Muzeum Okręgowe w Toruniu

muzeum w Toruniu

Muzeum Okręgowe w Toruniu – jedno z najstarszych muzeów w Polsce z siedzibą w gotyckim Ratuszu Staromiejskim w Toruniu.

Muzeum Okręgowe w Toruniu
Ilustracja
Ratusz Staromiejski, siedziba główna Muzeum Okręgowego
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

Rynek Staromiejski 1

Data założenia

1861

Dyrektor

Aleksandra Mierzejewska

Oddziały
Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum Okręgowe w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Muzeum Okręgowe w Toruniu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum Okręgowe w Toruniu”
Ziemia53°00′38,52″N 18°36′15,77″E/53,010700 18,604380
Strona internetowa

Historia

edytuj

Historia tworzenia i udostępniania zbiorów muzealnych ma w Toruniu tradycję sięgającą końca XVI wieku. Wiąże się ona z otwarciem Gimnazjum Akademickiego w Toruniu. W 1594 powstała przy Gimnazjum kolekcja w formie popularnego w renesansie gabinetu osobliwości (tzw. Musaeum). Datę tę można przyjąć jako początek działalności muzealnej w Toruniu. Musaeum gromadziło szczątki kopalne, dużą kolekcję globusów, preparaty biologiczne w słojach: węże, embriony; okazy dermoplastyczne: skorpion, wypchany krokodyl; okazy muszli oraz szkielety, z których najsłynniejszym był szkielet ludzki przygotowany w 1576 przez Mikołaja Buccellę z Padwy a darowany do kolekcji przez chirurga toruńskiego Marcina Kopernika[1]. Ponadto posiadało obrazy, w tym portrety sławnych torunian (Marcina Mochingera, Henryka Strobanda i inne). Było placówką publiczną, utrzymywaną przez samorząd Torunia. W 1825 na mocy układu między Toruniem a rządem pruskim Gimnazjum i Muzeum stało się placówką państwowo-miejską, a od 1880 – państwową.

Idea kolekcjonowania różnorodnych pamiątek przeszłości znacznego rozmachu nabrała w połowie XIX wieku. Powstały wówczas dwa niezależne stowarzyszenia naukowe, a przy nich muzea. Instytucje te gromadziły i porządkowały kolejne zbiory muzealne w sposób systematyczny i uporządkowany, według ówcześnie stosowanych metod naukowych.

W 1854 zorganizowano niemieckie towarzystwo naukowe, Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst. Gromadziło ono zbiory dotyczące historii miasta i regionu, sprawowało opiekę nad zabytkami i pomnikami. W 1861 przeniosło się do ratusza, zmieniając nazwę na Stadtisches Museum.

W 1875 z inicjatywy Zygmunta Działowskiego, polskiego ziemianina i archeologa, zawiązano drugie, niezależne Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Było typowo polską instytucją o charakterze patriotycznym, i pierwszym polskim Towarzystwem Naukowym na Pomorzu. Gromadzenie zbiorów muzealnych było jego podstawowym celem działania. W latach 1875–1883 Towarzystwo i Muzeum mieściło się przy ulicy Żeglarskiej. Do 1881 Towarzystwo Naukowe z własnych składek wybudowało nową reprezentacyjną siedzibę przy ul. Wysokiej 16 na toruńskiej Starówce, dokąd przeprowadziło się w 1883.

W 1920, po objęciu w Toruniu polskich rządów, Stadtisches Museum przemianowano na Muzeum Miejskie. Przez dziesięć lat czyniono starania o włączenie zbiorów z Towarzystwa Naukowego, ale brak było odpowiedniego lokalu. 1 lipca 1929 Starostwo Krajowe Pomorskie utworzyło stanowisko kustosza Muzeum Miejskiego, które objął dr Gwido Chmarzyński. W 1930 zbiory Towarzystwa Naukowego przekazano w depozyt, powiększając Muzeum Miejskie.

Uroczyste otwarcie nowego budynku Muzeum w Ratuszu Staromiejskim przy Rynku Staromiejskim, odbyło się 19 lutego 1931, w rocznicę urodzin Kopernika. Eksponaty podzielono na sześć działów: archeologii, sztuki (malarstwo i rzeźba), rzemiosła artystycznego, numizmatyki, grafiki i etnografii.

W okresie międzywojennym muzeum znacznie się wzbogaciło, przejmując m.in. dary mieszkańców Torunia, Sopotu (m.in. od znanego numizmatyka Walerego Amrogowicza) i z całego Pomorza.

W 1935 rozpoczęto budowę nowego gmachu dla planowanego Muzeum Narodowego pod nazwą Muzeum Ziemi Pomorskiej (nazwa od 1935), które miało stanąć przy ul. Chopina (obecnie Wydział Matematyki i Informatyki UMK). Gmach był w 1939 praktycznie gotowy, niestety wybuch wojny przerwał te plany. Hitlerowcy ograniczyli zbiory, by mogły świadczyć o niemieckości Pomorza, umieszczając je przy Rynku Staromiejskim nr 7. Organizowali propagandowe wystawy o potędze III Rzeszy, a w 1945 część zbiorów wywieźli. Zaginęła wówczas m.in. gotycka XIV-wieczna rzeźba Matki Boskiej Brzemiennej.

W 1945 muzeum zostało reaktywowane pod nazwą Muzeum Miejskie. Odnaleziono znaczną część zagubionych i wywiezionych zbiorów, dzięki dużemu zaangażowaniu Haliny Załęskiej. W 1946 część pomieszczeń muzealnych w ratuszu przeznaczono na potrzeby Archiwum Miejskiego, ograniczając ekspozycję aż do 1957. W 1949 wydzielono działy sztuki, grafiki, etnografii, archeologii i numizmatyki.

1 stycznia 1950 muzeum upaństwowiono i nazwano Muzeum Pomorskie w Toruniu. Zgodnie z przedwojennymi planami awansowało ono do rangi placówki ministerialnej. Muzeum zaczęło sprawować nadzór nad zbiorami całego województwa bydgoskiego. Na skutek nacisków politycznych, 21 grudnia 1955 obniżono jednak jego rangę z rządowej na regionalną, przekazując we władanie Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Bydgoszczy, która 25 sierpnia osłabiła jego rolę i zmieniła nazwę na Muzeum w Toruniu.

Od 1965 nosi nazwę Muzeum Okręgowe w Toruniu. W 1975 Muzeum przeszło we władanie nowo utworzonego województwa toruńskiego, a 1 stycznia 1999 przekazano je we władanie samorządu toruńskiego powiatu grodzkiego.

Działy wyodrębnione z Muzeum Okręgowego

edytuj
 
Biblioteka Muzeum Okręgowego

Po remoncie Ratusza Staromiejskiego w latach 1957–1964 ze środków ministerialnych przystosowano sale do celów ekspozycyjnych. W 1964 usunięto ulokowane wcześniej w ratuszu Archiwum Miejskie, co wpłynęło na znaczne zwiększenie możliwości ekspozycyjnych.

Kalendarium

edytuj

Zbiory Muzeum

edytuj
 
Dawne ławy chlebowe ratusza, obecnie Galeria Sztuki Gotyckiej w Muzeum Okręgowym
 
Gotyckie witraże pochodzące z kościoła NMP w Chełmnie
 
Naczynie do ablucji – fragment Skarbu ze Skrwilna
 
Obraz Mariana Jaroczyńskiego II Traktat toruński z 1873
 
Fragment stałej ekspozycji zbiorów malarstwa polskiego – obrazy Jacka Malczewskiego

Podstawowe działy muzeum to obecnie[5]:

  • Dział Sztuki – obejmuje kolekcję sztuki polskiej i europejskiej średniowiecznej i nowożytnej, sztuki nowoczesnej, rzemiosła artystycznego, grafiki i Sztuki Dalekiego Wschodu
  • Dział Archeologii – ze zbiorami zabytków epoki kamienia, epoki brązu i epoki żelaza, zbiory wpływów rzymskich, średniowiecza
  • Dział Historii – ze zbiorami historii średniowiecznej, nowożytnej i najnowszej, z kolekcją militariów, numizmatyki i emalierstwa
  • Dział Kultur Pozaeuropejskich (Kamienica pod Gwiazdą) – malarstwo, rzeźba, meble, ceramika (od XVI do XX wieku)
  • Dom Mikołaja Kopernika
    • zbiory związane z astronomią i Pracownią Uczonego
    • wystawa „Mikołaj Kopernik – Życie i Dzieło”
    • makieta średniowiecznego Torunia
    • wystawa Świat Toruńskiego Piernika – miejsce pracy mistrza piernikarskiego, oryginalne klocki z XVII i XVIII wieku, początek największych XIX-wiecznych firm piernikarskich w Toruniu, formy piernikowe z całej Polski północnej
    • wystawa polska w Rappersville

Muzeum zarządza także:

Muzeum organizuje:

  • lekcje i warsztaty muzealne
  • urodziny dla dzieci
  • imprezy edukacyjne i kulturalne
  • prace konserwatorskie we własnych pracowniach:
    • Konserwacji Malarstwa i Rzeźby
    • Konserwacji Rzemiosła Artystycznego
  • archiwum fotograficzne we własnej pracowni fotograficznej

Wśród zbiorów muzealnych znajdują się:

Muzeum posiada także sporą dodatkową część zbiorów, które z braku miejsca lub funduszy na renowację nie są eksponowane.

Dyrektorzy

edytuj

Nagrody i wyróżnienia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Aleksandra Mierzejewska, Dzieje Muzeum Okręgowego w Toruniu 1861-2011, „Muzealnictwo”, 52 [dostęp 2019-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-26].
  2. Nowy budynek dla Muzeum Okręgowego w Toruniu. muratorplus.pl. [dostęp 2010-04-12]. (pol.).
  3. W Toruniu otwarto muzeum piernika [online], Onet.pl, 19 czerwca 2015 [dostęp 2015-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-20] (pol.).
  4. Natalia Przytarska: Bramy fortyfikacji otwarte. torun.pl, 2021-06-11. [dostęp 2024-03-10].
  5. muzeum. muzeum.torun.pl. (pol.).
  6. Medal Za Zasługi dla Miasta Torunia na wstędze. torun.pl. [dostęp 2024-03-10].

Bibliografia

edytuj
  • Arthur Semrau, Führer durch das Städtische Museum, Thorn 1917 [1]
  • Zbiory gotyckiej rzeźby i malarstwa. Muzeum Okręgowe w Toruniu. Katalog, opracowali Janina Kruszelnicka Józef Flik, Toruń 1968
  • Malarstwo i rzeźba polska od końca XVIII wieku do 1945 roku w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu, opracowała Anna Kroplewska-Gajewska, Toruń 2006, ISBN 83-87083-93-3.
  • Malarstwo i rzeźba XVI-XX w. Informator o zbiorach i wystawie stałej Działu Sztuki, Muzeum Okręgowego w Toruniu, opracowała Halina Załęska, red. Zdzisław Ciara, Toruń 1973
  • Anna Szyszko-Czyżak, Medale polskie XVI-XVIII w. w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu. Katalog, red. Zdzisław Ciara, Toruń 1981
  • Michał Woźniak, Muzeum Okręgowe w Toruniu – jego regionalny charakter, [w:] Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, z. 29 (326), 1998, s. 117-126 [2]
  • „Rocznik Muzeum w Toruniu”, wydawany od 1962 r.

Linki zewnętrzne

edytuj