Kritios
Kritios (Κριτίος) – starożytny rzeźbiarz ateński działający w pierwszej połowie V wieku p.n.e.[1][2]
Był uczniem Antenora i nauczycielem Ptolichosa z Korkyry[2].
Wspólnie z Nesjotesem wykonał ustawiony w 477/476 roku p.n.e. na Agorze ateńskiej pomnik z brązu przedstawiający Harmodiosa i Aristogejtona (tzw. Grupa Tyranobójców), który zastąpił wcześniejszą rzeźbę Antenora, zagrabioną przez Persów podczas najazdu w 480 p.n.e.[3][4] Według przypuszczeń był rzeźbiarzem modelującym tę grupę, a Nesjotes jej odlewnikiem. Przedstawienie Tyranobójców uznawane jest za pierwszą w sztuce greckiej oderwaną od tła kompozycję przestrzenną, w której postacie ustawione z profilu oglądane były frontalnie[2].
Przypisywane jest mu ponadto autorstwo rzeźby tzw. Efeba z ateńskiego Akropolu[4], którego repliką jest przedstawienie (również z V w. p.n.e.) znane jako Efeb z Agrygentu[2]. Ateński Efeb stanowi świadectwo zanikania w rzeźbie greckiej cech archaicznych na rzecz racjonalnego traktowania postaci ludzkiej poprzez nadanie jej rytmu oraz wprowadzenie zmian w proporcjach ciała[1].
Wzmianki o działalności Kritiosa i jego współtwórcy znajdują się u Pliniusza (Naturalis historia XXXIV, 9), Plutarcha (Moralia 802A) i Lucjana z Samosaty (Rhetorum praeceptor 9)[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Wielka encyklopedia PWN. T. 15. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 20.
- ↑ a b c d Janusz A. Ostrowski: Słownik artystów starożytności. Architektura – rzeźba – malarstwo – rzemiosło artystyczne. Katowice: „Książnica”, 1994, s. 125. ISBN 83-85348-61-1.
- ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z. Zdzisław Piszczek (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 390. ISBN 83-010-3529-3.
- ↑ a b The Oxford Classical Dictionary. Simon Hornblower, Antony Spawforth, Esther Eidinow (red.). Oxford: Oxford University Press, 2012, s. 394. ISBN 978-0-19-954556-8.
- ↑ Maria Ludwika Bernhard: Sztuka grecka V wieku p.n.e. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 186.