Wikipedia

Jacek Malczewski

polski malarz

Jacek Michał Malczewski (ur. 14 lipca 1854 w Radomiu, zm. 8 października 1929 w Krakowie) – polski malarz, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX wieku.

Jacek Malczewski
Ilustracja
Jacek Malczewski (ok. 1925)
Data i miejsce urodzenia

14 lipca 1854
Radom

Data i miejsce śmierci

8 października 1929
Kraków

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

symbolizm

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Akt urodzenia Jacka Malczewskiego 1854

Życiorys

edytuj
 
Willa Pod Matką Boską na krakowskim Zwierzyńcu przy ul. Księcia Józefa 29, gdzie mieszkał i miał pracownię Jacek Malczewski

Jacek Malczewski urodził się w Radomiu[1], w zubożałej rodzinie szlacheckiej herbu Tarnawa[2]. Ród Malczewskich z Malczewa wydał także sławnego niegdyś poetę Antoniego Malczewskiego (ta gałąź rodziny samowolnie zmieniła herb Tarnawa na Abdank)[3]. Jego ciotką była mistyczka Wanda Malczewska[4]. Z rodziny pochodził także generał Wojska Polskiego i minister spraw wojskowych z czasów przewrotu majowego Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski[5]. Jacek po kądzieli spokrewniony był z Teodorem Korwin-Szymanowskim (ojciec Teodora i dziad Jacka byli rodzeństwem)[6], z Jadwigą Łuszczewską[7], Karolem Szymanowskim[8] i Jarosławem Iwaszkiewiczem[9].

Do trzynastego roku życia wychowywał się pod okiem rodziców, Juliana Grzegorza Macieja i Marii z Korwin-Szymanowskich[10]. Ojciec był generalnym sekretarzem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego guberni radomskiej[10], matka – córką byłego oficera wojsk napoleońskich Aleksandra Szymanowskiego[11]. W 1867 rodzice wysłali Jacka do majątku wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie jego opiekunem i nauczycielem był Adolf Dygasiński[12][13]. Cztery lata później 17-letni Malczewski przeprowadził się do Krakowa, gdzie uczył się w gimnazjum św. Jacka[14].

W 1872 Malczewski rozpoczął edukację artystyczną, szkoląc się pod okiem Leona Piccarda[15]. Został też wolnym słuchaczem w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych[16], a następnie (na prośbę własnego ojca, ale też Jana Matejki, który cenił wczesne rysunki Malczewskiego) opuścił gimnazjum i zaczął studiować w SSP[17][18]. W 1873 rozpoczął studia w SSP, gdzie jego nauczycielami byli Władysław Łuszczkiewicz i Feliks Szynalewski[15].

Malczewski nie chciał jednak pozostać w SSP. Jeszcze w 1872 informował ojca o projekcie wyjazdu do Paryża[18]. W październiku 1875, wbrew woli zarówno ojca, jak i Matejki, wyjechał na dalsze, ośmiomiesięczne studia do Paryża[19]. W latach 1876–1877 studiował w pracowni Henri Ernesta Lehmanna w paryskiej École des Beaux-Arts, zwiedzał też Académie Suisse[15]. Do pracowni Matejki powrócił na prośbę ojca jesienią 1877[18], w 1879 ukończył kurs kompozycji w klasie mistrzowskiej Matejki[15]. W 1880 udał się wraz z Marcelim Czartoryskim w podróż do północnych Włoch[20]. W 1884 trafił do pałacu w Rozdole Karola Lanckorońskiego i wziął udział w zorganizowanej przez niego wyprawie archeologicznej do Azji Mniejszej. Z Karolem Lanckorońskim połączyła Malczewskiego wieloletnia przyjaźń[21]. W 1883 Malczewski namalował swój pierwszy istotny obraz, Śmierć Ellenai, który był utrzymany w naturalistycznej, drobiazgowej estetyce i bardzo spodobał się Matejce[22].

W 1884 zmarł Julian Malczewski[23], a jego syn utrwalił pogrzeb za pomocą realistycznych szkiców[24]. W 1885 wyjechał do Monachium, gdzie zetknął się z osobą Józefa Brandta[2]. W latach 80. i na początku lat 90., częściowo pod wpływem sztuki Artura Grottgera, namalował serię naturalistycznych obrazów o życiu codziennym powstańców narodowych, zesłanych na Syberię. Obrazy takie jak Niedziela w kopalni (1882), Na etapie (1883), Sybiracy (1891), Wigilia na Syberii (1892) wyróżniał kontemplacyjny charakter: sceny odpoczynku podczas marszów, modlitwy, czuwanie przy zmarłych sybirakach[15].

Przełomem w jego karierze okazały się obrazy Melancholia (1890–1894) i Błędne koło (1895–1897), uznawane za manifesty symbolizmu w malarstwie polskim. Melancholia stanowiła zbiorowy portret Polaków pogrążonych w celebracji cierpienia i apatii, w różnym wieku, odmiennych klas społecznych; tragizm obrazu podawała w wątpliwość jedynie tajemnicza postać w czerni, symbolizująca zapewne bardziej świetlaną przyszłość niż zabory[15]. Podobnie aluzyjna była treść Błędnego koła, w którym krąg postaci zatraca się w żywiołowym, spontanicznym tańcu[15]. Melancholia i Błędne koło zainspirowały Stanisława Wyspiańskiego przy tworzeniu dramatu symbolicznego Wesele (1901)[25].

 
Jacek Malczewski podczas pracy (1909)

W 1896 objął funkcję wykładowcy w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Był jednym z członków założycieli elitarnego Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (1897)[15]. Zasłużył się także jako nauczyciel malarstwa na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego (1899–1911), wspierając kobiety, które nie miały wówczas prawa studiować w ASP[15]. Malczewski prowadził wykłady malarskie jeszcze w dwóch szkołach żeńskich – w Szkole Artystycznej dla Kobiet Teofili Certowicz (od 1897 roku)[26] i w Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet prowadzonej przez Marię Niedzielską[27]. W międzyczasie przeżył kolejną osobistą tragedię: śmierć matki w 1898[28]. W następstwie rodzinnej tragedii namalował serię obrazów Thanatos (1898–1899), w których uwidaczniał się stale powracający motyw w twórczości artysty: obsesja na punkcie śmierci[15]. Dodatkowo w 1900 Malczewski popadł w konflikt z rektorem ASP Julianem Fałatem, którego służalczość wobec władz zaborczych oraz forsowanie przestarzałego programu nauczania zraziły Malczewskiego do uczelni[29]. Opuściwszy na 10 lat ASP, Malczewski w międzyczasie organizował wiele wystaw swoich prac; w 1903 po raz pierwszy odbyła się indywidualna wystawa twórczości Malczewskiego w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie i Lwowie, a także w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie[15].

 
Jacek Malczewski, autoportret (1925)

W 1908 nadano mu tytuł profesora[30]. W 1909 otrzymał Nagrodę Akademii Umiejętności z fundacji Probusa Barczewskiego za obraz (tryptyk) Grosz czynszowy[31]. Gdy w 1910 rektorem ASP został Teodor Axentowicz, Malczewski powrócił na stanowisko profesora, a w 1912 objął stanowisko rektora[15]. Funkcję tę pełnił do wybuchu I wojny światowej, kiedy uciekł na dwa lata z Krakowa w obawie przed frontem wschodnim. Początek wojny spędził w Wiedniu, starając się dowieść swojej lojalności przed władzami austro-węgierskimi[32]. Do Krakowa powrócił w 1916[15].

 
Grobowiec Jacka Malczewskiego w Krypcie Zasłużonych na Skałce

W 1921 ustąpił z funkcji profesora ASP. Jubileusz 70-lecia życia i 50-lecia pracy malarskiej obchodził, organizując wystawy swoich obrazów w Krakowie, Lwowie, Warszawie i Poznaniu[15]. W latach 1923–1926 mieszkał w XIX-wiecznym dworze w Lusławicach, założył tam szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich. W 1923 namalował tryptyk „Mój pogrzeb”. Na początku lat 20. był prezesem honorowym Związku Polskich Artystów Plastyków w Krakowie[33]. W 1927 otrzymał nagrodę artystyczną miasta Warszawy, w październiku 1928 został wybrany członkiem czeskiej Akademii Nauki i Sztuki[34], a w 1929 uhonorowany został Wielkim Złotym Medalem na Wystawie Krajowej w Poznaniu[35]. Pod koniec życia artysta stracił wzrok. Zmarł 8 października 1929. Przed śmiercią zażyczył sobie, żeby go pochowano na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, lecz zgodnie z wolą przedstawicieli ASP i Towarzystwa Sztuk Pięknych spoczął w Krypcie Zasłużonych na Skałce[36].

Życie prywatne

edytuj

W 1887 ożenił się z córką krakowskiego aptekarza Marią Gralewską. Z tego związku na świat przyszły dzieci: w 1888 córka Julia, a 24 października 1892 syn Rafał (później także malarz). W 1900 poznał Marię Kingę Balową, również w związku małżeńskim, z którą zdradzał swoją żonę przez 13 lat; Balowa była dlań muzą, której wizerunek utrwalił na wielu płótnach[37]. Gralewska, dowiedziawszy się o zdradzie ze strony Malczewskiego, nie mogła wybaczyć mężowi cudzołóstwa[37].

Podczas pobytu w Krakowie kilka razy zmieniał miejsce zamieszkania i pracy artystycznej. W czasie nauki w gimnazjum początkowo mieszkał w internacie Adolfa Dygasińskiego przy ul. Floriańskiej. W 1873 roku przeniósł się do samodzielnie zajmowanego pokoju u prof. Izydora Kopernickiego przy ul. Sławkowskiej 26[38].

Malował w wynajętych pracowniach: przy ul. Lubicz, w dworku Dettloffów na Czerwonym Prądniku przy ul. Wileńskiej 5, przy ulicy Łobzowskiej. Przed ślubem, w 1887 roku zajmował mieszkanie przy ul. Brackiej 10. Po ślubie zamieszkał z żoną u teścia Fortunata Gralewskiego przy ul. Szczepańskiej 1, potem przy ul. Batorego 20, gdzie artysta miał także pracownię. W latach 1899–1911 mieszkał i pracował w willi „Pod Matką Boską” przy ul. Księcia Józefa 29 (według informacji na tablicy pamiątkowej na willi artysta mieszkał tam w latach 1899–1914, według Bednarskiego są to błędne informacje)[38]. Malczewscy przeprowadzili się na krótko na ul. Karmelicką 29, po czym w 1911 roku przenieśli się na ul. Krupniczą 8 do domu barona Jana Franciszka Konopki[38]. Od października 1926 Malczewski mieszkał w domu architekta Tadeusza Glińskiego przy ul. Anczyca 7, gdzie zmarł[38].

Upamiętnienie

edytuj
 
Pomnik Jacka Malczewskiego w Radomiu

Radom

  • W Radomiu jest ulica Malczewskiego.
  • Na ścianie kamienicy przy ul. Malczewskiego 8 znajduje się tablica upamiętniająca artystę[39].
  • Na skwerze u zbiegu ulic Malczewskiego i Struga, na skwerze przed Resursą Obywatelską w 1985 roku wystawiono pomnik malarza autorstwa prof. Stanisława Radwańskiego. Figura Malczewskiego jest odlana z brązu, artysta w ręku trzyma paletę i pędzel[39].
  • W 1925 roku Rada Miejska Radomia zdecydowała o ufundowaniu stypendium naukowego jego imienia[39].
  • Jest patronem muzeum prezentującego dobra kultury polskiej w zakresie archeologii, historii, literatury, przyrody i sztuki (Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu).
  • W ramach budżetu obywatelskiego w Radomiu powstaje szlak murali przedstawiających wielkoformatowe obrazy Jacka Malczewskiego.

Pięć murali[40][41][42]:
1. „Zatruta studnia z chimerą” widnieje na ścianie budynku Wydziału Sztuki Uniwersytetu Radomskiego im. Kazimierza Pułaskiego, przy ul. Malczewskiego 22;
2. „Kobieta z faunem” zdobi ścianę VII Liceum Ogólnokształcącego im. K.K. Baczyńskiego, przy ul. Warszawskiej 12;
3. „Pytia” znajduje się na ścianie budynku Wydziału Transportu, Elektrotechniki i Informatyki Uniwersytetu Radomskiego im. Kazimierza Pułaskiego przy ul. Malczewskiego 29;
4. „Zatruta studnia I” na ścianie wyremontowanej kamienicy przy ulicy Niedziałkowskiego 16;
5. „Autoportret z muzą” zdobi kamienicę przy ul. 25 Czerwca.
Autorem prac jest Łukasz Rudecki[40].

 
Tablica w elewacji kamienicy przy ul. Krupniczej 8 w Krakowie, upamiętniająca zamieszkiwanie owej kamienicy przez Jacka Malczewskiego w latach 1911–1926
 
Tablica upamiętniająca Malczewskiego

Kraków

Inne

  • W Gdańsku, na Placyku Rekreacyjnym im. Jacka Malczewskiego u zbiegu ulic Malczewskiego i Kościelnej w 2014 roku odsłonięto pomnik-popiersie malarza, odlany z brązu, na postumencie z jasnego granitu. Autorem projektu jest Tomasz Radziewicz[44].
  • W centrum wsi Wielgie w gminie Ciepielów znajduje się skwerek poświęcony twórczości Jacka Malczewskiego. Jest na nim pomnik-popiersie artysty z tablicą informującą o życiu i twórczości malarza, w tle galeria reprodukcji obrazów malarza[45].
  • W 2003 r. Narodowy Bank Polski wydał upamiętniającą Jacka Malczewskiego srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 20 złotych oraz towarzyszącą jej monetę okolicznościową ze stopu nordic gold o nominale 2 złotych. Obie monety są częścią serii „Polscy Malarze XIX/XX wieku”[46].
  • Ulice Jacka Malczewskiego znajdują się m.in. w Bielsku-Białej[47], Częstochowie[48], Katowicach[49], Kłodzku, Krakowie[26], Łodzi[50], Poznaniu[51], Radomiu, Radzyniu Podlaskim[52], Sopocie, Szczecinie, Tarnowie[53], Wałbrzychu[54], Wrocławiu[55].

Wywód genealogiczny

edytuj
4. Stanisław Malczewski (1798–1848)      
    2. Julian Malczewski (1820–1883)
5. Maria Julia Żurowska (zm. 1835)        
      1. Jacek Malczewski (1854–1929)
6. Aleksander Korwin-Szymanowski    
    3. Maria Korwin-Szymanowska (zm. 1898)    
7. Bronisława      
 

Twórczość

edytuj
 Rysunki Jacka Malczewskiego
15 grudnia 2020
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Jacek Malczewski stworzył liczne szkice i rysunki oraz około 2000 obrazów, z których zachowało się 1200[56]. Znaczna kolekcja dzieł malarza (68 obrazów i szkiców oraz 18 rysunków i akwarel)[57], obejmująca wszystkie okresy jego twórczości, znajduje się w Galerii Sztuki we Lwowie[58].

Z tym tematem związana jest kategoria: Obrazy Jacka Malczewskiego.

Obrazy

edytuj

Dariusz Markowski określał Malczewskiego „najwybitniejszym przedstawicielem polskiego symbolizmu”[59]. Obrazy Malczewskiego uwypuklają urodę rodzimego krajobrazu, szczególnie folkloru. Jego twórczość jest utrzymana w poetyce symbolizmu, zabarwionej tematyką patriotyczną. Malczewski uprawiał jednak także poetykę realistyczną, szczególnie w obrazach o zesłaniu Polaków na Syberię. Nawiązywał w swych kompozycjach do literatury (Śmierć Ellenai) i tematyki biblijnej (Chrystus przed Piłatem). Był też realizatorem licznych portretów, pejzażystą, twórcą autoportretów. Styl Malczewskiego mieści w sobie szereg kontrastów – „liryzmu brutalności, linearyzmu i malarskości, wyrafinowania i wulgarności”[60].

Twórczość Malczewskiego koncentrowała się wokół kilku serii tematycznych, razem współistniejących i wzajemnie ze sobą splatanych. Artysta powracał do tych samych motywów ujmując je od nowa, analizując odmienne aspekty tych samych treści[61]. W latach 70., podczas pobytu artysty w Paryżu, powstała koncepcja obrazów o tematyczne patriotyczno-martyrologicznej, inspirowana poematem Anhelli Juliusza Słowackiego[62]. Mistycyzm i mesjanizm pojawiający się w poemacie Słowackiego, można odnaleźć bezpośrednio w Śmierci Ellenai. Motyw powróci w przyszłości w odmiennym układzie kompozycyjnym i ujęciu w czterech seriach obrazów powstałych w latach 1906–1908, o tym samym wspólnym tytule[62].

Istotną rolę w twórczości Malczewskiego odgrywał także pejzaż. W drugiej połowie XIX wieku, malarstwo pejzażowe w Polsce zaczęło się rozwijać, a tym samym dystansować historyzm wychodzący z twórczości Jana Matejki. Malczewski jako uczeń Matejki był jednym z pierwszych artystów, który ośmielił się na przeciwstawienie z własną wizją historii i docenieniem pejzażu, który pojawia się w jego malarstwie stosunkowo rzadko. Najczęściej pełni rolę tła dla scen figuralnych, potęguje nastrój miejsca lub stanowi o symboliczności sceny[63].

Jego postacie, zwłaszcza kobiece, są niczym wykute w marmurze posągi, a płaszczyzny ludzkiego ciała buduje z jasnym ujęciem konstrukcji[61]. Według Stanisława Witkiewicza: „Jak nikt inny z polskich malarzy i jak w ogóle rzadko kto potrafi. To niesłychane opanowanie przedmiotu, ta ścisła proporcjonalność płaszczyzn, położonych szerokim pędzlem, bez wa­hań i poprawek, przypomina najświetniejszych mi­strzów dawnej sztuki”[61].

Mieczysław Porębski pisał o twórczości Malczewskiego:

Świat jego wyobraźni to świat dynamicznie rozumianych zgniłotęczowych kolorów i pełnych witalności kształtów, świat szerokich, rozświetlonych słońcem, syntetycznie zobaczonych pejzaży i pojawiających się w tych pejzażach czy na ich tle, tuż przed widzem, przedziwnie wyposażonych i przystrojonych, realnych, fantastycznych i alegorycznych postaci[64].

Spuścizna

edytuj

Poeta Jacek Kaczmarski interpretował twórczość Malczewskiego jako wyrażenie potrzeby stworzenia wewnętrznego wyimaginowanego świata, który będzie trwał i do którego może uciec pokonany człowiek. Motywy te stały się inspiracją do powstania jego utworu „Powrót z Syberii”. Inny utwór Kaczmarskiego, „Wigilia na Syberii”, jest inspirowany konkretnym obrazem Malczewskiego o tym tytule[65]. Piosenka „Zatruta studnia” nawiązuje do cyklu obrazów pod tym tytułem, najbardziej odpowiadając obrazowi z numerem piątym[66]. Na płycie Muzeum znajduje się jeszcze jeden utwór inspirowany obrazem Malczewskiego – „Zesłanie studentów”[67].

Malarstwo Malczewskiego wywarło też fundamentalny wpływ na twórczość filmową Andrzeja Wajdy. Wąs postaci odgrywanej przez Marka Walczewskiego w Weselu (1972) podkręcono, aby aktor sprawiał złudzenie podobieństwa do postaci z Autoportretu w zbroi. Liczne podobieństwa do twórczości Malczewskiego pojawiają się też w Brzezinie (1970), gdzie wykrywano podobieństwo kadrów do takich obrazów, jak Śmierć (1902), Autoportret z Thanatosem (1919) oraz – przede wszystkim – cykl Zatruta studnia[68].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Witz 1970 ↓, s. 260.
  2. ↑ a b Mieczysław Paszkiewicz, Jacek Malczewski w Azji Mniejszej i w Rozdole, Biblioteka Polska, 1972, s. 9, ISBN 978-0-902763-08-1 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  3. ↑ Stanisław Szenic, Cmentarz Powązkowski 1790-1850: zmarli i ich rodziny, Państ. Instytut Wydawniczy, 1979, s. 188, ISBN 978-83-06-00281-2 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  4. ↑ Iwona L. Konieczna, Wanda Malczewska – mistyczka, która przepowiedziała Cud nad Wisłą [online], dzieje.pl, 26 września 2019 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  5. ↑ Andrzej Garlicki, Przewrót majowy, Czytelnik, 1987, s. 217, ISBN 978-83-07-01598-9 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  6. ↑ Stanisław Szenic, Cmentarz Powązkowski 1790-1850: zmarli i ich rodziny, Państ. Instytut Wydawniczy, 1979, s. 67, ISBN 978-83-06-00281-2 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  7. ↑ Jacek Malczewski. Oryginał o błękitnych oczach [online], Onet Kultura, 21 lutego 2022 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  8. ↑ Alistair Wightman, Karol Szymanowski: His Life and Work, Routledge, 5 lipca 2017, s. 408, ISBN 978-1-351-56137-2 [dostęp 2023-08-08] (ang.).
  9. ↑ Jacek Malczewski. Życie przedstawione w autoportrecie [online], polskieradio.pl, 15 lipca 2023 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  10. ↑ a b Dariusz Markowski, Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002, s. 9, ISBN 978-83-231-1416-1 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  11. ↑ Stanisław Szenic, Cmentarz Powązkowski 1790-1850: zmarli i ich rodziny, Państ. Instytut Wydawniczy, 1979, s. 67, ISBN 978-83-06-00281-2 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  12. ↑ Adam Heydel, Jacek Malczewski: człowiek i artysta, Wyd. Literacko-Naukowe, 1933, s. 13 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  13. ↑ Danuta Brzozowska, Adolf Dygasiński, Wiedza Powszechna, 1957, s. 41 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  14. ↑ Tadeusz Zygmunt Bednarski, Krakowskim szlakiem Jacka Malczewskiego, Wyd. i Druk. „Secesja”, 1999, s. 18, ISBN 978-83-87345-21-1 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  15. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Irena Kossowska, Jacek Malczewski | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl, październik 2002 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  16. ↑ Dariusz Markowski, Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002, s. 9, ISBN 978-83-231-1416-1 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  17. ↑ Jadwiga Stępieniowa, Krajobraz z tęczą, Książka i Wiedza, 1976, s. 169 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  18. ↑ a b c Małgorzata Sobieraj, Jak dwa zwierciadła..., „Konteksty” (02–03), 2011, s. 244, ISSN 1230-6142 [dostęp 2023-08-08].
  19. ↑ Katarzyna Jarmuł (red.), Grafika i rysunek polski 1800-1945: katalog zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Śląskie, 2006, s. 113, ISBN 978-83-60353-00-4 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  20. ↑ Teresa Grzybkowska, Świat obrazów Jacka Malczewskiego, Wyd. Aleksandra i Marek Dochnal, 1996, s. 10, ISBN 978-83-903982-5-9 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  21. ↑ Joanna Winiewicz-Wolska, Malczewski w podróży [online], „Tygodnik Powszechny”, 14 grudnia 2020 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  22. ↑ Leszek Lubicki, Jacek Malczewski „Śmierć Ellenai” [online], Niezła Sztuka, 30 sierpnia 2015 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  23. ↑ Kronika. Zmarli. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 11 z 14 stycznia 1884. 
  24. ↑ Katarzyna Nowakowska-Sito, Między Wawelem a Akropolem: antyk i mit w sztuce polskiej przełomu XIX i XX wieku, Wyd. Historia pro Futuro, 1996, s. 42, ISBN 978-83-85408-54-3 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  25. ↑ Jan Zygmunt Jakubowski, Stanisław Wyspiański, Państwowe Zakłady Wyd. Szkolnych, 1961, s. 319 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  26. ↑ a b c d e Encyklopedia Krakowa. T. 1. Kraków: Wydawnictwo Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, 2023, s. 930-931, ISBN 978-83-66334-91-5ISBN 978-83-66253-47-6.
  27. ↑ Tadeusz Bednarski, Krakowskim szlakiem Jacka Malczewskiego, Kraków: Wydawnictwo „Secesja”, 1999, s. 48, ISBN 83-87345-21-0..
  28. ↑ Adam Heydel, Jacek Malczewski: człowiek i artysta, Wyd. Literacko-Naukowe, 1933, s. 144 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  29. ↑ Tadeusz Zygmunt Bednarski, Krakowskim szlakiem Jacka Malczewskiego, Wyd. i Druk. "Secesja", 1999, s. 49, ISBN 978-83-87345-21-1 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  30. ↑ Odznaczenia jubileuszowe. „Kurjer Lwowski”. Nr 561, s. 2, 1 grudnia 1908. 
  31. ↑ Tegoroczni laureaci Akademii Umiejętności. „Nowości Illustrowane”. Nr 23, s. 7, 5 czerwca 1909. 
  32. ↑ Dorota Kudelska, Malczewski i Wiedeń – nowe ustalenia, „Roczniki Humanistyczne”, 65 (4), 2017, s. 62, DOI: 10.18290/rh.2017.65.4-3, ISSN 2544-5200 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  33. ↑ Związek polskich artystów plastyków w Krakowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 8, s. 3, 24 lutego 1923. 
  34. ↑ Kronika zagraniczna. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 249 z 28 października 1928. 
  35. ↑ Igor Homyn, Jacek Malczewski: malarstwo. Ze zbiorów Lwowskiej Galerii Obrazów. Katalog wystawy, Muzeum Śląskie, 1996, s. 1885, ISBN 978-83-85039-31-0 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  36. ↑ Iwona Budziak, Panteon na Skałce [online], idziemy.pl, 2022 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  37. ↑ a b Maria Mażewska, Wielkie zauroczenie. Jacek Malczewski i Maria Balowa [online], Niezła sztuka, 18 marca 2020 [dostęp 2023-08-08] (pol.).
  38. ↑ a b c d Tadeusz Bednarski, Krakowskim szlakiem Jacka Malczewskiego, Kraków: Wydawnictwo „Secesja”, 1999, s. 94-103, ISBN 83-87345-21-0..
  39. ↑ a b c Spacerkiem po mieście: Pomnik Jacka Malczewskiego i tablica. cozadzien.pl. [dostęp 2024-03-19].
  40. ↑ a b "Zatruta studnia I", czyli kolejny mural w Radomiu już gotowy. Tym razem można go oglądać przy Niedziałkowskiego.. radom.naszemiasto.pl. [dostęp 2024-03-19].
  41. ↑ „Pytia” – kolejny mural na szlaku dzieł Jacka Malczewskiego. dzieje.pl. [dostęp 2024-03-19].
  42. ↑ Autoportret z muzą” Jacka Malczewskiego ozdobi kamienicę przy ul 25 Czerwca. mojradom.pl. [dostęp 2024-03-19].
  43. ↑ Encyklopedia Krakowa. T. 1. Kraków: Wydawnictwo Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, 2023, s. 832-833, ISBN 978-83-66334-91-5ISBN 978-83-66253-47-6.
  44. ↑ Pomnik "Popiersie Jacka Malczewskiego". gzdiz.gda.pl. [dostęp 2024-03-19].
  45. ↑ Wielgie pamięta o Jacku Malczewskim. Jest pomnik artysty i wystawa obrazów. echodnia.eu. [dostęp 2024-03-19].
  46. ↑ Polscy malarze XIX/XX w.: Jacek Malczewski (1854-1929). nbp.pl. [dostęp 2024-05-17]. (pol.).
  47. ↑ Ulica Jacka Malczewskiego jednokierunkowa | Magazyn samorządowy w Bielsku-Białej [online], ms.bielsko-biala.pl, 12 maja 2020 [dostęp 2025-03-29].
  48. ↑ Ulica Jacka Malczewskiego Częstochowa, Jacka Malczewskiego w Częstochowie [online], mapa.nocowanie.pl [dostęp 2025-03-29].
  49. ↑ Malczewskiego Jacka Katowice, Ulica, 40-748 [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2025-03-29].
  50. ↑ Łódź, ul. Jacka Malczewskiego - mapa Łodzi [online], mapa.livecity.pl [dostęp 2025-03-29].
  51. ↑ Ulica Jacka Malczewskiego [online], Poznańska Wiki [dostęp 2025-03-29].
  52. ↑ Ulica Jacka Malczewskiego [online], Poznańska Wiki [dostęp 2025-03-29].
  53. ↑ Tarnów, ul. Jacka Malczewskiego - plan miasta [online], mapa.livecity.pl [dostęp 2025-03-29].
  54. ↑ Redakcja, Ulica Jacka Malczewskiego w Wałbrzychu. Aktualne zdjęcia z Piaskowej Góry! [online], Wałbrzych Nasze Miasto, 20 maja 2022 [dostęp 2025-03-29].
  55. ↑ Wrocław - Ulica Malczewskiego Jacka - zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2025-03-29].
  56. ↑ „Jacek Malczewski romantyczny”. Nowa wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie. gazetakrakowska.pl, 17 lutego 2022. [dostęp 2022-11-29].
  57. ↑ Jolanta Gumula, Jacek Malczewski – zbiory Lwowskiej Galerii Sztuki [online], Art Info, 2003 [dostęp 2023-08-23].
  58. ↑ Jacek Malczewski, Jacek Malczewski w zbiorach Lwowskiej Galerii Sztuki, Państwowa Galeria Sztuki, 2002, s. 9, ISBN 978-83-88210-36-5 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  59. ↑ Dariusz Markowski, Zagadnienia technologii i techniki malarstwa Jacka Malczewskiego, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002, s. 54, ISBN 978-83-231-1416-1 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  60. ↑ Jacek Malczewski » Niezła sztuka [online], Niezła sztuka [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  61. ↑ a b c Jan Bołoz Antoniewicz, Katalog wystawy stu dzieł Jacka Malczewskiego, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie, 1903, s. 5-8.
  62. ↑ a b Jacek Malczewski [online], culture.pl [dostęp 2023-12-22].
  63. ↑ Dorota Kudelska, Malczewski i pejzaż. Uwagi przy lekturze korespondencji malarza, „Roczniki Humanistyczne”, tom XXXIII, zeszyt 4, 1985, s.73-89.
  64. ↑ Mieczysław Porębski, Dzieje sztuki w zarysie: Wiek XIX i XX, Arkady, 1976, s. 211, ISBN 978-83-213-3469-1 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  65. ↑ Jacek Kaczmarski, Jolanta Piątek, Za dużo czerwonego, cz. III, „Odra”, 2 (483), 2002 (pol.).
  66. ↑ Małgorzata Lisecka, Kolor w ekfrazach Jacka Kaczmarskiego, „Litteraria Copernicana”, 2 (10 – Kolor w literaturze), 2012, s. 60–67 (pol.).
  67. ↑ Zesłanie studentów [online], kaczmarski.art.pl (pol.).
  68. ↑ Bartosz Staszczyszyn, Malarskie cytaty w kinie Andrzeja Wajdy [online], Culture.pl, 24 września 2019 [dostęp 2023-08-23] (pol.).
  69. ↑ M.P. z 1927 r. nr 100, poz. 244 „za wybitną twórczość na polu sztuki”.
  70. ↑ Odznaczenia. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 103 z 6 maja 1927. 
  71. ↑ Odznaczenie Jacka Malczewskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 163 z 20 lipca 1927. 
  72. ↑ Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 157 z 19 lipca 1921. 
  73. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 14, 26. „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu malarstwa” – jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem „Odrodzenia Polski”.
  74. ↑ Monitor Polski Nr 156 z 13 lipca 1921, s. 1 [online], polona.pl [dostęp 2025-04-23] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.
  • A. Jakimowicz, Jacek Malczewski i jego epoka, Warszawa 1970.
  • K. Wyka, Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim, Kraków 1971.
  • A. Jakimowicz, Jacek Malczewski, Warszawa 1974.
  • A. Ławniczakowa, Jacek Malczewski, Warszawa 1976.
  • S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.
  • Muzyka w obrazach Jacka Malczewskiego, red. T. Grzybkowska, Warszawa 2005.
  • J. Puciata-Pawłowska, Jacek Malczewski, Warszawa 2005.
  • D. Kudelska, Dukt Pisma i pędzla. Biografia intelektualna Jacka Malczewskiego, Lublin 2008.
  • Ignacy Witz, Polscy malarze, polskie obrazy, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1970.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacek_Malczewski&oldid=76926862”