Kraplewo
Kraplewo (niem. Kraplau[3]) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Ostróda. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
| osada | |
 Kościół metodystów p.w. Św. Trójcy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
14-100[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NOS |
| SIMC |
0485109 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Ostróda  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego  | |
 53°37′58″N 19°59′30″E/53,632778 19,991667[1]
| |
Wieś w kształcie ulicówki, nazwa wywodzi się najprawdopodobniej od strumyka Krapel.
Historia
edytujWieś lokowana w 1351[4], kiedy to cztery włóki nabył niejaki Henryk od rycerza Jodaka z Kraplewa. Kraplewo podlegało pod komturię w Ostródzie. Parafia erygowana jeszcze w średniowieczu.
W 1541 r. wieś obejmowała 38 włók, z których jedynie 29 było zagospodarowanych, W dokumentach z 1541 wśród chłopów, zamieszkujących Kraplewo, wymieniane są nazwiska polskie oraz niemieckie. W 1577 r. do parafii w Kraplewie należały miejscowości: Brzydowo, Lichtajny, Szyldak. W tym czasie na 38 włókach gospodarzyło 15 kmieci (każdy uprawiał po dwie włóki, do sołtysa należały 4 włoki, podobnie do pastora). W tym czasie we wsi mieszkało także 12 zagrodników, pastuch, kowal i karczmarz (można więc wnioskować, że funkcjonowała kuźnia i karczma). Pod koniec XVI w. wśród mieszkańców wsi pojawiają się takie nazwiska jak: Krupa, Deguła, Mejka, Szlaga.
W 1603 r., gdy zmarł sołtys o nazwisku Korycki, starosta ostródzki przydzielił włoki sołeckie burgrabiemu ostródzkiemu – Sebaldowi Pfelau. W 1612 r. majątek ziemski w Kraplewie liczył 40 włók i należał do Zygmunta Birckhama, starosty działdowskiego. Później majątek był własnością książęcą i pracowało w nim 12 chłopów. W latach 1609–1621 tutejszym pastorem był Paweł Lupiński (głosił kazania także w Brzydowie). Wspomniany pastor korzystał z części czynszów za wydzierżawione włóki kościelne. Od 1934 r. pastorem był Krzysztof Kluge. W 1646 pastorem w Kraplewie został Jan Węgierski (uprzednio był zakonnikiem franciszkańskim, który 5 lat wcześniej przeszedł na protestantyzm). W latach 1650–1675 Kraplewo należącego do Jerzego i Krzysztofa Fincków. Od 1673 r. pastorem kraplewskim był August Czerkaski.
Pod koniec XVII w. połączona parafię w Kraplewie z parafią w Durągu. W tym czasie pastorem był Jan Skubowius. W 1714 r. właściciel majątki, niejaki Pentzig, obsadził parafię kraplewską byłym nauczycielem Abrahamem Pawlackim. W 1734 r., po śmierci pastora Jakuba Radzkiego, do parafii włączono Brzydowo. W 1739 r. wybudowano we wsi nowa szkołę (zatrudniony był jeden nauczyciel). W latach 1737–1778 funkcje pastora w Kraplewie pełnił Andrzej Popławski (zmarł po 42 latach posługi kapłańskiej).
W latach 1809–1825 kościół w Grabiaku i kaplica w Szyldaku były filiami parafii w Kraplewie. W 1820 r. majątek ziemski i wieś Kraplewo liczyły 18 domów (gospodarstw domowych), zamieszkanych przez 147 osób. W latach 40. XIX w. Gustaw Gizewiusz spisał w Kraplewie wiele pieśni ludowych („Pieśni ludu znad górnej Drwęcy w parafiach Ostródskiej i Kraplewskiej zbierane w 1836 do 1840 roku”). W 1861 majątek rycerski obejmował powierzchnię 2314 mórg ziemi i zamieszkany był przez 242 osoby. Według spisu z 1874 r. na 3016 parafian 2253 było Polakami, podczas gdy spis z 1890 r. ujawnił, że na 3300 parafian Polakami było już tylko 1500 osób. W tym czasie nabożeństwa odprawiano po polsku i niemiecku. Według spisu z 1897 na 3400 parafian Polaków było 2200. W 1902 r. na 3425 mieszkańców język polski rozumiało około 1000 osób. Nabożeństwa odprawiane były tylko w języku polskim. Z kolein w 1907 r. na 3250 osób, zamieszkałych w parafii doliczono się 1500 Polaków, a w roku 1912 już tylko 875. W tym czasie od pastora wymagano znajomości języka mazurskiego (polskiego).
W 1925 r. we wsi mieszkało 425 osób, a w 1939 r. – 349.
Zabytki
edytujWe wsi znajduje się zabytkowy kościół metodystyczny (dawniej ewangelicko-unijny), ryglowy z 1848[4], utrzymany w stylu neogotyku angielskiego (motyw łuku Tudora w portalu i oknach). Wyposażenie neogotyckie. Dzwonnica drewniana o konstrukcji słupowej, również stanowiąca obiekt zabytkowy[4][5]. Obok kościoła pastorówka z końca XIX w, dwór z 1919[5].
W Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie znajdują się gotyckie figurki Apostołów z nieistniejącego już ołtarza z kościoła w Kraplewie. Pochodzą z ok. 1400 r. W zbiorach także portrety miejscowych pastorów: Jakub Radzki (zm. 1734), Jan Samuel Popławski (1700–1777).
Wspólnoty wyznaniowe
edytujWieś jest siedzibą Parafii Ewangelicko-Metodystycznej.
Ludzie związani z miejscowością
edytujUrodził się tu Dawid Braun (1664–1737), historyk, numizmatyk, uważany za pierwszego badacza numizmatyki polskiej i jednego z pierwszych historyków polskiego parlamentaryzmu.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 61286
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 622 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b c Tomasz Reichelt: Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP – Historia Parafii pod Wezwaniem Świętej Trójcy Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Kraplewie. Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP. [dostęp 2010-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-15)].
- ↑ a b Rejestr zabytków Powiatu Ostródzkiego. Oficjalna Strona Internetowa Starostwa Powiatowego w Ostródzie. [dostęp 2010-03-06].
Bibliografia
edytuj- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 42
- Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, Waldemar Mierzwa (red.), Anna Błaszczyk, Dąbrówno: Retman, 2008, ISBN 978-83-923991-6-2, OCLC 233516660.
Linki zewnętrzne
edytuj- Historia Parafii w Kraplewie. metodysci.cme.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-15)].
- Kraplewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 611.