Kostka Rubika
Kostka Rubika (węg. Bűvös kocka – „magiczna kostka”) – zabawka logiczna wynaleziona przez Ernő Rubika w 1974 roku, a w 1976 roku skonstruowana i opatentowana w Japonii przez inżyniera Terutoshiego Ishige. Wynalazca kostki Ernő Rubik po raz pierwszy układał kostkę przez miesiąc[1].
| |
| Autor | |
|---|---|
| Zalecenia wiekowe |
od 8 lat |
| Strona internetowa | |
Zasady i mechanika gry
edytuj
Zabawa kostką polega na takim ułożeniu kwadratów, aby na każdej ścianie wszystkie posiadały jeden kolor. Składa się ona z 26 sześcianów i przegubu umieszczonego w środku. Przegub ten umożliwia każdej z zewnętrznych warstw kostki obrót wokół osi prostopadłej do danej warstwy i przechodzącej przez środek kostki.
Liczba kombinacji różnych ułożeń kostki 3x3x3 wynosi ponad 43 tryliony[2][3], tj.:
lub
Najpopularniejsze techniki układania Kostki Rubika:
- LBL (metoda dla początkujących),
- Corners First (nie jest najefektywniejszą metodą),
- metoda Fridrich,
- metoda Rouxa,
- metoda Petrusa,
- metoda Columns First (zoptymalizowana może być wykorzystywana do osiągania czasów porównywalnych do popularniejszych metod np. Petrus)
Polskie systemy:
- metoda ZB (Zborowski-Bruchem)[4],
- ZZ speedcubing system[potrzebny przypis].
Oprócz tego, istnieją metody pozwalające ułożyć kostkę bez patrzenia. Najczęściej wykorzystywane z nich to:
Optymalne rozwiązanie
edytujOd początku rozpowszechnienia kostki Rubika zastanawiano się, jaka jest minimalna liczba ruchów potrzebna do rozwiązania każdego ułożenia. Już w 1995 wiedziano, że optymalna liczba zawiera się w przedziale 20-29, czyli istnieje pomieszana kostka, którą da się ułożyć tylko w 20 lub więcej ruchach oraz każdą kostkę da się rozwiązać w 29 ruchach lub mniej[5][6]. W 2010 zespół matematyków za pomocą serwerów Google udowodnił, że ‘boską’ liczbą dla kostki Rubika jest 20. Oznacza to, że każde ułożenie można rozwiązać maksymalnie w 20 ruchach (choć zazwyczaj wystarczy 15-19 ruchów)[5][7].
Największa kostka Rubika
edytujNajwiększą kostką Rubika jest stworzona przez Grégoire Pfennigiego w 2017 r. kostka 33×33[8].
Rodzaje kostek
edytuj
Kostki sześcienne:
- 2×2×2 (Rubik’s Mini Cube)
- 3×3×3 (oryginalna Rubik’s Cube)
- 4×4×4 (Rubik’s Revenge)
- 5×5×5 (Rubik’s Professor Cube)
- 6×6×6
- 7×7×7
- 8×8×8
- 9×9×9
- 10×10×10
- 11×11×11
- 13×13×13
- 17×17×17
- Square-1
- Fisher Cube (łamigłówka skonstruowana przez Tony’ego Fishera)
- Void Cube (kostka 3×3×3 bez elementów centrowych)
- Mirror Cube (kostka, w której każdy element posiada inny kształt)
- Skewb (modyfikacja kostki pyraminx do formatu sześciennego)
- Gear Cube (kostka posiadająca zębatki)
Kostki dwunastościenne:
- Kilominx – najmniejsza z dwunastościanów
- Megaminx
- Starminx
- Gigaminx
- Teraminx
- Petaminx – największa z powszechnie dostępnych dwunastościanów, składa się z 218 elementów, a całkowita liczba kombinacji ułożeń to około 1,95×10160, czyli 19,5 sekswicyliardów
Kostki ośmiościenne:
- Diamond
- Octahedron
- Rubik’s UFO
Kostki czworościenne:
- Pyraminx – łamigłówka w kształcie czworościanu
- Tetraminx – kostka w kształcie czworościanu bez wierzchołków
Kostki o innych kształtach:
- Rubik's Twist – układanka w kształcie węża, z której można ułożyć różne figury 3D i 2D
- Rubik’s Magic – łamigłówka w kształcie prostokątnej płytki
- Clock – łamigłówka z zegarami
- Floppy Cube – kostka 1×3×3.
- 1×2×2
- 1×2×3
- 1×3×3
- 2×2×4
- 2×3×3
- 2×3×4
- 3×3×4
- 3×3×5
- 3×3×6
- 3×3×7
- 3×3×8
- 3×3×9
- 3×4×5
- 4×4×2
- 4×4×5
- 5×5×4
- Pentahedron
- Dino’s cube (kostka z ruchomymi centrami)
- Tower cube 2×2×3
Oficjalne rekordy World Cube Association
edytujStan na 16 czerwca 2023 roku
| Mj | Czas | Imię i nazwisko | Zawody |
|---|---|---|---|
| 1 | 3,13 s |  Max Park |
Pride in Long Beach 2023 |
| 2 | 3,44 s | Luke Garrett |
Flag City Summer 2023 |
| 3 | 3,47 s |  Yiheng Wang |
MYHM Singapore Championship 2024 |
| 3 | 3,47 s | Yusheng Du
|
Wuhu Open 2018 |
| 5 | 3,66 s |  Tymon Kolasiński |
Flatåsen Open 2024 |
| 6 | 3,74 s |  Claudio Matias Cancino Bruna
|
Viña Masters 2024 |
| 7 | 3,88 s |  Jode Brewster
|
Tassie Summer 2023 |
| 8 | 3,89 s | Asher Kim-Magierek |
Rose City 2022 |
| 9 | 4,01 s | Ruihang Xu |
Vietnam Championship 2023 |
| 10 | 4,02 s |  Natthaphat Mahtani
|
Bangkok Cube Day Winter 2024 |
- Pierwszy zanotowany wynik układania kostki Rubika 3×3×3 z 1980 roku wynosi 54 sekundy[10].
- W 1982 roku zorganizowano pierwsze mistrzostwa, gdzie poprawny układ pól ułożono w 22,95 sekundy[11].
- Pierwsze ułożenie Kostki Rubika w czasie poniżej 10 sekund w historii miało miejsce 5 maja 2007 roku na Spanish Open, a dokonał tego Francuz Thibaut Jacquinot (9,86 s.)[12].
Polska
edytuj| Mj. | Świat | Czas | Imię i nazwisko | Zawody w domu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 5 | 3,66 s | Tymon Kolasiński |
Flatåsen Open 2024 |
| 2 | 12 | 4,05 s | Radosław Marcinek |
SLS Październik 2023 |
| 3 | 24 | 4,24 s | Magdalena Pabisz |
Dębica Cubing Winter 2024 |
| 4 | 62 | 4,59 s | Jakub Kipa |
Polish Championship 2018 |
| 5 | 74 | 4,65 s | Olaf Kuźmiński |
Cube4fun DW Warsaw 2023 |
Rekordy ułożenia Kostki 3×3×3 w innych sytuacjach
edytuj- Jedną ręką:
Max Park – 6,20 s[13] - Stopami:
Mohammed Aiman Koli – 15,56 s[14] - Z zawiązanymi oczami: Tommy Cherry – 12,00 s[15]
- Najmniejszą liczbą ruchów:
Sebastiano Tronto – 16 ruchów[16]
| Mj | Czas | Imię i nazwisko | Zawody |
|---|---|---|---|
| 1 | 15,83 s | Max Park
|
Nub Open Yucaipa 2024 |
| 2 | 17,13 s |  Sebastian Weyer |
French Championship 2023 |
| 3 | 17,83 s | Tymon Kolasiński |
Melbourne Summer 2024 |
| 4 | 17,98 s | Feliks Zemdegs |
Altona Algorithms Attempt 2 2021 |
| 5 | 18,65 s | Matty Hiroto Inaba |
Hawaiʻi Big Island Winter 2024 |
| Mj | Czas | Imię i nazwisko | Zawody |
|---|---|---|---|
| 1 | 32,52 s | Max Park |
DFW Megacomp 2024 |
| 2 | 33,10 s |  Seung Hyuk Nahm
|
Daegu Cold Winter 2024 |
| 3 | 33,57 s | Tymon Kolasiński |
Stevenage April 2024 |
| 4 | 36,41 s |  Đỗ Quang Hưng |
Singapore Max 2023 |
| 5 | 36.75 s |  Kai-Wen Wang |
Maru Cube Day 2023 |
| Mj | Czas | Imię i nazwisko | Zawody |
|---|---|---|---|
| 1 | 0:59,74 s | Max Park |
Southeast Championship 2022 |
| 2 | 1:02,67 s | Seung Hyuk Nahm |
Daegu Cold Winter 2024 |
| 3 | 1:02.87 s | Tymon Kolasiński |
Melbourne Summer 2024 |
| 4 | 1:10,58 s |  Ciarán Beahan |
WCA World Championship 2023 |
| 5 | 1:10,76 s |  János Bereczki |
Arad Cubing 2023 |
| Mj | Czas | Imię i nazwisko | Zawody |
|---|---|---|---|
| 1 | 1:35,68 s | Max Park |
Marshall Cubing September 2022 |
| 2 | 1:41,29 s | Seung Hyuk Nahm |
Please Big Cubes Korea 2022 |
| 3 | 1:42,51 s | János Bereczki |
Mysłowice Big Cube Open 2022 |
| 4 | 1:43,49 s | Ciarán Beahan |
Bristol Winter 2024 |
| 5 | 1:45,15 s | Anyu Zhang |
Please Don't Pop Austin 2024 |
| Mj | Czas | Imię i nazwisko | Zawody |
|---|---|---|---|
| 1 | 0,43 s | Teodor Zajder
|
Warsaw Cube Masters 2023 |
| 2 | 0,44 s |  Vako Marchilashvili
|
Tbilisi April Open 2024 |
| 3 | 0,47 s | Guanbo Wang (王冠博) |
Northside Spring Saturday 2022 |
| 4 | 0,49 s | Maciej Czapiewski
|
Grudziądz Open 2016 |
| 5 | 0,50 s | Zayn Khanani
|
Babylon Summer 2022 |
Rekordy maszyn
edytujNotowane są również rekordowe osiągnięcia maszyn w układaniu kostek Rubika. Robot skonstruowany przez niemieckiego inżyniera Alberta Beera ustanowił rekord w układaniu kostki 3×3×3 wynikiem 0,637 sekundy, kostkę 4×4×4 maszyna sterowana przez smartfon Huawei Ascend P6 ułożyła w 1 minutę i 18,68 sekundy. Kostkę 9×9×9 przy sterowaniu Samsungiem Galaxy S3 maszyna ułożyła w 34 minuty i 25,89 sekundy[22]. 3 marca 2017 r. na Youtube został umieszczony filmik przedstawiający robota układającego kostkę 3×3×3 w czasie 0,637 sekundy[23][24].
Znak towarowy
edytujOd 2021 roku SPIN MASTER TOYS UK LIMITED administruje i kontroluje wszelkie międzynarodowe prawa własności intelektualnej związane z Kostką Rubika, w związku z ich sprzedażą przez Rubik’s Brand Limited. W trybie międzynarodowej rejestracji chronione są dwa przestrzenne znaki towarowe przedstawiające Kostkę Rubika[25]. Na terenie Unii Europejskiej zarejestrowane jest 26 wspólnotowych znaków towarowych związanych z Kostką Rubika, w tym m.in. słowne znaki towarowe RUBIK oraz RUBIK’S, a także szereg znaków towarowych przestrzennych[26]. 25 listopada 2014 r. luksemburski Sąd nie zgodził się na unieważnienie przestrzennego wspólnotowego znaku towarowego nr 000162784[27].
Przed rokiem 2021 prawa własności intelektualnej związane z Kostką Rubika kontrolował Rubik’s Brand Ltd. Niektóre znaki towarowe były też zarejestrowane przez Seven Towns Ltd w imieniu Rubik’s Brand Ltd[28].
10 listopada 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał wyrok w sprawie C-30/15 P, w którym uchyla wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 25 listopada 2014 r. i unieważnił ochronę tego znaku. W Polsce w okresie 1983–1993 prawa do znaku słownego „kostka Rubika” należały do Konsumex Külkereskedelmi Vallalat z Budapesztu, ale po 10 latach od zarejestrowania nie zostały przedłużone i wygasły[29][30].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ „Focus”. Lipiec 2008 nr 7. Michał Wójcik. 1234-9992.
- ↑ 43 252 003 274 489 856 000: Rubik’s Cube and Quantum Chromodynamics – Human Mathematics. [dostęp 2012-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-09)]. (ang.).
- ↑ Martin Schönert: Analyzing Rubik’s Cube with GAP. [dostęp 2012-12-04]. (ang.).
- ↑ https://web.archive.org/web/20050406062104/http://www.zborowski.republika.pl/ metoda zb.
- ↑ a b T. Rokicki, H. Kociemba, M. Davidson, J. Dethridge: God’s Number is 20. (ang.).
- ↑ Stefan Pochmann, Analyzing Human Solving Methods for Rubik’s Cube and similar Puzzles (Diploma Thesis) [online], marzec 2008, s. 16 (ang.).
- ↑ Marek Kordos i Tomasz Idziaszek: Kostka Rubika – wspomnienia z dawnych lat. Delta, 5 2011.
- ↑ Largest order Rubiks / magic cube [online], Guinness World Records [dostęp 2021-12-21] (ang.).
- ↑ World Cube Association Official Results 3x3x3. [dostęp 2012-10-22]. (ang.).
- ↑ Historia kostki Rubika. [dostęp 2012-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-21)].
- ↑ WCA Official Results 3x3x3 World Championship 1982. [dostęp 2012-10-22]. (ang.).
- ↑ 18 sekund w 33 lata....
- ↑ World Cube Association Official Results 3x3x3 One-handed.
- ↑ World Cube Association Official Results 3x3x3 With feet.
- ↑ World Cube Association Official Results 3x3x3 Blindfolded.
- ↑ World Cube Association Official Results 3x3x3 Fewest moves.
- ↑ WCA Official Results 4x4x4. [dostęp 2012-10-22]. (ang.).
- ↑ WCA Official Results 5x5x5. [dostęp 2012-10-22]. (ang.).
- ↑ WCA Official Results 6x6x6. [dostęp 2012-10-22]. (ang.).
- ↑ WCA Official Results 7x7x7. [dostęp 2012-10-22]. (ang.).
- ↑ WCA Official Results 2x2x2. [dostęp 2012-10-22]. (ang.).
- ↑ Rubik znów pokonany. automatyka.pl, 27 marca 2014. [dostęp 2014-03-31]. (pol.).
- ↑ Jay Flatland: World’s Fastest Rubik’s Cube Solving Robot. www.youtube.com, 2016-01-11. [dostęp 2016-02-06].
- ↑ Tomasz Kulas: Kostka Rubika w 1 sekundę. www.chip.pl, 2016-01-25. [dostęp 2016-02-06].
- ↑ Informacje dotyczące znaków towarowych nr IR.715571 i IR.1045962 zarejestrowanych w WIPO https://www3.wipo.int/madrid/monitor/en/. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
- ↑ https://euipo.europa.eu/eSearch/#details/owners/1172760; https://euipo.europa.eu/eSearch/#details/owners/1277445; EUIPO – European Union Intellectual Property Office. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
- ↑ Wyrok Sądu z 25 listopada 2014 r. w sprawie T- 450/09 Simba Toys GmbH & Co. KG przeciwko OHIM. InfoCuria – Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości. [dostęp 2014-12-03]. (pol.).
- ↑ Informacja prawna na oficjalnej stronie Rubuk’s Brand Ltd.. www.rubiksbrand.com. [dostęp 2014-12-03]. (ang.).
- ↑ Znak towarowy nr 59956. [w:] Kopia bazy danych Urzędu Patentowego RP na Money.pl [on-line]. [dostęp 2013-02-09].
- ↑ https://ewyszukiwarka.pue.uprp.gov.pl/search/pwp-details/Z.081096
Linki zewnętrzne
edytuj- Karol Gryszka, Adrian Kołcz, Permutacje i kostka Rubika, [w:] pismo „Delta”, deltami.edu.pl, marzec 2023, ISSN 0137-3005 [dostęp 2023-12-10] (pol.).