Koncepcja rozwoju intelektualnego

Koncepcja rozwoju intelektualnego (Jeana Piageta) – opiera się na założeniu, że inteligencja jest rozwiniętą formą adaptacji biologicznej, w wyniku której dochodzi do strukturalizowania procesów poznawczych.

Przystosowanie jest rozpatrywane zatem w kategoriach poznawczych – jest zrównoważeniem procesów asymilacji i akomodacji. Zdolność dopasowywania wzrasta dzięki wzrastającej złożoności i stałości struktur poznawczych, które rozwijają się na bazie struktur odziedziczonych (odruchy bezwarunkowe) i tworzą schematy składające się na wiedzę człowieka.

Koncepcja ta została stworzona przez szwajcarskiego psychologa Jana Piageta.

Etapy rozwoju poznawczego

edytuj

Stadium sensoryczno-motoryczne (inteligencji praktycznej)

edytuj

Od urodzenia do ≈ 2. roku życia

  • przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka;
  • schematy, które kształtują się w tym okresie:
    • schemat stałego przedmiotu, 8., 9–12. mż. (założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia);
    • schemat uniwersalnej przestrzeni (niezależnej od doznań czuciowych);
    • schemat następstwa czasowego (umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń);
    • schemat przyczynowości (system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy)
  • stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej
  • dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce – "praktyczna grupa przekształceń";
  • słabo rozwinięta pamięć;
  • kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska;
  • kształtowanie się pojęcia istnienia

Fazy stadium sensomotorycznego według Piageta (Bee, 2004).

Faza Wiek w miesiącach Określenie Piageta Charakterystyka
1 0 – 1 Odruchy Powolna zmiana prymitywnych schematów pod wpływem akomodacji; brak naśladowania; brak łączenia informacji z różnych zmysłów.
2 1 – 4 Reakcje kołowe pierwotne Dalsza akomodacja podstawowych schematów (ssanie, chwytanie, patrzenia); początek koordynowania schematów z różnych zmysłów.
3 4 – 8 Reakcje kołowe wtórne Większa świadomość zdarzeń, początek uczenia metodą 'prób i błędów'; początek rozumienia 'pojęcia przedmiotu'.
4 8 -12 Koordynacja schematów Wyraźne zachowania intencjonalne; naśladowanie nowych zachowań; transfer intermodalny.
5 12 – 18 Reakcje kołowe trzeciego rzędu Początek 'eksperymentowania' z zabawami i manipulowaniem przedmiotami.
6 18 – 24 Początki reprezentacji myślowej Rozwój użycia symboli w celu reprezentowania przedmiotów i zdarzeń.

Stadium przedoperacyjne (inteligencji reprezentującej)

edytuj

Trwa od 2. do 7. roku życia.

Stadium operacji konkretnych

edytuj

Trwa ≈ 7–11., 12. rok życia.

  • myślenie słowno-logiczne
  • wykształcone pojęcie stałości objętości i masy
  • odwracalność operacji umysłowych
  • przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej
  • brak myślenia abstrakcyjnego
  • możliwość dokonywania kategoryzacji
  • rozumienie relacji
  • rozumowanie indukcyjne (od szczegółu do ogółu)
  • decentracja

Stadium operacji formalnych

edytuj

Trwa od ≈ 12. roku życia

  • myślenie hipotetyczno-dedukcyjne (od ogółu do szczegółu)
  • rozwój myślenia abstrakcyjnego
  • dominacja inteligencji werbalnej

Stadium myślenia postformalnego (kontynuacja myśli Piageta)

edytuj
  • Relatywizm – rozumienie, że wiedza zależy od subiektywnych doświadczeń i punktu widzenia
  • Dialektyczność – traktowanie rzeczywistości, jako takiej którą charakteryzuje nieustanna zmienność i sprzeczności
  • Dywergencyjność – myślenie twórcze

Krytyka tez Piageta dotyczących stadiów rozwoju myślenia, doprowadziła wielu badaczy do wyodrębnienia jeszcze jednego stadium myślenia – stadium myślenia postformalnego. Krytyka ta oparta była zarówno na nowszych rozstrzygnięciach teoretycznych, jak i na danych empirycznych.

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Jean Piaget (1966) Narodziny inteligencji dziecka. Warszawa, PWN.
  • Jean Piaget (1966) Studia z psychologii dziecka. Warszawa, PWN.
  • Jean Piaget (1972) Strukturalizm. Warszawa, PWN.
  • Jean Piaget, Pierre Oleron i in. (1967) Inteligencja. Warszawa, PWN.
  • Helen Bee (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.