Wikipedia

Lusławice (województwo małopolskie)

wieś w województwie małopolskim

Lusławice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Zakliczyn.

Lusławice
wieś
Ilustracja
Dwór w Lusławicach, fasada (lata 50. XX w.)
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

tarnowski

Gmina

Zakliczyn

Liczba ludności (2022)

1003[2]

Strefa numeracyjna

14

Kod pocztowy

32-840[3]

Tablice rejestracyjne

KTA

SIMC

0836833

Położenie na mapie gminy Zakliczyn
Mapa konturowa gminy Zakliczyn, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Lusławice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Lusławice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Lusławice”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Lusławice”
Ziemia49°51′42″N 20°49′23″E/49,861667 20,823056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Integralne części wsi Lusławice[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0836840 Lusławice Małe część wsi
0836856 Lwowska część wsi
0836862 Magiel część wsi
0836879 Roztoka część wsi
0836885 Szczypkówka część wsi
0836891 Ukraina część wsi

Historia edytuj

Wieś założona w 1231 roku przez niemieckiego rycerza Ludpława, syna Gerarda, została sprzedana w 1243 kasztelanowi krakowskiemu Wydżdze.

W latach 1560–1664 na obszarze dzisiejszego dworu powstał jeden z najważniejszych ośrodków braci polskich (potocznie zwanych arianami), założony przez Achacego Taszyckiego. Od 1570 roku działała drukarnia, przeniesiona z Pińczowa oraz szkoła wyższa („Szkoła Lusławicka”)[6]. Te instytucje przyczyniły się do rozwoju i popularyzacji literackiego języka polskiego. Odbywały się tu liczne zjazdy i synody braci polskich; mieszkali twórcy doktryny wspólnoty: Piotr Stoiński (młodszy) i Jonasz Szlichtyng. Działał tu i zmarł znany reformator religijny Faust Socyn; w parku dworskim nad jego grobem wzniesiono w latach 30. XX wieku mauzoleum[6]. Achacy Taszycki po nawróceniu się na katolicyzm w 1655 roku spalił zbór braci polskich w Lusławicach i zaczął szczodrze finansować klasztor reformatów w Zakliczynie, przyczyniając się do rekatolicyzacji regionu.

6 września 1939 roku w Roztoce (część wsi) żołnierze Wehrmachtu rozstrzelali 4 rolników i spalili jedno gospodarstwo[7].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Dwór edytuj

W pierwszych latach XIX w. na terenie byłego ośrodka arian został wybudowany dwór, najprawdopodobniej przez hr. Teodora Lanckorońskiego z Brzezia herbu Zadora[8]. Z początkiem XX w. przeszedł on na blisko 75 lat w posiadanie rodziny Vayhingerów, co zostało udokumentowane aktem kupna całej posiadłości przez polityka i notariusza tarnowskiego Adolfa Vayhingera w 1907 roku[9]. Jego syn, Stanisław, utrzymywał kontakty towarzyskie z właścicielami majątku Meysnerów w pobliskich Charzewicach, gdzie od 1911 roku dziedziczką została córka Jacka Malczewskiego, Julia. Poprzez tę znajomość dwie siostry Jacka, Bronisława i niedawno owdowiała Helena Karczewska, wynajęły w 1919 roku kilka pokoi w lusławickim dworze, gdzie odwiedzał je czasem ich brat, Jacek Malczewski, a od roku 1923 do 1926 zamieszkał z nimi na stałe. Urządził tutaj swoją pracownię, a także zorganizował szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich. Po wojnie w wydzierżawionej części dworu znajdował się magazyn nawozów sztucznych[10] (w rozdz. Dwór z obrazów Malczewskiego) do chwili, kiedy Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie w 1948 roku uznał budynek jako obiekt zabytkowy. W latach 1952–1955 była tutaj urządzona Izba Porodowa, którą prowadził zakliczyński lekarz, dr Stanisław Mroczkowski. W tym czasie właścicielem dworu był wnuk nabywcy – Adolfa Vayhingera, notariusza z Tarnowa, również Adolf. Od 1959 roku współwłaścicielami połowy dworu zostali dr Stanisław i Natalia Mroczkowscy. W latach 60. do początku lat 70. mieściła się tutaj również ochronka. W otaczającym dwór parku znajduje się lamus z XVII w. oraz mauzoleum Fausta Socyna z 1933 roku. W 1975 roku dwór kupili w całości Krzysztof i Elżbieta Pendereccy.

W latach 1976–2020 w odrestaurowanym dworze mieszkał kompozytor Krzysztof Penderecki, który organizował tam festiwale muzyki kameralnej, a w 16-hektarowym parku dworskim założył arboretum z ponad 2000 gatunków drzew i krzewów z całego świata. Krzysztof Penderecki założył tam również Europejskie Centrum Muzyki, którego oficjalne otwarcie nastąpiło 21 maja 2013[6]. Od wiosny 2020 roku w instytucji uruchomiona została stała ekspozycja multimedialna „KRZYSZTOF PENDERECKI – DZIEDZICTWO POLSKIEJ MUZYKI XX i XXI WIEKU”, w ramach której regularnie odbywa się zwiedzanie z przewodnikiem Arboretum Krzysztofa Pendereckiego[11]. Od listopada 2021 roku zespół dworsko-parkowy stał się częścią instytucji. Muzyka ponownie zawitała do lusławickiego dworu w 2022 roku. W dniach 1–3 maja Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego organizuje we wnętrzach Dworu Elżbiety i Krzysztofa Pendereckich wiosenny festiwal DE NATURA SONORIS.

Zabytki edytuj

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12].

  • Zespół dworsko-parkowy: lamus dworski, park z mauzoleum Fausta Socyna.

Galeria zdjęć edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 70771
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 684 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. ↑ a b c Informacja na witrynie Informacji Turystycznej Tarnów [dostęp 2014-11-02]
  7. ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 422
  8. ↑ https://www.sejm-wielki.pl/b/13.619.383.
  9. ↑ https://www.parlament.gv.at/WWER/PARL/J1848/Vayhinger.shtml.
  10. ↑ https://przekroj.pl/kultura/zmiana-perspektywy-luslawicki-ogrod-krzysztofa-pendereckiego.
  11. ↑ Zwiedzanie - Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego (pl-PL) [online], penderecki-center.pl [dostęp 2023-07-14].
  12. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lusławice_(województwo_małopolskie)&oldid=73166202”