Kościół św. Jadwigi w Krakowie (nieistniejący)
Kościół św. Jadwigi – nieistniejący obecnie kościół, który znajdował się między XIV i XVIII w. na Stradomiu, dawnym przedmieściu Kazimierza, obecnie części Krakowa. Na przełomie XVIII i XIX w. przebudowany w obszerną kamienicę (ulica Stradomska 12-14).
| ||
 nr rej. A-119 17.II.1975
| ||
,Stradom,Krakow,Poland.JPG) Dawna apsyda kościoła św. Jadwigi | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Kraków | |
| Adres | ul. Stradomska 12-14 | |
| Typ budynku | kamienica | |
Położenie na mapie Krakowa  | ||
Położenie na mapie Polski  | ||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | ||
 50°03′10″N 19°56′27″E/50,052778 19,940833
| ||
Najstarsza wzmianka o kościele św. Jadwigi pochodzi z 1378. Jego fundację podjął jednak najprawdopodobniej już wcześniej król Kazimierz Wielki (według Jana Długosza – w 1360[1]), a kontynuowała ją jego siostra, królowa Węgier Elżbieta Łokietkówna. Kościół wzniesiono dla zakonu bożogrobców, których sprowadzono tu z pobliskiego Miechowa. Dokładne daty budowy nie są znane - wedle tutejszego przeora Samuela Nakielskiego kościół ukończono w 1383, a klasztor bożogrobców na początku XV w. Znane są jednak przekazy źródłowe świadczące o pracach przy kościele jeszcze w połowie XV w. Kościół, zwrócony frontem do traktu łączącego Kraków z Kazimierzem, otaczały po obu stronach klasztor oraz szpital[1]. Być może początkowo nosił podwójne wezwanie (także św. Elżbiety)[2].
Kilkakrotnie kompleks bożogrobców ulegał pożarom – w 1473, 1536 i 1556. I schyłku XVI stulecia w kościele znajdowało się sześć ołtarzy, z czego cztery znajdowały się w prezbiterium, oddzielonym od nawy żelazną kratą. W 1655, podczas potopu szwedzkiego kościół ponownie został spalony. Staraniem prepozyta ks. Augustyna Wolskiego odbudowano go w stylu barokowym; nowa świątynia została konsekrowana w 1674 przez biskupa Mikołaja Oborskiego. Szpital stał się wówczas przytułkiem dla "podeszłych w leciech i wypracowanych w Koronie polskiej szlachty"[1]. Wzniesiony wtedy kościół był świątynią orientowaną, jednonawową, z prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą. Pięcioprzęsłową nawę sklepiono kolebkowo, z lunetami.
W 1796 zabudowania kościoła i klasztoru zajęli Austriacy (bożogrobców przeniesiono do kościoła św. Barbary[2]). Zaborcy dokonali przebudowy kościoła i klasztoru w jednolity, potężny gmach, w którego murach zachowano jednak substancję kościoła. Wzniesiono wielki, trzypiętrowy budynek, w stylu klasycystycznym; skromna dekoracja nawiązywała do funkcji gmachu – utworzono tu urząd celny[3]. Po likwidacji Rzeczypospolitej Krakowskiej gmach przeznaczono na pocztę, a gdy tę przeniesiono na Wielopole, znalazły tu siedzibę władze wojskowe[2]. W budynku znajdowała się komenda I Korpusu Austro-Węgier, m.in. działy odpowiedzialne za przygotowanie terenu podległego korpusowi do operacji wojennych i za organizację wojska (np. wydział fortyfikacyjny, sądowniczy, ewidencyjny). W czasie II Rzeczypospolitej budynek był w użytkowaniu Wojska Polskiego i mieściło się w nim Dowództwo Okręgu Korpusu Nr V. Po II wojnie światowej przeznaczono budynek na mieszkania[4].
W 2013 roku firma Angel Poland Group zakupiła obiekt w celu przebudowy na kompleks apartamentowo-hotelowy. Jego ukończenie planowane jest na 2022 rok. Na przełomie 2019 i 2020 roku prace budowlane na terenie obiektu stały się przedmiotem sporu między ww. firmą deweloperską a małopolskim konserwatorem zabytków w związku z rozbiórką fragmentu dawnego kościoła[5].
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c Stefan Świszczowski: Miasto Kazimierz pod Wawelem. Kraków: 1981, s. 69–70, 219–221.
- ↑ a b c Stanisław Tomkowicz. Klasztor szpitalny św. Jadwigi. „Rocznik Krakowski”. T. 22, s. 62, 67–138, 1929.
- ↑ Marja Jarosławiecka-Gąsiorowska. Architektura neoklasyczna w Krakowie. „Rocznik Krakowski”. T. 24, s. 136–138, 1933.
- ↑ Henryk Łukasik, Andrzej Turowicz: Twierdza Kraków – znana i nieznana, cz. III. Kraków-Międzyzdroje: Wyd. "Przedsięwzięcie Galicja", 2002, s. 32-33.
- ↑ Małgorzata Mrowiec, Kraków. Jak "znikała" kopuła zabytkowego kościoła na terenie inwestycji na Stradomiu [ZDJĘCIA], Kraków Nasze Miasto, 11 marca 2020 [dostęp 2020-08-22] (pol.).; Małgorzata Mrowiec, Kraków. Konserwator wstrzymuje prace na budowie Angel Stradom i zawiadamia nadzór budowlany [AKTUALIZACJA] 26 10, Dziennik Polski, 25 października 2019 [dostęp 2020-08-22] (pol.).
BibliografiaEdytuj
- Michał Rożek. Nie istniejące kościoły Krakowa. „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”. R. 33, s. 116–117, 1983.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Grzegorz Bednarczyk: Kościół św. Jadwigi (bożogrobców). W: Nieistniejące kościoły Krakowa [on-line]. [dostęp 2015-01-25].
- Mapka Stradomia i plan budynku z 1798 r. (Atlas Twierdzy Kraków seria I tom 9, wyd. Arkona, Kraków 1995)
- Plany budynku z 1852 i 1865 r. (tamże)
