Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej w Toruniu
Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej w Toruniu, dawniej: kościół św. Jerzego – zabytkowa neogotycka świątynia katolicka w jurysdykcji parafii Matki Bożej Zwycięskiej w Toruniu, znajdująca się przy ul. Podgórnej 76[1].
| kościół parafialny | |||||||||
.JPG) Widok od strony wschodniej | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie |
Matki Boskiej Zwycięskiej | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||
Położenie na mapie Torunia  | |||||||||
 53°01′20,64″N 18°36′34,39″E/53,022400 18,609553
| |||||||||
Historia
edytujPoczątkowo był to kościół ewangelicki, nawiązujący do kościoła pw. św. Jerzego, znajdującego się na Chełmińskim Przedmieściu, na północ od murów miejskich Torunia. Po rozebraniu kościoła w 1811 roku parafia św. Jerzego korzystała z domu modlitwy kościoła zboru ewangelicko-reformowanego, następnie kościoła pw. Świętej Trójcy, należącego do gminy nowomiejskiej[2].
Z inicjatywy pastora Reinholda Heuera na pocz. XX wieku rozpoczęto budowę kościoła. W sierpniu[3] lub we wrześniu 1900[4] roku parafia kupiła niecałe dwie morgi ziemi pod budowę kościoła i plebanii. Oszacowano, że całkowity koszt inwestycji wyniesie ok. 118 tys. marek niemieckich[3]. Powstały co najmniej dwa projekty świątyni, jeden autorstwa Schneidereita z Dusseldorfu, drugi Engelberta Joussena. Kierownictwo budowy zdecydowało się wybrać projekt Schneidereita[4]. Honorowy patronat nad budową objęła Augusta Wiktoria, królowa Prus i cesarzowa niemiecka[1].
Planowo miał stanąć naprzeciw drewnianej kaplicy kościoła staroluterańskiego i pomieścić 800 miejsc siedzących. Na wieży miały być zawieszone trzy dzwony[3]. Zgodnie z ówczesną modą wieża miała być asymetryczna w stosunku do kościoła[4]. Pracami kierował powiatowy inspektor budowlany Goldbach z Torunia, przy pomocy Johanna Schultza i Fritza Zandera. Prace murarskie wykonywał mistrz murarski Kickelhann. Budowa była finansowana ze składek parafian, środków przekazanych przez magistrat Torunia oraz składki Gustav-Adolf Frauen Verein[3].
W sierpniu 1904 roku ukończono budowę plebanii[1]. Wykopy przygotowano na początku września 1904 roku, a października 1904 roku położono kamień węgielny pod fundamenty świątyni. 1 czerwca 1905 roku została wydana zgoda na budowę kościoła[4]. W 1906 roku zawieszono dzwony[5]. Kościół poświęcono 17 maja (według innego źródła 27 maja[1]) 1907 roku[6]. Należał on do Ewangelickiej Staropruskiej Unii[1].
Kościół był użytkowany przez ewangelików do 1945 roku[7]. W 1945 roku kościół stał się pw. Matki Boskiej Zwycięskiej filialnym rzymskokatolickiej parafii Chrystusa Króla. 7 października 1971 roku erygowano parafię Matki Bożej Zwycięskiej w Toruniu. W 1995 roku założono ogrzewanie olejowe. W następnych latach docieplono kościół, zabezpieczono okna oraz odnowiono witraże. W 2000 roku odnowiono prezbiterium[6].
Architektura i zabytki
edytujSwoją formą świątynia nawiązuje do form architektury gotyckiej z czasów panowania zakonu krzyżackiego[1]. Dzwony, zawieszone w 1906 roku, wykonano w odlewni z Apoldy[5]. Wnętrze zostało ozdobione malowidłem przedstawiającym św. Jerzego walczącego ze smokiem. Malowidło powstało według projektu prof. Wilhelma Süsa z Karlsruhe, malatury wykonali malarze Wilhelm Sievers z Hanoweru i Kutschmann z Berlina. Mozaiki kościelne wzorowano na mozaikach z berlińskiego Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche oraz komnat św. Elżbiety w Zamku Wartburgu. Mozaiki wykonała firma Puhl und Wagner. przedsionka Organy wykonała firma P.B. Völknera z Bydgoszczy. Warsztat Ferdynanda Müllera z Quedlinburga wykonał okna wraz z dekoracjami[8].
W 2001 roku w prezbiterium odsłonięto mozaikowy obraz głowy Chrystusa Umęczonego według Albrechta Dürera[6][8]. Po obu stronach obrazu znajdują się freski, przedstawiające aniołów trzymających wstęgi z napisami: Oto człowiek, Zostaliście kupieni zapłatą wielką. Ich autorem jest Wilhelm Siebers z Hanoweru[6]. Do kościoła należały srebrne naczynia, które odnaleziono po 1945 roku. Trafiły one do zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu[7]. Kościół figuruje w gminnej ewidencji zabytków (nr 85)[9].
W kościele została wmurowana płyta nagrobna braci czeskich Johanna Paula Stranskiego i jego żony Christiny z 1648 roku, pierwotnie pochowanych na starym cmentarzu św. Jerzego w Toruniu[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Kościół św. Jerzego i Matki Boskiej Zwycięskiej. toruntour.pl. [dostęp 2023-05-29].
- ↑ Łyczak 2016 ↓, s. 3.
- ↑ a b c d Birecki 2011 ↓, s. 321.
- ↑ a b c d Kwiatkowski 2000 ↓, s. 7.
- ↑ a b Birecki 2011 ↓, s. 321-322.
- ↑ a b c d 100-lecie kościoła pw. Matki Boskiej Zwycięskiej i św. Jerzego w Toruniu. mbzwycieska.diecezjatorun.pl, 2012-10-15. [dostęp 2023-05-29].
- ↑ a b Łyczak 2016 ↓, s. 4.
- ↑ a b Birecki 2011 ↓, s. 322.
- ↑ Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 88.
- ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 21.
Bibliografia
edytuj- Piotr Birecki: Architektura i sztuka ewangelicka w Toruniu w XIX i XX wieku. W: Jarosław Kłaczkow (red.): Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
- Jacek Kwiatkowski: Historia parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej i św. Jerzego w Toruniu. W: praca zbiorowa: Rzymskokatolicka Parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej oraz Świętego Jerzego w Toruniu A.D. 2000. Toruń: Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2000. ISBN 83-86471-16-7.
- Bartłomiej Łyczak. Srebra z ewangelickiego kościoła pw. św. Jerzego w Toruniu w świetle inwentarzy z lat 1580–1817. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”. 64 (1), 2016.
- Magdalena Niedzielska: Toruńskie cmentarze. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992. ISBN 83-85196-66-8.