Jacek Malczewski

polski malarz

Jacek Malczewski herbu Tarnawa (ur. 14 lipca 1854 w Radomiu, zm. 8 października 1929 w Krakowie) – polski malarz, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX wieku.

Jacek Malczewski
Ilustracja
Jacek Malczewski, autoportret (1925)
Data i miejsce urodzenia 14 lipca 1854
Radom
Data i miejsce śmierci 8 października 1929
Kraków
Narodowość polska
Język polski
Alma Mater Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie
Dziedzina sztuki malarstwo
Epoka symbolizm
Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Jacek Malczewski
Herb
Tarnawa
Rodzina Malczewscy herbu Tarnawa
Data i miejsce urodzenia 14 lipca 1854
Radom
Data i miejsce śmierci 8 października 1929
Kraków
Ojciec Julian Malczewski
Matka Maria Korwin
Żona

Maria Gralewska

Dzieci

Julia z Malczewskich Meyznerowa, Rafał Malczewski

Chrystus w Emaus (1909) Lwowska Galeria Sztuki
Błędne koło (1895–1897). Muzeum Narodowe w Poznaniu
Portret Tadeusza Błotnickiego z Meduzą (1902). Muzeum Narodowe w Warszawie
Hamlet Polski – Portret Aleksandra Wielopolskiego (1903). Muzeum Narodowe w Warszawie
Zatruta studnia z chimerą (1905). Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu
Willa Pod Matką Boską na krakowskim Zwierzyńcu przy ul. Księcia Józefa 29, gdzie mieszkał i miał pracownię Jacek Malczewski.
Grobowiec Jacka Malczewskiego w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

ŻyciorysEdytuj

Malczewski urodził się w Radomiu[1], w starej, ale pozbawionej majątków ziemskich rodzinie szlacheckiej. Ród Malczewskich z Malczewa wydał także sławnego niegdyś poetę Antoniego Malczewskiego (ta gałąź rodziny samowolnie zmieniła herb Tarnawa na Abdank). Jego ciotką była znana mistyczka Wanda Malczewska. Z rodziny pochodził także generał WP i minister spraw wojskowych z czasów przewrotu majowego Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski. Jacek po kądzieli spokrewniony był z Teodorem Korwin-Szymanowskim, (ojciec Teodora i dziad Jacka byli rodzeństwem), z Jadwigą Łuszczewską, Karolem Szymanowskim i Jarosławem Iwaszkiewiczem.

Do 13. roku życia wychowywał się pod okiem rodziców, Juliana i Marii z Korwin-Szymanowskich. Ojciec był generalnym sekretarzem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego guberni radomskiej, matka córką b. oficera wojsk napoleońskich Aleksandra, który ku rozpaczy „towarzystwa” ożenił się z panną służebną swych rodziców imieniem Brońcia. W roku 1867 rodzice wysłali Jacka do majątku wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie jego opiekunem i nauczycielem był Adolf Dygasiński. 4 lata później 17-letni Malczewski przeprowadził się do Krakowa, gdzie uczył się w gimnazjum oraz został wolnym słuchaczem Szkoły Sztuk Pięknych, a następnie (na prośbę Jana Matejki) opuścił gimnazjum i studiował tylko w SSP. W październiku 1875 wyjechał na dalsze studia do Paryża. Do pracowni Matejki powrócił jesienią 1877. W 1880 zwiedził Włochy, odwiedził Lwów, a potem Podole. W 1884 trafił do pałacu w Rozdole Karola Lanckorońskiego i wziął udział w zorganizowanej przez niego wyprawie archeologicznej do Azji Mniejszej. Z Karolem Lanckorońskim połączyła Malczewskiego wieloletnia przyjaźń.

Od 1884, po śmierci ojca[2], w malarstwie Malczewskiego pojawił się powracający motyw śmierci. W 1885 wyjechał do Monachium, a w 1887 ożenił się z córką krakowskiego aptekarza Marią Gralewską. Z tego związku na świat przyszły dzieci: w 1888 córka Julia, a 24 października 1892 syn Rafał (później także malarz). W latach 1894–1897 zaczął tworzyć obrazy symbolistyczne. Był artystą znanym, cenionym i nagradzanym. Angażował się w działalność pedagogiczną w SSP i na kursach im. Baranieckiego, ucząc malarstwa kobiety, które wówczas nie miały prawa studiować w SSP. W 1897 został jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (obok Teodora Axentowicza, Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego). W 1898 bardzo głęboko przeżył śmierć matki, a w 1900 po konflikcie z Julianem Fałatem opuścił krakowską ASP. Poza uczelnią pozostawał 10 lat, organizując w tym czasie wiele wystaw swoich prac (Lwów, 1903), podróżując między innymi ponownie do Włoch.

W 1910 rektorem ASP został Teodor Axentowicz, Malczewski powrócił na stanowisko profesora, aby w 1912 zostać rektorem ASP. Funkcję tę pełnił do wybuchu I wojny światowej. Początek wojny spędził w Wiedniu. Do Krakowa powrócił w 1916. Od 1918 zaczął zdawać sobie sprawę, że jego malarskie wizje należą do przeszłości. Rozpoczął obrachunek z własnym życiem. Powstał wówczas wzruszający cykl obrazów „Moje Życie”, coraz częściej malował autoportrety. W 1921 ustąpił z funkcji profesora ASP. W 1921 został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski IV klasy, jubileusz 70-lecia życia i 50-lecia pracy malarskiej obchodził, organizując wystawy swoich obrazów w Krakowie, Lwowie, Warszawie i Poznaniu. W latach 1923–1926 mieszkał w XIX-wiecznym dworze w Lusławicach, założył tam szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich. W 1923 namalował tryptyk „Mój pogrzeb”. W 1927 otrzymał nagrodę artystyczną miasta Warszawy, w październiku 1928 został wybrany członkiem czeskiej Akademii Nauki i Sztuki[3], a w 1929 uhonorowany został Wielkim Złotym Medalem na Wystawie Krajowej w Poznaniu. Pod koniec życia artysta stracił wzrok. W Krypcie Zasłużonych na Skałce pochowano go zgodnie z ostatnim życzeniem we franciszkańskim habicie tercjarskim.

Wywód genealogicznyEdytuj

4. Stanisław Malczewski (1798–1848)        
    2. Julian Malczewski ur. 1820, zm. 1883  
5. Maria Julia Żurawska zm. 1835        
      1. Jacek Malczewski ur. 1854, zm. 1929
6. Aleksander Korwin-Szymanowski    
    3. Maria Korwin-Szymanowska zm. 1898    
7. Bronisława      
 

Wybrane obrazyEdytuj

Znaczna kolekcja dzieł malarza (68 obrazów i szkiców oraz 18 rysunków i akwarel), obejmująca wszystkie okresy jego twórczości, znajduje się w Galerii Sztuki we Lwowie.

Część obrazów Malczewskiego przedstawia świat polskiej wsi z dworkami ziemiańskimi, gdzie pojawiają się elementy z mitologii greckiej i rzymskiej. Jacek Kaczmarski interpretuje to jako wyrażenie potrzeby stworzenia wewnętrznego wyimaginowanego świata, który będzie trwał i do którego może uciec pokonany człowiek. Motywy te stały się inspiracją do powstania jego utworu „Powrót z Syberii”. Inny utwór Kaczmarskiego, „Wigilia na Syberii”, jest inspirowany konkretnym obrazem Malczewskiego o tym tytule[4]. Piosenka „Zatruta studnia” nawiązuje do cyklu obrazów pod tym tytułem, najbardziej odpowiadając obrazowi z numerem piątym[5]. Na płycie Muzeum znajduje się jeszcze jeden utwór inspirowany obrazem Malczewskiego – „Zesłanie studentów[6]”.

Zobacz też kategorię: Obrazy Jacka Malczewskiego.

OdznaczeniaEdytuj

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Witz 1970 ↓, s. 260.
  2. ↑ Kronika. Zmarli. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 11 z 14 stycznia 1884. 
  3. ↑ Kronika zagraniczna. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 249 z 28 października 1928. 
  4. ↑ Jacek Kaczmarski, Jolanta Piątek, Za dużo czerwonego, cz. III, „Odra”, 2 (483), 2002 (pol.).
  5. ↑ Małgorzata Lisecka, Kolor w ekfrazach Jacka Kaczmarskiego, „Litteraria Copernicana”, 2 (10 – Kolor w literaturze), 2012, s. 60-67 (pol.).
  6. ↑ Zesłanie studentów, kaczmarski.art.pl (pol.).
  7. ↑ Odznaczenia. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 103 z 6 maja 1927. 
  8. ↑ Odznaczenie Jacka Malczewskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 163 z 20 lipca 1927. 
  9. ↑ Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 157 z 19 lipca 1921. 
  10. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 14, 26.

BibliografiaEdytuj

  • A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.
  • A. Jakimowicz, Jacek Malczewski i jego epoka, Warszawa 1970.
  • A. Jakimowicz, Jacek Malczewski, Warszawa 1974.
  • S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.
  • D. Kudelska, Dukt Pisma i pędzla. Biografia intelektualna Jacka Malczewskiego, Lublin 2008.
  • A. Ławniczakowa, Jacek Malczewski, Warszawa 1976.
  • Muzyka w obrazach Jacka Malczewskiego, red. T. Grzybkowska, Warszawa 2005.
  • J. Puciata-Pawłowska, Jacek Malczewski, Warszawa 2005.
  • K. Wyka, Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim, Kraków 1971.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacek_Malczewski&oldid=60985349”