodorasTrachydorasWertheimeria

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Doradidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Kahl, Kahl i Vogt 2000 ↓, s. 130.
  3. Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
  4. a b J. S. Nelson, T. C. Grande, M. V. H. Wilson: Fishes of the World. Wyd. 5. John Wiley & Sons, 2016. ISBN 978-1-118-34233-6. (ang.).
  5. Ron Fricke, William Neil Eschmeyer, Richard van der Laan (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 7 czerwca 2012 [dostęp 2012-08-04] (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Froese, R. & D. Pauly: Family Doradidae - Thorny catfishes. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, 2009. [dostęp 2009-07-27]. (ang.).
  • Wally Kahl, Burkard Kahl, Dieter Vogt: Atlas ryb akwariowych. Przekład: Henryk Garbarczyk i Eligiusz Nowakowski. Warszawa: Delta W-Z, 2000. ISBN 83-7175-260-1.