Wikipedia

Komisariat Straży Granicznej „Piekary Śląskie”

Komisariat Straży Granicznej „Piekary Ślaskie” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Komisariat Straży Granicznej „Piekary Ślaskie”
Komisariat SG „Szarlej”
Komisariat SG „Kamień”
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1928

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

Komisariat SC „Królewska Huta”
Komisariat SC „Łagiewniki”
Komisariat SC „Tarnowskie Góry”
Komisariat SC „Dąbrówka”

Organizacja
Dyslokacja

Kamień
Szarlej
Piekary Śląskie

Formacja

Straż Graniczna

Podległość

Inspektorat Graniczny nr 15
Obwód SG „Chorzów”

Posterunek obserwacyjny w terenie

Geneza

edytuj

Komisariat Straży Granicznej Piekary Śląskie wywodzi się w prostej linii z komisariatu Straży Celnej Królewska Huta i komisariatu SC Tarnowskie Góry.

Komisariat SC „Królewska Huta”/„Łagiweniki”

Z dniem 15 czerwca 1922 roku komisariat SC „Królewska Huta” rozpoczął służbę ochronną na granicy polsko- niemieckiej. Komisariat podlegał Inspektoratowi Granicznemu w Tarnowskich Górach[a]. Z dniem 1 lipca 1923 roku komisariat podzielono na dwa odcinki. Pierwszy obejmował placówki Biały Szarlej i Maciejkowice, a drugi Łagiewniki i Chropaczów. Z dniem 1 czerwca 1924 na terenie komisariatu utworzono placówki wewnętrzne przy urzędach celnych w Katowicach, Nowym Bytomiu, Chorzowie i zagraniczny w Bytomiu, oraz placówkę rezerwową w Michałkowicach[1]. W 1925 przeniesiono komisariat do Łagiewnik. W tym samym roku utworzono w komisariacie komórkę wywiadowczą, której kierownikiem został przodownik Stanisław Pizło[1]. W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[2]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Z dniem 15 stycznia 1928 roku komisariat Straży Celnej „Łagiewniki” został rozwiązany, a placówki „Łagiewniki” i „Chropaczów” wraz z placówkami wewnętrznymi przydzielono do komisariatu SC „Lipiny”. Placówki „Biały Szarlej” i „Maciejkowice” przekazano do nowo utworzonego komisariatu SC „Dąbrówka Wielka”[3].

Organizacja komisariatu w 1922[1]

  • komenda − Królewska Huta
  • placówka Straży Celnej „Biały Szarlej”[b]
  • placówka Straży Celnej „Maciejkowice”[c]
  • placówka Straży Celnej „Łagiewniki”
  • placówka Straży Celnej „Chropaczów”
Kierownicy komisariatu SC
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
komisarz Marian Bielawski[1]
komisarz Wiktor Skrzypek[1]
komisarz Leopold Wilczyński[1]

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Z dniem 15 stycznia 1928 roku w ramach Inspektoratu SC w Piaśnikach[d], powołany został komisariat Straży Celnej „Dąbrówka Wielka”. Przejął on z rozwiązywanego komisariatu „Łagiewniki” placówki: „Biały Szarlej” i „Maciejkowice”. Z komisariatu SC Tarnowskie Góry przejął placówki: „Buchacz” i „Szarlej”[3]. W wyniku kolejnych reorganizacji, placówki „Biały Szarlej” i „Maciejkowice” połączono w jedną z miejscem postoju w Brzezinach Śląskich. Przy komisariacie sformowano też odwód – przyszłą placówkę II linii[4]. Poza tym w urzędach celnych: Bytom Dworzec Główny, Bytom Stadtwald, Karf, Wiktor, Buchacz, Szarlej, Samulelsgluck, i Brzeziny utworzono placówki pomocnicze[e]. W lutym siedzibę komisariatu i placówkę II linii przeniesiono do Kamienia[4].

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[5]. Do 1928 w Dąbrówce funkcjonował komisariat Straży Celnej „Dąbrówka Wielka”[6]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Kamień” do Inspektoratu Granicznego nr 15 „Królewska Huta” i określił jego strukturę organizacyjną[7]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i potwierdził strukturę komisariatu[8]. Rozkazem nr 1 z 25 lutego 1932 roku w sprawach organizacyjnych komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówka II linii „Będzin”[9][f]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii z Kamienia do Szarleja[10]. Tym samym rozkazem utworzył placówkę I linii „Brzozowice”[11]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 roku w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki „Buchacz” do Rojcy[12].[13] Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, Komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zmienił nazwę komisariatu na „Piekary Ślaskie”[14].

Służba graniczna

edytuj

W dniu 1 września 1929 roku przeniesiono biura komisariatu do budynku gminnego przy ulicy Głównej 159[15]. 1 maja 1933 lokal komisariatu i placówkę II linii przeniesiono do Szarleja ul. Piekarska 34[16]. Długość ochranianego odcinka granicy państwowej wynosiła 12 650 metrów[15].

Sąsiednie komisariaty

Funkcjonariusze komisariatu

edytuj
Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne miejsce pracy[4]
komisarz SC Leopold Wilczyński 15 I 1928 – 30 IV 1928 do Knurowa
podkomisarz Bolesław Pawłowski 30 IV 1928–18 IX 1928 do Tarnowskich Gór
podkomisarz Aleksander Chmura 18 IX 1928–29 IX 1929 do wywiadu przy IO Katowice
komisarz Janusz Pawłowski 29 IX 1929–22 I 1931 IG Hajduki Nowe
podkomisarz Marceli Raczyński 22 I 1931–8 V 1932 komisariat Grajewo
nadkomisarz Mieczysław Tura 8 V 1932–1933[13] w stan spoczynku
komisarz Wacław Będzikowski[17][18] 20 III 1933–10 X 1935 do Wolsztyna
podkomisarz Józef Flasza 10 X 1935 – był XI 1937[19]
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik Józef Stępień 1 V 1939[20] –

Struktura organizacyjna

edytuj
 

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[7] i w listopadzie 1929[21]:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Kierownikiem Inspektoratu SC w Tarnowskich Górach był inspektor Paweł Kłysek[1].
  2. ↑ Kierownikami placówki SC „Biały Szarlej” byli: str. Jan Mizera, str. Roman Aleks, str. Piotr Głogowski, st. str. Jan lasończyk, st. str. Karol Lubos, str. Franciszek Skolik, st. str. Alojzy Wolnik, st. str. Karol Lubos[1].
  3. ↑ Kierownikami placówki SC „Maciejkowice” byli: str. Maksymilian Sieja, str. Wiktor Pioskowik, str. Bronisław Osadnik, str. Wincenty Pawełczyk, str. Jan Pioskowik, str. Karol Lubos, st. str. Piotr Głogowski, przodownik Alojzy Wolnik.[3].
  4. ↑ Kierownikiem Inspektoratu SC w Piaśnikach był inspektor Edward Stenzel[4].
  5. ↑ Placówki pomocnicze zlikwidowano z dniem 1 września 1929, a strażników granicznych przemianowano na dozorców celnych[4].
  6. ↑ Kierownikiem placówki w 1934 był aspirant Henryk Muck → Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 61

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 1.
  2. ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
  3. ↑ a b c Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 2.
  4. ↑ a b c d e Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 3.
  5. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  6. ↑ Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
  7. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
  8. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
  9. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 82.
  10. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 88.
  11. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 87.
  12. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 96.
  13. ↑ a b Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 61.
  14. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 108.
  15. ↑ a b Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 4.
  16. ↑ Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 5.
  17. ↑ Wacław Będzikowski. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.12502 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-05-22].
  18. ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 71.
  19. ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 337.
  20. ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
  21. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.

Bibliografia

edytuj
  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
  • Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
  • Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Piekary Ślaskie” z lat 1921–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/563)
  • Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Komisariat_Straży_Granicznej_„Piekary_Śląskie”&oldid=74964597”