Jacek Malczewski

polski malarz (1854–1929)

Jacek Malczewski (ur. 14 lipca 1854 w Radomiu, zm. 8 października 1929 w Krakowie) – polski malarz, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX wieku.

Jacek Malczewski
Ilustracja
Jacek Malczewski (ok. 1925)
Data i miejsce urodzenia

14 lipca 1854
Radom

Data i miejsce śmierci

8 października 1929
Kraków

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

symbolizm

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Życiorys edytuj

 
Willa Pod Matką Boską na krakowskim Zwierzyńcu przy ul. Księcia Józefa 29, gdzie mieszkał i miał pracownię Jacek Malczewski

Jacek Malczewski urodził się w Radomiu[1], w zubożałej rodzinie szlacheckiej herbu Tarnawa[2]. Ród Malczewskich z Malczewa wydał także sławnego niegdyś poetę Antoniego Malczewskiego (ta gałąź rodziny samowolnie zmieniła herb Tarnawa na Abdank)[3]. Jego ciotką była mistyczka Wanda Malczewska[4]. Z rodziny pochodził także generał Wojska Polskiego i minister spraw wojskowych z czasów przewrotu majowego Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski[5]. Jacek po kądzieli spokrewniony był z Teodorem Korwin-Szymanowskim (ojciec Teodora i dziad Jacka byli rodzeństwem)[6], z Jadwigą Łuszczewską[7], Karolem Szymanowskim[8] i Jarosławem Iwaszkiewiczem[9].

Do trzynastego roku życia wychowywał się pod okiem rodziców, Juliana i Marii z Korwin-Szymanowskich[10]. Ojciec był generalnym sekretarzem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego guberni radomskiej[10], matka – córką byłego oficera wojsk napoleońskich Aleksandra Szymanowskiego[11]. W 1867 rodzice wysłali Jacka do majątku wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie jego opiekunem i nauczycielem był Adolf Dygasiński[12][13]. Cztery lata później 17-letni Malczewski przeprowadził się do Krakowa, gdzie uczył się w gimnazjum św. Jacka[14].

W 1872 Malczewski rozpoczął edukację artystyczną, szkoląc się pod okiem Leona Piccarda[15]. Został też wolnym słuchaczem w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych[16], a następnie (na prośbę własnego ojca, ale też Jana Matejki, który cenił wczesne rysunki Malczewskiego) opuścił gimnazjum i zaczął studiować w SSP[17][18]. W 1873 rozpoczął studia w SSP, gdzie jego nauczycielami byli Władysław Łuszczkiewicz i Feliks Szynalewski[15].

Malczewski nie chciał jednak pozostać w SSP. Jeszcze w 1872 informował ojca o projekcie wyjazdu do Paryża[18]. W październiku 1875, wbrew woli zarówno ojca, jak i Matejki, wyjechał na dalsze, ośmiomiesięczne studia do Paryża[19]. W latach 1876–1877 studiował w pracowni Henri Ernesta Lehmanna w paryskiej École des Beaux-Arts, zwiedzał też Académie Suisse[15]. Do pracowni Matejki powrócił na prośbę ojca jesienią 1877[18], w 1879 ukończył kurs kompozycji w klasie mistrzowskiej Matejki[15]. W 1880 udał się wraz z Marcelim Czartoryskim w podróż do północnych Włoch[20]. W 1884 trafił do pałacu w Rozdole Karola Lanckorońskiego i wziął udział w zorganizowanej przez niego wyprawie archeologicznej do Azji Mniejszej. Z Karolem Lanckorońskim połączyła Malczewskiego wieloletnia przyjaźń[21]. W 1883 Malczewski namalował swój pierwszy istotny obraz, Śmierć Ellenai, który był utrzymany w naturalistycznej, drobiazgowej estetyce i bardzo spodobał się Matejce[22].

W 1884 zmarł Julian Malczewski[23], a jego syn utrwalił pogrzeb za pomocą realistycznych szkiców[24]. W 1885 wyjechał do Monachium, gdzie zetknął się z osobą Józefa Brandta[2]. W latach 80. i na początku lat 90., częściowo pod wpływem sztuki Artura Grottgera, namalował serię naturalistycznych obrazów o życiu codziennym powstańców narodowych, zesłanych na Syberię. Obrazy takie jak Niedziela w kopalni (1882), Na etapie (1883), Sybiracy (1891), Wigilia na Syberii (1892) wyróżniał kontemplacyjny charakter: sceny odpoczynku podczas marszów, modlitwy, czuwanie przy zmarłych sybirakach[15].

Przełomem w jego karierze okazały się obrazy Melancholia (1890–1894) i Błędne koło (1895–1897), uznawane za manifesty symbolizmu w malarstwie polskim. Melancholia stanowiła zbiorowy portret Polaków pogrążonych w celebracji cierpienia i apatii, w różnym wieku, odmiennych klas społecznych; tragizm obrazu podawała w wątpliwość jedynie tajemnicza postać w czerni, symbolizująca zapewne bardziej świetlaną przyszłość niż zabory[15]. Podobnie aluzyjna była treść Błędnego koła, w którym krąg postaci zatraca się w żywiołowym, spontanicznym tańcu[15]. Melancholia i Błędne koło zainspirowały Stanisława Wyspiańskiego przy tworzeniu dramatu symbolicznego Wesele (1901)[25].

 
Jacek Malczewski podczas pracy (1909)

W 1896 objął funkcję wykładowcy w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Był jednym z członków założycieli elitarnego Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (1897)[15]. Zasłużył się także jako nauczyciel malarstwa na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego (1899–1911), wspierając kobiety, które nie miały wówczas prawa studiować w ASP[15]. W międzyczasie jednak przeżył kolejną osobistą tragedię: śmierć matki w 1898[26]. W następstwie rodzinnej tragedii namalował serię obrazów Thanatos (1898–1899), w których uwidaczniał się stale powracający motyw w twórczości artysty: obsesja na punkcie śmierci[15]. Dodatkowo w 1900 Malczewski popadł w konflikt z rektorem ASP Julianem Fałatem, którego służalczość wobec władz zaborczych oraz forsowanie przestarzałego programu nauczania zraziły Malczewskiego do uczelni[27]. Opuściwszy na 10 lat ASP, Malczewski w międzyczasie organizował wiele wystaw swoich prac; w 1903 po raz pierwszy odbyła się indywidualna wystawa twórczości Malczewskiego w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie i Lwowie, a także w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie[15].

 
Jacek Malczewski, autoportret (1925)

W 1908 nadano mu tytuł profesora[28]. W 1909 otrzymał Nagrodę Akademii Umiejętności z fundacji Probusa Barczewskiego za obraz (tryptyk) Grosz czynszowy[29]. Gdy w 1910 rektorem ASP został Teodor Axentowicz, Malczewski powrócił na stanowisko profesora, a w 1912 objął stanowisko rektora[15]. Funkcję tę pełnił do wybuchu I wojny światowej, kiedy uciekł na dwa lata z Krakowa w obawie przed frontem wschodnim. Początek wojny spędził w Wiedniu, starając się dowieść swojej lojalności przed władzami austro-węgierskimi[30]. Do Krakowa powrócił w 1916[15].

 
Grobowiec Jacka Malczewskiego w Krypcie Zasłużonych na Skałce

W 1921 ustąpił z funkcji profesora ASP. Jubileusz 70-lecia życia i 50-lecia pracy malarskiej obchodził, organizując wystawy swoich obrazów w Krakowie, Lwowie, Warszawie i Poznaniu[15]. W latach 1923–1926 mieszkał w XIX-wiecznym dworze w Lusławicach, założył tam szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich. W 1923 namalował tryptyk „Mój pogrzeb”. Na początku lat 20. był prezesem honorowym Związku Polskich Artystów Plastyków w Krakowie[31]. W 1927 otrzymał nagrodę artystyczną miasta Warszawy, w październiku 1928 został wybrany członkiem czeskiej Akademii Nauki i Sztuki[32], a w 1929 uhonorowany został Wielkim Złotym Medalem na Wystawie Krajowej w Poznaniu[33]. Pod koniec życia artysta stracił wzrok. Zmarł 8 października 1929. Przed śmiercią zażyczył sobie, żeby go pochowano na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, lecz zgodnie z wolą przedstawicieli ASP i Towarzystwa Sztuk Pięknych spoczął w Krypcie Zasłużonych na Skałce[34].

Życie prywatne edytuj

W 1887 ożenił się z córką krakowskiego aptekarza Marią Gralewską. Z tego związku na świat przyszły dzieci: w 1888 córka Julia, a 24 października 1892 syn Rafał (później także malarz). W 1900 poznał Marię Kingę Balową, również w związku małżeńskim, z którą zdradzał swoją żonę przez 13 lat; Balowa była dlań muzą, której wizerunek utrwalił na wielu płótnach[35]. Gralewska, dowiedziawszy się o zdradzie ze strony Malczewskiego, nie mogła wybaczyć mężowi cudzołóstwa[35].

Wywód genealogiczny edytuj

4. Stanisław Malczewski (1798–1848)      
    2. Julian Malczewski (1820–1883)
5. Maria Julia Żurawska (zm. 1835)        
      1. Jacek Malczewski (1854–1929)
6. Aleksander Korwin-Szymanowski    
    3. Maria Korwin-Szymanowska (zm. 1898)    
7. Bronisława      
 

Twórczość edytuj

15 grudnia 2020

Jacek Malczewski stworzył liczne szkice i rysunki oraz około 2000 obrazów, z których współcześnie się zachowało 1200[36]. Znaczna kolekcja dzieł malarza (68 obrazów i szkiców oraz 18 rysunków i akwarel)[37], obejmująca wszystkie okresy jego twórczości, znajduje się w Galerii Sztuki we Lwowie[38].

Z tym tematem związana jest kategoria: Obrazy Jacka Malczewskiego.

Obrazy edytuj

Dariusz Markowski określał Malczewskiego „najwybitniejszym przedstawicielem polskiego symbolizmu”[39]. Obrazy Malczewskiego uwypuklają urodę rodzimego krajobrazu, szczególnie folkloru. Jego twórczość jest utrzymana w poetyce symbolizmu, zabarwionej tematyką patriotyczną. Malczewski uprawiał jednak także poetykę realistyczną, szczególnie w obrazach o zesłaniu Polaków na Syberię. Nawiązywał w swych kompozycjach do literatury (Śmierć Ellenai) i tematyki biblijnej (Chrystus przed Piłatem). Był też realizatorem licznych portretów, pejzażystą, twórcą autoportretów. Styl Malczewskiego mieści w sobie szereg kontrastów – „liryzmu brutalności, linearyzmu i malarskości, wyrafinowania i wulgarności”[40].

Twórczość Malczewskiego koncentrowała się wokół kilku serii tematycznych, razem współistniejących i wzajemnie ze sobą splatanych. Artysta powracał do tych samych motywów ujmując je od nowa, analizując odmienne aspekty tych samych treści[41]. W latach 70., podczas pobytu artysty w Paryżu, powstała koncepcja obrazów o tematyczne patriotyczno-martyrologicznej, inspirowana poematem Anhelli Juliusza Słowackiego[42]. Mistycyzm i mesjanizm pojawiający się w poemacie Słowackiego, można odnaleźć bezpośrednio w Śmierci Ellenai. Motyw powróci w przyszłości w odmiennym układzie kompozycyjnym i ujęciu w czterech seriach obrazów powstałych w latach 1906-1908, o tym samym wspólnym tytule[42].

Istotną rolę w twórczości Malczewskiego odgrywał także pejzaż. W drugiej połowie XIX wieku, malarstwo pejzażowe w Polsce zaczęło się rozwijać, a tym samym dystansować historyzm wychodzący z twórczości Jana Matejki. Malczewski jako uczeń Matejki był jednym z pierwszych artystów, który ośmielił się na przeciwstawienie z własną wizją historii i docenieniem pejzażu, który pojawia się w jego malarstwie stosunkowo rzadko. Najczęściej pełni rolę tła dla scen figuralnych, potęguje nastrój miejsca lub stanowi o symboliczności sceny[43].

Jego postacie, zwłaszcza kobiece, są niczym wykute w marmurze posągi, a płaszczyzny ludzkiego ciała buduje z jasnym ujęciem konstrukcji[41]. Według Stanisława Witkiewicza: „Jak nikt inny z polskich malarzy i jak w ogóle rzadko kto potrafi. To niesłychane opanowanie przedmiotu, ta ścisła proporcjonalność płaszczyzn, położonych szerokim pędzlem, bez wa­hań i poprawek, przypomina najświetniejszych mi­strzów dawnej sztuki”[41].

Mieczysław Porębski pisał o twórczości Malczewskiego:

Świat jego wyobraźni to świat dynamicznie rozumianych zgniłotęczowych kolorów i pełnych witalności kształtów, świat szerokich, rozświetlonych słońcem, syntetycznie zobaczonych pejzaży i pojawiających się w tych pejzażach czy na ich tle, tuż przed widzem, przedziwnie wyposażonych i przystrojonych, realnych, fantastycznych i alegorycznych postaci[44].

Spuścizna edytuj

 
Tablica w elewacji kamienicy przy ul. Krupniczej 8 w Krakowie, upamiętniająca zamieszkiwanie owej kamienicy przez Jacka Malczewskiego w latach 1911–1926

Poeta Jacek Kaczmarski interpretował twórczość Malczewskiego jako wyrażenie potrzeby stworzenia wewnętrznego wyimaginowanego świata, który będzie trwał i do którego może uciec pokonany człowiek. Motywy te stały się inspiracją do powstania jego utworu „Powrót z Syberii”. Inny utwór Kaczmarskiego, „Wigilia na Syberii”, jest inspirowany konkretnym obrazem Malczewskiego o tym tytule[45]. Piosenka „Zatruta studnia” nawiązuje do cyklu obrazów pod tym tytułem, najbardziej odpowiadając obrazowi z numerem piątym[46]. Na płycie Muzeum znajduje się jeszcze jeden utwór inspirowany obrazem Malczewskiego – „Zesłanie studentów”[47].

Malarstwo Malczewskiego wywarło też fundamentalny wpływ na twórczość filmową Andrzeja Wajdy. Wąs postaci odgrywanej przez Marka Walczewskiego w Weselu (1972) podkręcono, aby aktor sprawiał złudzenie podobieństwa do postaci z Autoportretu w zbroi. Liczne podobieństwa do twórczości Malczewskiego pojawiają się też w Brzezinie (1970), gdzie wykrywano podobieństwo kadrów do takich obrazów, jak Śmierć (1902), Autoportret z Thanatosem (1919) oraz – przede wszystkim – cykl Zatruta studnia[48].

Ordery i odznaczenia edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Witz 1970 ↓, s. 260.
  2. a b Mieczysław Paszkiewicz, Jacek Malczewski w Azji Mniejszej i w Rozdole, Biblioteka Polska, 1972, s. 9, ISBN 978-0-902763-08-1 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  3. Stanisław Szenic, Cmentarz Powązkowski 1790-1850: zmarli i ich rodziny, Państ. Instytut Wydawniczy, 1979, s. 188, ISBN 978-83-06-00281-2 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  4. Iwona L. Konieczna, Wanda Malczewska – mistyczka, która przepowiedziała Cud nad Wisłą, dzieje.pl, 26 września 2019 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  5. Andrzej Garlicki, Przewrót majowy, Czytelnik, 1987, s. 217, ISBN 978-83-07-01598-9 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  6. Stanisław Szenic, Cmentarz Powązkowski 1790-1850: zmarli i ich rodziny, Państ. Instytut Wydawniczy, 1979, s. 67, ISBN 978-83-06-00281-2 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  7. Jacek Malczewski. Oryginał o błękitnych oczach, Onet Kultura, 21 lutego 2022 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  8. Alistair Wightman, Karol Szymanowski: His Life and Work, Routledge, 5 lipca 2017, s. 408, ISBN 978-1-351-56137-2 [dostęp 2023-08-08] (ang.).
  9. Jacek Malczewski. Życie przedstawione w autoportrecie, polskieradio.pl, 15 lipca 2023 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  10. a b Dariusz Markowski, Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002, s. 9, ISBN 978-83-231-1416-1 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  11. Stanisław Szenic, Cmentarz Powązkowski 1790-1850: zmarli i ich rodziny, Państ. Instytut Wydawniczy, 1979, s. 67, ISBN 978-83-06-00281-2 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  12. Adam Heydel, Jacek Malczewski: człowiek i artysta, Wyd. Literacko-Naukowe, 1933, s. 13 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  13. Danuta Brzozowska, Adolf Dygasiński, Wiedza Powszechna, 1957, s. 41 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  14. Tadeusz Zygmunt Bednarski, Krakowskim szlakiem Jacka Malczewskiego, Wyd. i Druk. „Secesja”, 1999, s. 18, ISBN 978-83-87345-21-1 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  15. a b c d e f g h i j k l m n Irena Kossowska, Jacek Malczewski | Życie i twórczość | Artysta, Culture.pl, październik 2002 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  16. Dariusz Markowski, Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002, s. 9, ISBN 978-83-231-1416-1 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  17. Jadwiga Stępieniowa, Krajobraz z tęczą, Książka i Wiedza, 1976, s. 169 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  18. a b c Małgorzata Sobieraj, Jak dwa zwierciadła..., „Konteksty” (02–03), 2011, s. 244, ISSN 1230-6142 [dostęp 2023-08-08].
  19. Katarzyna Jarmuł (red.), Grafika i rysunek polski 1800-1945: katalog zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Śląskie, 2006, s. 113, ISBN 978-83-60353-00-4 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  20. Teresa Grzybkowska, Świat obrazów Jacka Malczewskiego, Wyd. Aleksandra i Marek Dochnal, 1996, s. 10, ISBN 978-83-903982-5-9 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  21. Joanna Winiewicz-Wolska, Malczewski w podróży, „Tygodnik Powszechny”, 14 grudnia 2020 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  22. Leszek Lubicki, Jacek Malczewski „Śmierć Ellenai”, Niezła Sztuka, 30 sierpnia 2015 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  23. Kronika. Zmarli. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 11 z 14 stycznia 1884. 
  24. Katarzyna Nowakowska-Sito, Między Wawelem a Akropolem: antyk i mit w sztuce polskiej przełomu XIX i XX wieku, Wyd. Historia pro Futuro, 1996, s. 42, ISBN 978-83-85408-54-3 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  25. Jan Zygmunt Jakubowski, Stanisław Wyspiański, Państwowe Zakłady Wyd. Szkolnych, 1961, s. 319 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  26. Adam Heydel, Jacek Malczewski: człowiek i artysta, Wyd. Literacko-Naukowe, 1933, s. 144 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  27. Tadeusz Zygmunt Bednarski, Krakowskim szlakiem Jacka Malczewskiego, Wyd. i Druk. "Secesja", 1999, s. 49, ISBN 978-83-87345-21-1 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  28. Odznaczenia jubileuszowe. „Kurjer Lwowski”. Nr 561, s. 2, 1 grudnia 1908. 
  29. Tegoroczni laureaci Akademii Umiejętności. „Nowości Illustrowane”. Nr 23, s. 7, 5 czerwca 1909. 
  30. Dorota Kudelska, Malczewski i Wiedeń – nowe ustalenia, „Roczniki Humanistyczne”, 65 (4), 2017, s. 62, DOI10.18290/rh.2017.65.4-3, ISSN 2544-5200 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  31. Związek polskich artystów plastyków w Krakowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 8, s. 3, 24 lutego 1923. 
  32. Kronika zagraniczna. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 249 z 28 października 1928. 
  33. Igor Homyn, Jacek Malczewski: malarstwo. Ze zbiorów Lwowskiej Galerii Obrazów. Katalog wystawy, Muzeum Śląskie, 1996, s. 1885, ISBN 978-83-85039-31-0 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  34. Iwona Budziak, Panteon na Skałce, idziemy.pl, 2022 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  35. a b Maria Mażewska, Wielkie zauroczenie. Jacek Malczewski i Maria Balowa, Niezła sztuka, 18 marca 2020 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  36. „Jacek Malczewski romantyczny”. Nowa wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie. gazetakrakowska.pl, 17 lutego 2022. [dostęp 2022-11-29].
  37. Jolanta Gumula, Jacek Malczewski – zbiory Lwowskiej Galerii Sztuki, Art Info, 2003 [dostęp 2023-08-23].
  38. Jacek Malczewski, Jacek Malczewski w zbiorach Lwowskiej Galerii Sztuki, Państwowa Galeria Sztuki, 2002, s. 9, ISBN 978-83-88210-36-5 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  39. Dariusz Markowski, Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002, s. 54, ISBN 978-83-231-1416-1 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  40. Jacek Malczewski » Niezła sztuka, Niezła sztuka [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  41. a b c Jan Bołoz Antoniewicz, Katalog wystawy stu dzieł Jacka Malczewskiego, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie, 1903, s. 5-8.
  42. a b Jacek Malczewski, www.culture.pl [dostęp 2023-12-22].
  43. Dorota Kudelska, Malczewski i pejzaż. Uwagi przy lekturze korespondencji malarza, „Roczniki Humanistyczne”, tom XXXIII, zeszyt 4, 1985, s.73-89.
  44. Mieczysław Porębski, Dzieje sztuki w zarysie: Wiek XIX i XX, Arkady, 1976, s. 211, ISBN 978-83-213-3469-1 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  45. Jacek Kaczmarski, Jolanta Piątek, Za dużo czerwonego, cz. III, „Odra”, 2 (483), 2002 (pol.).
  46. Małgorzata Lisecka, Kolor w ekfrazach Jacka Kaczmarskiego, „Litteraria Copernicana”, 2 (10 – Kolor w literaturze), 2012, s. 60–67 (pol.).
  47. Zesłanie studentów, kaczmarski.art.pl (pol.).
  48. Bartosz Staszczyszyn, Malarskie cytaty w kinie Andrzeja Wajdy, Culture.pl, 24 września 2019 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  49. M.P. z 1927 r. nr 100, poz. 244 „za wybitną twórczość na polu sztuki”.
  50. Odznaczenia. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 103 z 6 maja 1927. 
  51. Odznaczenie Jacka Malczewskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 163 z 20 lipca 1927. 
  52. Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 157 z 19 lipca 1921. 
  53. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 14, 26. „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu malarstwa” – jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem „Odrodzenia Polski”.

Bibliografia edytuj

  • A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.
  • A. Jakimowicz, Jacek Malczewski i jego epoka, Warszawa 1970.
  • K. Wyka, Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim, Kraków 1971.
  • A. Jakimowicz, Jacek Malczewski, Warszawa 1974.
  • A. Ławniczakowa, Jacek Malczewski, Warszawa 1976.
  • S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.
  • Muzyka w obrazach Jacka Malczewskiego, red. T. Grzybkowska, Warszawa 2005.
  • J. Puciata-Pawłowska, Jacek Malczewski, Warszawa 2005.
  • D. Kudelska, Dukt Pisma i pędzla. Biografia intelektualna Jacka Malczewskiego, Lublin 2008.
  • Ignacy Witz, Polscy malarze, polskie obrazy, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1970.

Linki zewnętrzne edytuj